کراتین نوعی اسید آمینه است که بیشتر در عضلات و مغز قرار دارد. بدن انسان کراتین را به عنوان فسفوکراتین در ماهیچه‌ها ذخیره کرده و برای تامین انرژی از آن استفاده می‌کند. کراتین در بسیاری از غذاهای دریایی و منابع پروتئینی موجود است اما برخی از افراد جهت بهبود عملکرد ورزشی و افزایش توده عضلانی خود از کراتین به صورت مکمل نیز استفاده می‌کنند. یکی از نگرانی‌هایی که بسیاری از مصرف‌کنندگان در مورد کراتین دارند این است که آیا این مکمل موجب ریزش مو خواهد شد؟ در این مطلب همه آنچه در مورد مکمل کراتین و ریزش مو باید بدانید، مطالعه خواهید کرد.
کراتین چیست و چه عملکردی در بدن دارد؟
3 آمینو اسید مختلف به نام‌های ال-آرژنین، گلیسین و ال-متیونین، کراتین را به وجود می‌آورند. حدود 1 درصد از کل خون انسان را کراتین تشکیل می‌دهد. تقریبا 95% از کراتین موجود در بدن در عضلات اسکلتی ذخیره می‌شود و 5 درصد از آن نیز در مغز وجود دارد. بدن انسان هر روز بین 1.5 تا 2 درصد از کراتین ذخیره شده در بدن را مورد استفاده قرار می‌دهد. کراتین از طریق خون منتقل شده و توسط قسمت‌هایی از بدن که به انرژی زیادی نیاز دارند، مورد استفاده قرار می‌گیرد. در مکمل کراتین اشکال مختلفی از این ماده استفاده می‌شود مثل کراتین مونوهیدرات و کراتین نیترات.
کراتین در حفظ سلامت مو و ناخن نیز موثر بوده و باعث استحکام این بخش‌های مهم بدن می‌شود. استفاده از کراتین در قالب مکمل، افزایش انرژی در بدن را به دنبال خواهد داشت و به همین دلیل است که ورزشکاران راغب به استفاده از این ماده در رژیم غذایی خود هستند.
ATP یا آدنوزین تری فسفات اصلی‌ترین شکل انرژی در سلول‌ها است. مکمل‌های کراتین ذخایر فسفو کراتین در بدن را افزایش می‌دهند که منجر به تولید ATP بیشتر در طول تمرینات ورزشی می‌شود. در نمودار زیر می‌توانید مشاهده کنید که در یک دوره بارگیری 6 روزه و به دنبال آن مصرف دوز نگهدارنده (2 گرم در روز) ذخایر عضلانی شما چه میزان افزایش خواهد داشت.
مکمل کراتین و ریزش مو
کراتین خود به تنهایی نمی‌تواند عاملی برای ریزش مو باشد اما می‌تواند به طور مستقیم روی هورمون‌هایی تاثیر بگذارد که ریزش مو را به دنبال داشته باشند. تحقیقات محدودی که در این رابطه صورت گرفته است، نشان نمی‌دهند که کراتین بتواند ریزش مو را به وجود آورد اما گزارش‌هایی که از مصرف‌کنندگان این مکمل به دست می‌رسد، گویای آن هستند که برخی از افراد پس از مصرف کراتین دچار ریزش مو شده‌اند. در سال 2009 نتیجه یک مطالعه کوچک نشان داد که پس از 3 هفته مصرف مکمل کراتین، هورمونی که به طور مستقیم با ریزش مو ارتباط دارد، در بدن افزایش یافته است. این هورمون دی هیدروتستوسترون (DHT) نام دارد.
ارتباط میان هورمون دی هیدروتستوسترون و ریزش مو
دی هیدروتستوسترون از هورمون دیگری به نام تستوسترون که به نام هورمون مردانه نیز معروف است، گرفته شده است. اما قدرت بیشتری نسبت به تستوسترون دارد. چرخه رشد مو شامل 3 فاز مختلف می‌شود؛ در مرحله اول مو رشد می‌کند، پس از مدتی در فاز استراحت رفته و پس از آن دچار ریزش می‌شود. هورمون دی هیدروتستوسترون می‌تواند به گیرنده‌های خاصی در فولیکول‌های مو متصل شود. این مسئله چرخه رشد موها را کوتاه‌تر کرده و بدیهی است که در این حالت سرعت ریزش موها بیشتر از سرعت جایگزینی آنها با موهای جدید در سر خواهد بود.
جدا از این مسئله برخی از افراد نیز از لحاظ ژنتیکی مستعد ریزش مو هستند که البته این مورد در مردان بیش از زنان مشاهده می‌شود. جهش ژن AR می‌تواند منجر به افزایش فعالیت گیرنده‌های هورمونی که در فولیکول‌های مو هستند شده و از طرف دیگر ممکن است آنزیمی که تستوسترون را به DHT تبدیل می‌کند در این افراد فعال‌تر شود و ریزش مو را به دنبال داشته باشد.
چگونگی ارتباط بین مکمل کراتین و ریزش مو
در سال 2009 مطالعه‌ای روی ورزشکارانی که از مکمل کراتین استفاده می‌کردند، صورت گرفت. محققان دریافتند که در طول دوره‌ای که این ورزشکاران از کراتین استفاده می‌کردند، سطح DHT در بدن آنها افزایش یافته است. افزایش هورمون دی هیدروتستوسترون یا همان DHT در ریزش مو نقش دارد. بنابراین می‌توان گفت که ارتباط میان مکمل کراتین و ریزش مو تنها به افزایش این هورمون می‌تواند مرتبط باشد. خصوصا اگر فردی از لحاظ ارثی مستعد ریزش مو باشد، تاثیر افزایش این هورمون در بدن وی و روی موهای وی بیشتر خواهد بود. در این صورت کراتین چه در زنان و چه در مردان می‌تواند موجب نازک شدن موها شده و ریزش تارهای مو را نیز به دنبال داشته باشد.
دیگر عوارض مکمل کراتین
ارتباط میان مکمل کراتین و ریزش مو را بررسی کردیم. این مکمل در اغلب مواقع کاملا ایمن است اما در بعضی موارد نیز عوارض مکمل کراتین تقلبی به وجود می‌آید و یا اینکه فرد به مقدار مصرف خود توجه نمی‌کند و دچار عوارض جانبی می‌شود که از جمله آنها موارد زیر را می‌توان نام برد:
احتباس آب در بدن
مکمل کراتین می‌تواند منجر به احتباس آب در بدن شده و افزایش وزن موقتی را بوجود آورد. ممکن است فکر کنید که این احتباس آب شاید منجر به کم‌آبی و گرفتگی عضلات شود. اما مطالعات از این احتمال پشتیبانی نکرده‌اند. تحقیقات همچنین تاثیر منفی کراتین روی تعادل مایعات بدن را به تائید نرسانده‌اند.
تاثیر مکمل کراتین روی بیماری های کلیوی
یک مطالعه در سال 2018 نشان داد که مکمل کراتین هیچ تاثیر منفی بر عملکرد کلیه‌ها در افراد سالم ندارد. اما اگر شما در حال حاضر با مشکلات کلیه روبرو هستید، در مصرف کراتین و دیگر مکمل‌های بدنسازی باید احتیاط کنید. بنابراین ممکن است لازم باشد نظر پزشک را جویا شوید.
استفاده از مکمل کراتین برای نوجوانان بی خطر است ؟
بر اساس اکثریت مطالعات می‌توان گفت که زمانی که کراتین در دوزهای مناسب در بزرگسالان مورد استفاده قرار گیرد، استفاده از آن کاملا ایمن و بی‌خطر است. با این حال مطالعات اندکی در رابطه با مصرف طولانی مدت کراتین وجود دارد و در این زمینه باید محتاطانه عمل کرد.
اما برای نوجوانان چطور؟ آیا این گروه سنی مجاز به مصرف مکمل کراتین هستند؟ مطالعات در مورد ایمنی مکمل کراتین برای نوجوانان بسیار محدود است. از این رو به شما پیشنهاد می‌دهیم اگر در سنین نوجوانی قصد استفاده از مکمل کراتین را دارید، حتما با پزشک مشورت کنید.
درمان ریزش مو بر اثر مصرف کراتین
اگر مدتی است که از کراتین استفاده می‌کنید و مشاهده کرده‌اید که ریزش موهای شما بیشتر شده است، باید مصرف مکمل مورد نظر را قطع کرده و بلافاصله با پزشک مشورت نمایید. ریزش 50 تا 100 عدد مو در طی هر روز کاملا طبیعی است. اما چنانچه مثلا به هنگام شانه کردن متوجه شدید که تعداد تارهای مو که از سرتان ریخته است، بیش از اینهاست، ممکن این مسئله دقیقا به مصرف کراتین مرتبط باشد. در این مورد پزشک احتمالا مصرف کراتین را برای شما محدود یا منع کرده و برای مدتی قرص ضد ریزش مو را برای شما تجویز می‌کند. احتمالا پس از گذشت چند ماه موهای شما دوباره به حالت قبلی برگشته و ریزش مو به طور کامل درمان می‌شود. اگر ریزش مو پس از قطع کراتین و مصرف مکمل‌های تقویت کننده مو همچنان ادامه یافت، علت را باید در عوامل دیگری جستجو کرد.
سخن پایانی
در این مطلب رابطه مکمل کراتین و ریزش مو را مورد بررسی قرار دادیم. برای تائید این نکته که کراتین موجب ریزش مو خواهد شد، هنوز به تحقیقات بیشتری نیاز است. آنچه گفته می‌شود بیشتر بر اساس نظر مصرف‌کنندگان است تا بررسی‌های علمی. تنها طریقی که کراتین ممکن است ریزش مو را به وجود آورد، تاثیر آن روی هورمونی به نام دی هیدروتستوسترون بوده که در ریزش مو نقش دارد. بنابراین اگر پس از مصرف این مکمل دچار ریزش مو شدید، مصرف را قطع کرده و به کمک مربی ورزشی خود از مکمل دیگری به عنوان جایگزین استفاده کنید. در پایان این مطلب تجارب خود از مصرف مکمل کراتین را با ما در میان بگذارید.
