آفتاب سوختگی: آفتاب با پوست ما چه می‌کند، ما با آن چه کنیم؟

آفتاب سوختگی نوعی آسیب پوستی است که ناشی از تماس با پرتو فرابنفش (UV) است. پوست آفتاب سوخته، قرمز، دردناک، گرم و حساس می‌شود. گاهی هم به مدت یک هفته می‌خارد. معمولاً بعد از آفتاب سوختگی، پوست چند روز پوسته پوسته می‌شود و بعد از چند هفته بهبود می‌یابد. همچنین آفتاب سوختگی خطر ابتلا به سرطان پوست را بالا می‌برد.

با اینکه آفتاب سوختگی اغلب نوعی آسیب گذرا و خفیف است، مهم است تا حد ممکن از آن دوری کنید. زیرا سلامتتان را به خطر می‌اندازد و احتمال ابتلا به بیماری‌هایی مثل سرطان را افزایش می‌دهد. پس، قدر سلامت خود را بدانید و با خواندن مقاله زیر بیشتر مراقب آن باشید.

آفتاب سوختگی چیست؟

آفتاب سوختگی یک آسیب پوستی ناشی از قرار گرفتن بیش از حد در معرض پرتو فرابنفش یا منابع نوری‌ای مانند دستگاه‌های سولاریوم است که UV ساطع می‌کنند. علائم آفتاب سوختگی ممکن است تا چند ساعت ظاهر نشوند. این واکنش پوستی معمولاً در 24 تا 36 ساعت اول پس از قرار گرفتن در معرض آفتاب در بدترین حالت خود قرار دارد و بعد از 3 تا 5 روز برطرف می‌شود.

پرتو فرابنفش در ابتدا می‌تواند منجر به آسیب نامرئی به پوست شود. با این وجود، آفتاب سوختگی شدید و متعدد باعث پیری زودرس پوست و متعاقباً بروز سرطان می‌شود.

اشعه‌های مضر خورشید چگونه به پوست آسیب می‌زنند؟

هیچ‌کس نمی‌خواهد در تابستان پوستش قرمز و پوسته پوسته شود و درد کند. اما، می‌دانستید حتی هنگامی که این اثرات ناخوشایند از بین می‌روند هم آسیب خورشید بر پوست باقی می‌ماند؟

هر زمان که پوستتان آفتاب سوخته می‌شود، با دو اشعه آسیب می‌بیند: اشعه‌های UVA و UVB.

اشعه فرابنفش UVA کلاژن‌های پوست را می‌شکند. همچنین، سلول‌های پوست را در معرض پیری زودرس قرار می‌دهد. اشعه فرابنفش UVB به «اشعه‌ سوزاننده» معروف است. این اشعه‌ها پوستتان را برنزه می‌کنند و به DNA شما آسیب می‌زنند.

مشکل در معرض خورشید قرار گرفتن فقط آفتاب سوختگی نیست. آسیبی که آفتاب به پوست شما وارد می‌کند هرگز از بین نمی‌رود.

یادتان باشد رنگ برنز پوستتان هر سال در زمستان از بین می‌رود. اما، آسیب‌های خورشید به DNA شما باقی خواهد ماند. در آخر، تحمل DNA به آستانه‌اش می‌رسد و نمی‌تواند آسیب بیشتری را بپذیرد. در نتیجه DNA جهش می‌کند و در این مرحله است که سرطان در بدن رشد می‌کند.

اگر آفتاب سوخته شدیم، چه کنیم؟

متأسفانه، آفتاب سوختگی آسیب زیادی به پوست می‌زند اما با این وجود، راه‌هایی برای تسکین علائمی مثل درد و قرمزی پوست وجود دارد. بعد از آفتاب سوختگی، ابتدا باید سریع از زیر آفتاب خارج شوید و به محیطی سربسته یا به زیر سایه بروید. هنگامی که به محیط سربسته رسیدید، کارهای زیر را انجام دهید:

• پوست را با آب سرد، یا گرفتن دوش یا حمام آب سرد، خنک کنید. کمپرس با آب سرد هم مؤثر است.
• مقدار زیادی مایعات بخورید تا دمای بدنتان پایین بیاید.
• خنک شوید و از بی‌آب شدن بدنتان جلوگیری کنید.
• مرطوب‌کننده‌ای را که پایه آب دارد (مثل وازلین) به بدن خود بزنید تا پوستتان خنک و مرطوب بماند.
• از مسکن‌هایی مثل ایبوپروفن یا استامینوفن (پاراستامول) برای درد خود استفاده کنید. البته یادتان باشد به کودکان زیر 16 سال آسپرین ندهید.
• از هرگونه تابش خورشید (حتی نور پشت پنجره) بپرهیزید. همچنین، قسمت‌هایی را که آفتاب سوخته شده‌اند، بپوشانید تا به طور کامل بهبود یابد و ترمیم شود.

بهتر است بدانید، استفاده از یک کرم ضد آفتاب خوب شما را از آفتاب سوختگی و عوارض آن در امان نگه می‌دارد. پس سعی کنید بدون ضد آفتاب در معرض آفتاب قرار نگیرید. اما اگر آفتاب سوخته شدید، نگران نباشید، درمان های خانگی به شما کمک می کنند تا هرچه سریع تر بهبود پیدا کنید. با روش های خانگی برای درمان آفتاب سوختگی آشنا شوید.

چه زمانی درمان پزشکی لازم است؟

هرگاه احساس ناخوشایندی داشتید یا نگران پوست آفتاب سوخته خود شدید، به پزشک مراجعه کنید. به ویژه، اگر قسمت زیادی از بدنتان آفتاب سوخته شده باشد. پوست کودکان در برابر آفتاب خیلی حساس و آسیب‌پذیر است. پس اگر نوزاد یا کودکی دارید که پوستش آفتاب سوخته شده، حتماً به پزشک مراجعه کنید.

علائم آفتاب سوختگی شدید

• تاول یا التهاب و ورم همراه با قرمزی پوست (اِدم)
•  لرز
•  تب 38 درجه سانتی‌گراد یا بیشتر در بزرگسالان
•  تب 37.5 درجه سانتی‌گراد یا بیشتر در کودکان زیر 5 سال
•  سرگیجه، سر درد، حالت تهوع

اگر یکی از نشانه‌های بالا را دیدید، حتماً به پزشک مراجعه کنید. پزشک احتمالاً توصیه می‌کند تا چند روز از کرم هیدرو کورتیزون استفاده کنید. این دارو التهاب پوست را کاهش می‌دهد. کرم هیدرو کورتیزون را می‌توانید بدون نسخه نیز از داروخانه‌ها تهیه کنید.

در آفتاب سوختگی شدید ممکن است به کرم‌های ضد آفتاب یا پوشش‌های ضد آفتاب خاصی نیاز باشد که پزشک یا پرستار توضیحات لازم را درباره‌ی آن به شما خواهد گفت. به ندرت، ممکن است به درمان در بیمارستان نیاز داشته باشید.

چه کسانی آفتاب سوخته می‌شوند؟

هر کسی که در معرض تابش اشعه فرابنفش (UV) باشد، ممکن است پوستش آفتاب سوخته شود. با این وجود، بعضی افراد نسبت به آفتاب سوختگی حساس‌تر هستند.

اگر ویژگی‌های زیر را دارید، وقتی در معرض خورشید قرار می‌گیرید باید بسیار مراقب باشید:

• پوستتان سفید یا قهوه‌ای روشن است.
• کک و مک دارید یا موهایتان قرمز یا روشن است.
• پوستتان در آفتاب به جای برنزه شدن، می‌سوزد.
• خال‌های زیادی دارید.
•  به علت یک بیماری زمینه‌ای، مشکلات پوستی برایتان ایجاد شده است و فقط بعضی مواقع در معرض تابش خورشید قرار می‌گیرید، مثلاً فقط تعطیلات.
• در محیطی با آب و هوای خیلی گرم زندگی می‌کنید؛ جایی که خورشید همیشه شدید می‌تابد.
• سابقه‌ خانوادگی سرطان پوست دارید.

افرادی که زمان زیادی (برای کار یا بازی) در معرض نور خورشید هستند. اگر کارهای حیاتی و هشدارهای لازم را به درستی انجام ندهند در معرض ابتلا به انواع سرطان پوست هستند.

باید این نکته را هم اضافه کنیم که برف، شن، بتن و آب نور خورشید را به پوست شما منعکس می‌کنند. همچنین، نور خورشید در ارتفاعات شدیدتر است.

خطرات بلند مدت اشعه‌ فرابنفش (UV)

آفتاب سوختگی و آلرژی (حساسیت) به خورشید، خطر کوتاه‌مدت اشعه فرابنفش است. اما، خطرات طولانی‌مدت (بیش از 10 سال) اشعه فرابنفش شامل موارد زیر است:

• کراتوز اکتینیک خورشیدی: لکه‌های پیش سرطانی سفت و پوسته پوسته روی پوست.
• سرطان پوست: شامل سرطان ملانوما و سایر انواع غیر ملانومایی آن.
• مشکلات بینایی مثل آب مروارید و برف کوری (فوتوکراتیت).
• پیری زودرس پوست و ایجاد چین و چروک.

چگونه از آفتاب سوختگی جلوگیری کنیم؟

باید با پوشیدن لباس مناسب، پیدا کردن سایه‌بان و استفاده از کرم ضد آفتاب از پوست خود در برابر خورشید محافظت کنید.

لباس مناسب بپوشید

• کلاه لبه داری که روی صورت، گردن و گوشتان سایه بیندازد.
• لباس آستین بلند.
• شلوار یا دامن بلند با بافت فشرده طوری که نور خورشید را عبور ندهد. (توری نباشد)
• عینک آفتابی با عدسی‌های بزرگ که تمام گوشه و کنار‌های چشمتان و اطرافش را بپوشاند.

از کرم ضد آفتاب استفاده کنید

هنگامی که کرم ضد آفتاب خوب برای پوستتان می‌خرید، دقت کنید که پوست شما را از هر دو اشعه فرابنفش  UVA و UVB محافظت کند.

کرم ضد آفتابی را بخرید که روی برچسبش اطلاعات زیر را داشته باشد:

• کلمه UVA در یک دایره قرار داشته باشد و حداقل 4 ستاره برای محافظت در برابر آن باشد.
• برای محافظت در برابر UVB حداقل SPF 15 باشد.

بیشتر افراد از کرم ضد آفتاب به مقدار کافی استفاده نمی‌کنند. افراد بزرگسال حدود 35 میلی‌لیتر یا 8 قاشق چای‌خوری از این کرم را برای پوشش همه بدنشان لازم دارند.

هرچه لایه کرم روی پوستتان کمتر و نازک‌تر باشد، محافظت آن از پوستتان کمتر خواهد شد.

با توجه به منطقه جغرافیایی ایران باید دست کم از ضد آفتابی با SPF 30 استفاده کنید. اگر نگرانید که SPF 30 برای حفاظت پوستتان کافی نباشد، می‌توانید از کرمی با SPF بالاتر استفاده کنید.

چه مقدار ضد آفتاب بزنیم؟

تحقیقات نشان می‌دهد که بیشتر افراد فقط 25 تا 50 درصد از مقدار توصیه‌شده ضد آفتاب را استفاده می‌کنند. به عبارتی، بیشتر افراد بسیار کمتر از مقدار لازم از ضد آفتاب استفاده می‌کنند.

قانون ساده‌ای برای مصرف صحیح ضد آفتاب وجود دارد که از سال 2002 به قانون قاشق چای‌خوری معروف است. طبق این قانون هر سانتی‌متر مربع پوست، با 2 میلی‌گرم ضد آفتاب پوشیده شده است. مقدار ضد آفتاب لازم برای هر یک از اعضای بدن به ترتیب زیر است:

• صورت و گردن، 1 قاشق چای‌خوری (5 میلی لیتر)
• هر یک از دست‌ها (از بازو تا نوک انگشتان دست) 1 قاشق چای‌خوری
• هر یک از پاها (از ران تا نوک انگشتان) 2 قاشق چای‌خوری
• تنه پشت و جلو 2 قاشق چای‌خوری

چه زمان‌هایی باید از کرم ضد آفتاب استفاده کنیم؟

اگر قرار است مدتی طولانی در محیط رو باز و در معرض خورشید باشید، لازم است که کرم ضد آفتاب را دو بار استفاده کنید تا احتمال آفتاب سوختگی کمتر شود. به این ترتیب که یک بار 30 دقیقه قبل از بیرون رفتن و یک بار هنگام بیرون رفتن از خانه، ضد آفتاب بزنید.

کرم را باید به تمام مناطقی از پوستتان که بدون پوشش است مانند صورت، گردن، گوش‌ها بزنید. اگر موهای سرتان نازک یا کم‌پشت است یا بی‌مو هستید، به پوست سرتان نیز کرم بزنید. اما، استفاده از یک کلاه با لبه‌های پهن بهتر است.

اینکه چقدر طول می کشد تا پوست بسوزد و قرمز شود در هر شخص متفاوت است. اگر عرق می ریزید یا احتمال دارد در آب باشید از کرم ضد آفتاب مقاوم به آب استفاده کنید.

کرم ضد آفتاب مناسب پوست خود را آزادانه، مرتب و طبق دستورالعملی که روی آن نوشته شده، استفاده کنید. این یعنی حتی اگر تازه از آب بیرون آمده‌اید و کرمتان مقاوم به آب بوده است، بعد از خشک کردن بدن خود باید دوباره کرم بزنید.
بعد از عرق کردن نیز، پوست خود را تمیز کنید و دوباره ضد آفتاب بزنید.

از کودکان و نوزادان چگونه مراقبت کنیم؟

در این مقاله متخصصان توصیه می‌کنند از ضد آفتاب برای کودکان زیر 6 ماه استفاده نکنید و آن‌ها را از نور مستقیم خورشید دور نگه دارید.

بین ماه فروردین تا آبان باید بیشتر مراقب کودکتان باشید یعنی باید:

• به آن‌ها لباس مناسب بپوشانید.
• در سایه از آن‌ها نگهداری کنید (به ویژه بین ساعت‌های 10 صبح تا 4 بعد از ظهر)
• برای کودکان بالای 6 ماه از کرم ضد آفتاب مخصوص کودکان استفاده کنید. (حداقل SPF 30)

برای اینکه مطمئن شوید، ویتامین D کافی به کودک شما می‌رسد، از مکمل استفاده کنید. کودکان زیر 5 سال باید از مکمل‌های ویتامین D استفاده کنند حتی اگر در معرض آفتاب قرار می‌گیرند.

سخن پایانی

این روزها خیلی‌ها برای تنوع می‌خواهند پوستشان برنزه شود. شاید شما هم به فکر استفاده از سولاریوم، آفتاب گرفتن و برنزه کردن پوست خود هستید؟

از تجربه خودتان بگویید

چه نکات جدیدی از متن بالا آموختید؟ بار آخری که دچار آفتاب سوختگی شدید، آن را چگونه درمان کردید؟

تیم نویسندگان

لافارر

• شامپو بدون سولفات چیست؟ با فواید استفاده از آن آشنا شوید
• چگونه در دوران شیوع کرونا در خانه پوست خود را پاکسازی کنیم؟
• پاسخ به 8 سوالی که قبل از انتخاب بهترین مرطوب کننده صورت همه می پرسند
• با استفاده از پاک کننده آرایش از جوش زدن صورت‌تان جلوگیری کنید