با شنیدن نام اگزما معمولاً به یاد لکه‌های قرمزرنگ و پوسته‌پوسته‌ای می‌افتیم که با خارش همراه هستند. اگزما یک شرایط پوستی بسیار رایج بوده که شایع‌ترین نوع آن درماتیت آتوپیک است. این وضعیت یک بیماری التهابی مزمن پوستی بوده که در اثر پاسخ سیستم ایمنی بدن به عوامل ژنتیکی و محرک‌های محیطی ایجاد می‌شود. درمان‌های خانگی اگزما همراه با مصرف داروهای موضعی به‌خوبی به کنترل علائم این وضعیت کمک می‌کنند. ما در این مقاله به بررسی علل، علائم و روش‌های درمانی اگزما می‌پردازیم. علاوه‌بر این برخی از مراقت‌های خانگی مؤثر در کنترل علائم این بیماری را مرور می‌کنیم. با ما همراه باشید.
اگزما پوستی چیست؟
اگزما یک وضعیت التهابی است که در آن پوست دچار خارش، قرمزی، التهاب و پوسته‌ریزی می‌شود. پزشکان هنوز دلایل بروز این عارضه را نمی‌دانند. معمولاً شروع این وضعیت در دوران کودکی است؛ با این وجود امکان بروز آن در هر سنی وجود دارد.
علت اگزما
عوامل مختلفی به‌عنوان علل بروز اگزما شناخته می‌شوند؛ ازجمله:
- سیستم ایمنی بدن: در افراد مبتلا به این وضعیت، سیستم ایمنی بدن نسبت به محرک‌های ضعیف یا آلرژن‌های موجود در محیط اطراف (عوامل حساسیت‌زا) واکنش بیش از حد نشان می‌دهد. این امر با ایجاد التهاب باعث بروز علائم اگزما می‌شود.
- عوامل ژنتیکی: در افرادی که یکی از اعضای خانواده به اگزما مبتلا هستند، احتمال بروز اگزما بیشتر است. همچنین سابقه خانوادگی ابتلا به آسم، تب یونجه و آلرژی، احتمال بروز این عارضه را افزایش می‌دهد.
- عوامل محیطی: عوامل زیادی در محیط اطراف می‌توانند سبب بروز اگزما پوستی شوند. ازجمله این موارد می‌توان به قرار گرفتن در معرض دود، برخی از محصولات پوستی و شوینده‌ها، پارچه‌هایی مانند پشم و هوای سرد و خشک اشاره کرد.
- احساسات و عواطف: سلامت روان می‌تواند بر سلامت پوست نیز تأثیر بگذارد و باعث شعله‌ور شدن علائم اگزما شود. بنابراین عواملی مانند استرس و افسردگی می‌توانند در بروز این وضعیت نقش داشته باشند.
علائم اگزما چیست؟
موارد زیر از نشانه‌های اگزما هستند:
- خارش شدید پوست
- قرمزی پوست
- جوش‌های ریز
- پوسته پوسته شدن پوست
- خشکی پوست
نشانه‌های اگزما بیشتر در پنج سال نخست زندگی مشاهده می‌شوند. اما، اگزما فقط مختص این دوره نیست و افراد در دوره‌های سنی مختلف ممکن است دچار آن شوند. این وضعیت در بزرگسالان و کودکان علائم متفاوتی دارد که در ادامه به آن‌ها اشاره شده است.
خارش شدید
خارش دائمی
عفونت پوستی
در اگزمای دست علاوه‌بر موارد اشاره شده در جدول، علائمی مانند درد، سوزش، خون‌ریزی و ترک خوردن پوست در ناحیه دستها قابل مشاهده است. این نوع از اگزما بیشتر در افرادی دیده می‌شود که با مواد شیمیایی و عوامل تحریک‌کننده سروکار دارند.
علائم اگزما معمولاً در کدام قسمت‌های بدن ظاهر می‌شوند؟
علائم این وضعیت می‌تواند در هر ناحیه‌ای روی پوست ظاهر شوند. از شایع‌ترین نقاطی که با اگزما درگیر می‌شوند می‌توان موارد زیر را نام برد:
- دستها
- گردن
- آرنج‌ها
- مچ پا
- زانوها
- پاها
- صورت، به خصوص گونه‌ها
- داخل و اطراف گوش‌ها
- لب‌ها
انواع اگزما
اگزما انواع مختلفی دارد که هر کدام درنتیجه محرک‌های متفاتی بروز پیدا می‌کنند. این امکان وجود دارد که افراد به صورت همزمان به بیش از یک نوع اگزما مبتلا باشند. در ادامه به انواع اگزما اشاره شده است:
- درماتیت آتوپیک
- درماتیت تماسی
- اگزما دیشیدروتیک
- درماتیت/اگزما نومولار
- درماتیت سبورئیک
- درماتیت ساکن
- درماتیت عصبی
درمان اگزما
با پیشرفت علم، روش‌های درمان اگزما نیز پیشرفت کرده‌اند. با این وجود این بیماری درمان قطعی ندارد و روش‌های موجود تنها به کنترل علائم آن کمک می‌کنند. درمان‌های موجود با اهداف زیر انجام می‌شوند:
- کنترل علائم بیماری
- کاهش خطر عفونت
- جلوگیری از وخامت بیماری
- کاهش شعله‌وری اگزما
- حفظ آب پوست
1) مراقبت‌های پوستی
اولین گام در درمان اگزما و پیشگیری از شعله‌وری آن مراقبت از پوست و تلاش در حفظ سلامت آن است. ازجمله درمان‌های خانگی اگزما می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- استفاده از کرم مرطوب‌کننده: تا سه دقیقه بعد از استحمام تمام سطح پوست را باید با یک لایه ضخیم مرطوب‌کننده بپوشانید. این اقدام به حفظ رطوبت پوست و دفاع از سد پوستی کمک می‌کند. علاوه‌بر این، حداقل دو بار در روز باید از کرم مرطوب‌کننده استفاده کنید.
- استحمام با آب گرم: از حمام با آب داغ برای مدت طولانی اجتناب کنید؛ چراکه این موارد سبب خشکی پوست می‌شوند. می‌توانید به آب موجود در وان حمام مقداری پودر جو دوسر اضافه کنید و به‌مدت زمانی کمتر از ده دقیقه در آن دراز بکشید. البته پیش از انجام این روش بهتر است با پزشک خود مشورت کنید.
- استفاده از شوینده‌های ملایم و غیرصابونی: از شوینده‌هایی باید استفاده کنید که فاقد رنگ، بو و الکل هستند.
- اجتناب از خاراندن پوست: برای جلوگیری از خاراندن پوست و خراشیدن آن بهتر است ناخن‌هایتان را کوتاه کنید؛ چراکه این کار ممکن است سبب بروز عفونت شود.
- خودداری از کشیدن حوله روی پوست: به منظور خشک کردن بدن، با یک حوله نرم به آرامی به پوست ضربه بزنید.
2) اجتناب از محرک‌های پوستی
پوست افراد مبتلا به اگزما بسیار حساس است و به‌سرعت به محرک‌ها واکنش نشان می‌دهد. هر عاملی که سبب تشدید علائم این وضعیت شود به‌عنوان محرک شناخته می‌شود. از شایع‌ترین محرک‌های پوستی می‌توان به محصولات مراقبت پوستی، تغییرات ناگهانی دما، لباس‌های پشمی، استرس و شوینده‌های معطر اشاره کرد.
3) قرص‌های آنتی هیستامین
معمولاً علائم اگزما در شب شدیدتر می‌شوند. بنابراین مصرف قرص‌های آنتی هیستامین در شب به کاهش خارش و خواب بهتر کمک می‌کنند.
4) پماد اگزما
استفاده از داروهای موضعی در کنار رعایت مراقبت‌های پوستی و اجتناب از محرک‌ها به کنترل علائم این وضعیت کمک می‌کند. پمادهای کورتیکواستروئیدی به‌سرعت به کاهش قرمزی، تورم و خارش ناشی از اگزما کمک می‌کنند. اگر کورتیکواستروئیدها مؤثر نباشند یا با گذشت زمان بی‌اثر شوند، پزشک متخصص ممکن است کرم پیمکرولیموس را تجویز کند.
5) داروهای تعدیل‌کننده سیستم ایمنی
این داروها با تضعیف سیستم ایمنی از واکنش بیش از اندازه سیستم دفاعی بدن جلوگیری می‌کنند. داروهای تعدیل‌کننده سیستم ایمنی برای درمان افرادی که شدت اگزما در آن‌ها متوسط یا شدید است یا به سایر روش‌های درمانی پاسخ نداده‌اند استفاده می‌شود.
7) قرص یا آمپول کورتیکواستروئید
این داروها در درمان اگزمای شدید استفاده می‌شود. از آنجایی که استفاده از این داروها با خطراتی مانند آسیب پوست و کاهش تراکم استخوان همراه است، تنها باید برای مدت‌زمان کوتاه مورد استفاده قرار بگیرند.
6) نور درمانی
نور درمانی یا اشعه درمانی می‌تواند به درمان اگزما کمک کند. از این درمان در افرادی استفاده می‌شود که بدن آن‌ها به درمان‌های موضعی پاسخ نداده است یا بلافاصله پس از قطع درمان، علائم اگزما مجدداً ظاهر شده‌اند.
با وجود اینکه نور درمانی روشی بسیار مؤثر است، درمان طولانی‌مدت با آن اثرات زیان‌باری همچون پیری زودرس، تغییر رنگ پوست و افزایش خطر ابتلا به سرطان پوست دارد.
آیا اگزما مسری است؟
خیر، اگزما مسری نیست و از طریق تماس فرد به فرد منتقل نمی‌شود.
اگزما چه افرادی را درگیر می‌کند؟
این وضعیت می‌تواند افراد در هر رده سنی را درگیر کند. علائم اگزما معمولاً در دوران کودکی ظاهر شده و تا بزرگسالی ادامه می‌یابند.
احتمال بروز این وضعیت در افرادی که سابقه خانوادگی ابتلا به این بیماری را دارند و یا با یکی از بیماری‌های زیر دست‌وپنجه نرم می‌کنند بیشتر است:
- درماتیت (التهاب پوستی)
- آلرژی
- تب یونجه
- آسم
میزان شیوع اگزما چقدر است؟
اگزما بسیار شایع بوده و امکان بروز آن در کودکان شیرخوار بیشتر از سایرین است. به گونه‌ای که حدود ده تا بیست درصد نوزادان به این بیماری مبتلا می‌شوند. با این وجود، با افزایش سن، تقریباً نیمی از کل نوزادان مبتلا به اگزما به طور کامل بهبود یافته یا علائم آن‌ها به طرز چشم‌گیری تخفیف می‌یابد.
چه غذاهایی باعث تحریک اگزما می‌شوند؟
ارتباط بین اگزما و حساسیت غذایی نامشخص است. اگر شما به غذاهای خاصی حساسیت دارید، یکی از دلایلی که باید از آن غذاها اجتناب کنید این است که این غذاها امکان دارد باعث ایجاد یا تشدید علائم اگزما شوند. ازجمله این غذاها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- بادام‌زمینی
- لبنیات
- تخم‌مرغ
سخن پایانی
اگزما یک بیماری مزمن است که سبب خارش، خشکی و التهاب پوست می‌شود. با وجود آنکه عامل دقیق این وضعیت شناخته‌شده نیست، احتمالاً ژنتیک و عوامل محیطی در بروز آن نقش دارند. علی رغم اینکه این وضعیت درمان قطعی ندراد، انجام مراقبت‌های پوستی مانند مرطوب کردن پوست، مصرف داروهای موضعی و حذف محرک‌ها در کنترل علائم آن مؤثر هستند.
نوبت شما
آیا تا به حال اگزما را تجربه کرده‌اید؟ چگونه آن را درمان کردید؟ اگر در این زمینه تجربه یا سؤالاتی دارید، آن را با ما و سایر خوانندگان به اشتراک بگذارید.
منابع:
https://nationaleczema.org/eczema/treatment
https://www.uptodate.com/contents/treatment-of-atopic-dermatitis-eczema
https://www.aad.org/public/diseases/eczema/types/atopic-dermatitis/treatment
https://www.webmd.com/skin-problems-and-treatments/eczema/treatments-for-you
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/atopic-dermatitis-eczema/diagnosis-treatment/drc-20353279
تیم نویسندگان
دکتر زهرا کلاهدوز
