بیژن ترقی، رضا سیدحسینی، محمد حقوقی، مهدی آذریزدی، اسماعیل فصیح، عبدالحسین شریفیان، مهدی سحابی، محمود شاهرخی، هاراطون داویدیان، محمد ایوبی و محمد خوانساری چهره‌هایی هستند که در سال 88 با دنیای ما را بدرود گفتند.
نوشتن گزارش مرگ شاعران، نویسندگان، مترجمان، پژوهشگران و مصححان یکی از غم‌انگیزترین گزارش‌هایی است که هر خبرنگار ادبی در پایان سال می‌نویسد. انگار وقتی اخبار را برای نوشتن این این گزارش جست‌وجو می‌کند، اضطراب لحظه‌هایی که خبر مرگ را انتشار می‌دهد، اظهار نظرها و پیام‌های تسلیت پس از مرگ، مراسم تشییع جنازه، مراسم خاکسپاری، مراسم ترحیم و اخباری که تا مدت‌ها از هنرمندان منتشر می‌شود، همه و همه به یکباره در ذهن تداعی می‌شوند و انبوه این مرگ‌ها آدم را به فکر وامی‌دارد.
امسال اما مرگ چهره‌های حوزه ادبیات نیز مثل شمارگان کتاب و فراوانی جوایز، از لحاظ کمی افزایش داشت. این همه موضوع نیست. وقتی نحوه درگذشت برخی از مؤلفان و مترجمان را در سال 88 می‌خوانیم در وهله اول شگفت‌زده می‌شویم و از خود می‌پرسیم که مگر می‌شود؟ آری، شده است. یکی بر اثر کهولت سن فوت می‌کند، یکی در جوانی؛ یکی بر اثر گازگرفتگی زندگی را بدرود می‌گوید و یکی در انزوا؛ یکی در تنهایی غربت جان می‌سپارد، یکی در عزلت خانه سالمندان. خبر مرگ برخی هم یک ماه بعد منتشر می‌شود و خبرنگاران به جای پیگیری اخبار مراسم تشییع، باید به فکر انتشار اخبار مجلس شب چهلم باشند.
در این گزارش، چهره‌های ادبی‌ای را مرور می‌کنیم که در سال 88 زندگی را وداع گفتند و ما را با آثارشان تنها گذاشتند.
* بیژن ترقی
بیژن ترقی ترانه‌سرا و شاعر، پس از یک دوره بیماری ساعت 2 بامداد پنجم اردیبهشت در منزل شخصی‌اش درگذشت.
ترقی 12 اسفند سال 1308 در تهران متولد شد. وی از سال 1335 همکاری خود را با رادیو آغاز کرد. ترانه «آتش کاروان» سروده او است.
از میان کتاب‌های ترقی می‌توان به «آتش کاروان» و «از پشت دیوارهای خاطره» اشاره کرد.
از تصنیف‌های او نیز می‌توان به «می‌زده شب چو ز می‌کده باز آیم»، «برگ خزان»، «به زمانی که محبت شده همچون افسانه»، «صبرم عطا کن»، «پشیمانم»، «مرا نفریبی»، «بهار نورسیده» و «به خاطر تو» اشاره کرد.
* عزیز دولت‌آبادی
عزیز دولت‌آبادی از قدیمی‌ترین شعرای استان آذربایجان شرقی دهم اردیبهشت به دلیل سرطان فک در سن 87 سالگی درگذشت.
وی متولد 1301 و دارای آثاری چون «سخنوران آذربایجان» در دو جلد، «پارسی‌گویان قفقاز» در سه جلد، تصحیح «دیوان کمال الدین مسعود خجندی»، دیوان اشعاری به نام «تحفه درویش» و بیش از 40 مقتاله تحقیقی خارج از کشور است.
عزیز دولت‌آبادی کلید طلایی شهر تبریز را از شهردار این شهر دریافت و در سفر مقام معظم رهبری به این شهر، انگشتر ایشان را دریافت کرده است.
کشف مقبره‌الشعرای تبریز و قبرستان دو کمال قبل از انقلاب اسلامی نیز از دیگر کارهای وی بوده است.
پیکر این شاعر در مقبره‌الشعرا به خاک شپرده شد.
* رضا سیدحسینی
رضا سیدحسینی مترجم باسابقه کشور و خالق کتاب سترگ و تأثیرگذار «مکتب‌های ادبی» صبح روز یازدهم اردیبهشت در سن 83 سالگی بر اثر ذات‌الریه در بیمارستان ایران‌مهر درگذشت.
سیدحسینی روز 15 فروردین سال 88 برای سومین بار در یک سال گذشته بستری شد و اصل و منشأ این بیماری همان مشکل نخاعی سیدحسینی بود که برای آن مورد عمل جراحی هم قرار گرفت.
وی که متولد مهرماه 1305 بود، نزد کسانی چون پرویز ناتل خانلری و عبدالله توکل زبان فرانسه آموخت.
کتاب پژوهشی «مکتب‌های ادبی» و ترجمه آثاری از «کامو»، «سارتر» و بسیاری از چهره‌های شاخص ادبیات فرانسه در کارنامه این مترجم دیده می‌شود.
مرگ سیدحسینی از بزرگ‌ترین رویدادهای سال 88 و دهه 80 محسوب می‌شود. چراکه پس از درگذشت وی بسیاری از شخصیت‌های فرهنگی و هنری و سیاسی با گرایش‌های مختلف پیام تسلیت صادر کردند.
غلامعلی حداد عادل نیز در مجلس ترحیم وی خطاب به اعضای فرهنگستان زبان و ادب فارسی گفت که چرا شخصیتی مثل سیدحسینی باید عضو وابسته فرهنگستان باشد.
حداد عادل با بیان اینکه شخصیتی مثل سیدحسینی باید عضو پیوسته فرهنگستان می‌بود، اذعان کرد: ما جفا کردیم.
* محمد امین ریاحی
محمد‌امین ریاحی استاد و مصحح متون ادبی صبح روز جمعه 25 اردیبهشت به دلیل کهولت سن در بیمارستان ایران‌مهر درگذشت.
وی که در سال 1302 در شهرستان خوی متولد شد سمت‌هایی چون عضویت هیأت مؤلفان لغتنامه دهخدا، مدیر ملی وزارت فرهنگ سابق، رایزنی فرهنگی ایران در کشور ترکیه، استادی دانشگاه آنکارا، دبیر کلی هیئت امنای کتابخانه‌های عمومی کشور، استادی دانشگاه تهران، نیابت ریاست فرهنگستان ادب و هنر ایران، ریاست دانشکده هنرهای دراماتیک، ریاست بنیاد شاهنامه فردوسی (به مدت دو سال و پس از مجتبی مینوی) را بر عهده داشت و مدت کوتاهی نیز در کسوت وزیر آموزش و پرورش بود.
از فعالیت‌های مطبوعاتی او سردبیری هفته‌نامه مهرگان، مدیریت مجله کیهان فرهنگی و آموزش و پرورش و سیمرغ را باید نام برد. از وی اشعاری نیز به جا مانده است.
از آثار او می‌توان به «زبان و ادبیات فارسی در قلمرو عثمانی»، «گلگشت در شعر و اندیشه حافظ»، «تاریخ خوی»، «کسایی مروزی- زندگی و اندیشه و شعر او»، «مجموعه مقالات- حاوی 50 مقاله تاریخی و ادبی» و «تاریخ روابط سیاسی ایران و عثمانی» اشاره کرد.
علاوه بر تألیف، تعدادی از متون کهن فارسی به تحقیق و تصحیح او به چاپ رسیده که از جمله آنها می‌توان «مرصاد العباد نجم الدین رازی»، «مفتاح المعاملات» قدیمی‌ترین متن ریاضی فارسی و همچنین «جهان نامه متن قدیم جغرافیایی» را نام برد.
سال گذشته در همایشی که با عنوان «شمس و مولانا» در شهرستان خوی برپا شد، از ریاحی به خاطر تحقیقاتش در زمینه شمس و مولانا تقدیر به عمل آمد.
ریاحی کسی بود که در کتابی ثابت کرد زادگاه شمس تبریزی در شهرستان خوی واقع شده است.
* محمد حقوقی
محمد حقوقی، شاعر و منتقد ادبی، به علت نارسایی‌های قلبی و کلیوی عصر هشتم تیر ماه در سن 72 سالگی و در یکی از بیمارستان‌های شهر اصفهان درگذشت.
او در سال 1316 در اصفهان متولد شده بود.
عمده آثار وی در نقد و معرفی شاعرانی نظیر نیما یوشیج، سهراب سپهری، احمد شاملو، مهدی اخوان ثالث و فروغ فرخزاد است.
* مهدی آذریزدی
مهدی آذر یزدی نویسنده ادبیات کودک و خالق کتاب معروف «قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب» صبح پنجشنبه 18 تیر در سن 87 سالگی در بیمارستان آتیه درگذشت.
آذر یزدی که اواخر عمرش از بیماری عفونت ریه رنج میبرد، در سال 1301 در محله خرمشاه یزد متولد شده و مدتی را نیز در کرج زندگی کرده بود.
«قصه‌های تازه از کتاب‌های کهن»، «گربه ناقلا»، «گربه تنبل»، «مثنوی» (برای بچه‌ها)، «مجموعه قصه‌های ساده» و تصحیح «مثنوی» مولوی (برای بزرگسالان) از آثار این نویسنده است، اما اغلب وی را با مجموعه «قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب» می‌شناسند که بازنویسی داستان‌های کهن برای کودکان است و تاکنون بارها تجدید چاپ شده است.
آذریزدی تا پایان عمرش ازدواج نکرد.
پیکر او را در زادگاهش به خاک سپردند.
* اسماعیل فصیح
اسماعیل فصیح، نویسنده، عصر روز 26 تیر در سن 75 سالگی در بیمارستان شرکت نفت تهران درگذشت.
فصیح سال 1313 در محله قدیمی عودلاجان تهران به دنیا آمده بود.
این محله و ماجراهای خانوادگی نویسنده جای مهمی در شکل‌گیری داستان‌های او یافت.
او سال 1342 به استخدام شرکت ملی نفت ایران درآمد و تا سال 1359 استاد دانشکده نفت آبادان بود.
فصیح در اغلب داستان‌هایش به تاریخچه زندگی یک خانواده ایرانی با نام «آریان» پرداخت.
یکی از رمان‌های او با نام «زمستان 62» درباره جنگ تحمیلی عراق علیه ایران است.
* محمد شیروانی
محمد شیروانی، نسخه‌شناس و فهرست‌نویس و مؤلف کتاب 5 جلدی «فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه وزیری» تیرماه سال 88 در سن 84 سالگی و در اثر بیماری کلیوی زندگی را بدرود گفت اما خبر مرگ وی در تاریخ 5 مرداد انتشار یافت.
* محمد اسدی
محمد اسدی، نویسنده، شاعر و ادیب شهر میامی صبح 16 مرداد بر اثر عارضه قلبی در سن 58 سالگی درگذشت.
نویسنده کتاب «نگاهی به میامی» در سال 1330 در میامی در خانواده‌ای مذهبی به دنیا آمد.
اسدی با مطالعه آثار ادبی از سال 1362 به سرودن اشعار پرداخت و اشعار وی بیشتر در قالب غزل بود.
علاوه بر دوبیتی‌های آن مرحوم، اشعار محلی با گویش‌های میامی و شاهرودی از طبع‌آزمایی‌های آن مرحوم به یادگار مانده است.
مرحوم اسدی جزو نخستین کسانی بود که درباره شهر و زادگاه خود (میامی) به جمع‌آوری کتاب پرداخته است.
اسدی در حالی که در صدد جمع آوری کتاب دیگری درباره شهر میامی بود، درگذشت.
* عبدالحسین شریفیان
عبدالحسین شریفیان، مترجم ادبی و داستان‌نویس، صبح 26 مرداد در سن 83 سالگی و بر اثر بیماری ریوی در بیمارستان کسری تهران درگذشت.
عبدالحسین شریفیان سال 1305 در بوشهر به دنیا آمد ولی سال‌های گذشته را در تهران ساکن بود.
وی در دهه 40 دو داستان «ارزش گربه ایرانی» و «مکتب ننه علی» را در «پیک دانشجو» در تهران به چاپ رساند.
شریفیان در شرکت نفت آبادان استخدام شد و پس از 4 ماه استعفا داد و به شیراز آمد و در رشته ادبی مشغول به تحصیل شد.
وی طی حیات ادبی خود حدود 50 کتاب را ترجمه کرد و داستان‌هایی را به چاپ رساند.
«پایبندی‌های انسانی» اثر سارمرست موآم از معروف‌ترین ترجمه‌های اوست.
* رزا منتظمی
فاطمه بحرینی مشهور به رزا منتظمی، نویسنده کتاب مشهور «هنر آشپزی»، روز جمعه اول آبان در سن 87 سالگی در تهران درگذشت.
این کتاب برای نخستین بار در سال 1343 با 600 دستور غذایی منتشر شد.
چاپ چهل و یکم «هنر آشپزی» در دو جلد منتشر شده و بیش از 1700 غذای ایرانی و فرنگی را شامل می‌شود.
این کتاب یکی از پرفروش‌ترین کتاب‌های آشپزی در ایران بوده است.
* مهدی سحابی
مهدی سحابی مترجم ادبیات و نقاش ایرانی در سن 65 سالگی بر اثر ایست قلبی در غربت درگذشت.
او روز 18 آبان در فرانسه با زدنگی وداع کرد.
سحابی متولد 1323 در شهر قزوین بود و با ترجمه رمان «در جست‌وجوی زمان از دست رفته» نوشته مارسل پروست به شهرت رسید.
ترجمه «مرگ قسطی» اثر لویی فردینان سلین و «مادام بواری» نوشته گوستاو فلوبر، از دیگر آثار معروف سحابی است.
او علاوه بر ترجمه و نقاشی، داستان‌هایی را نیز به چاپ رسانده است.
پیکر سحابی را از فرانسه به تهران منتقل کردند و در وطن به خاک سپردند.
* محمود شاهرخی
محمود شاهرخی شاعر پیشکسوت انقلاب اسلامی، که 82 سال داشت، پس از دو روز کما صبح 24 آبان در بیمارستان عرفان درگذشت.
شاهرخی چند روز قبل از فوت برای انجام عمل جراحی روده به بیمارستان منتقل شد و پس از عمل به علت ایست قلبی و ضعف به کما رفت.
محمود شاهرخی که متولد 1306 بم بود، یکی از مشهورترین چهره‌های شعر آیینی پس از انقلاب به شمار می‌آید که سال‌ها، هم در شعر انقلاب و هم در شعر جنگ فعال بوده است.
از جمله آثار او می‌توان به «درسی را که از قرآن آموخته‌ام»، «در غبار کاروان»، «نسیم وصل»، «ز اشک پرس حکایت»، «امام علی (ع) روح بی‌نهایت»، «شمیمی از گلزار معرفت»، «امام حسین (ع) تجلی جلال و جمال»، «بر آستان جانان»، «کیمیای احسان» و «ترجیعات توحیدی» اشاره کرد.
او که از پیشگامان ادبیات انقلاب و آیینی محسوب می‌شد در سال‌های اخیر انزوا پیشه کرده بود و کمتر در محافل عمومی حضور می‌یافت.
* سیدجلال فهیم هاشمی
سیدجلال فهیم هاشمی، مدیر انتشارات روزبهان و ناشر آثار نادر ابراهیمی 72 ساله بود که در همین روز یعنی 24 آبان بر اثر نارسایی کبد در بیمارستان مهراد تهران درگذشت.
سیدجلال فهیم هاشمی، کار نشر را با فعالیت در انتشارات امیرکبیر آغاز کرد و در سال 1355 انتشارات روزبهان را تأسیس کرد.
او در این انتشارات، علاوه بر کتاب‌های نادر ابراهیمی، آثار صمد بهرنگی و خاطرات عبدالرحیم جعفری، مدیر سابق انتشارات امیرکبیر را به چاپ رساند.
* هاراطون داویدیان
فرهنگستان زبان و ادب فارسی پس از 34 روز از درگذشت هاراطون داویدیان، یکی از اعضای شورای واژه‌گزینی این فرهنگستان، 24 آبان این خبر را منتشر کرد تا در یک روز صفحه ادبیات رسانه‌ها سومین خبر مرگ را اعلام کنند.
هاراطون داویدیان از استادان پیشکسوت روان‌پزشکی کشور، روز پنجشنبه، بیستم مهرماه سال جاری، درگذشته بود.
هاراطون داویدیان، به واسطه تسلط بر فرهنگ و زبان فارسی در سال 1382 بنا به دعوت فرهنگستان زبان و ادب فارسی به همکاری با گروه واژه گزینی، در حوزه‌های علوم پزشکی و روان‌پزشکی و روان‌شناسی پرداخت و فرهنگستان در طول این سال‌ها از خدمات او بهره جست.
وی به عنوان یک دانش‌پژوه ایرانی و به واسطه دستاوردهای علمی و پژوهشی فراوان، خدمات شایسته‌ای که به جامعه پزشکی، به ویژه روان‌پزشکی عرضه داشته بود و نیز حضور فعال در تأسیس و گسترش نهادهای آموزشی و علمی کشور و کسب امتیازات چشمگیر در سطح بین‌المللی، به پیشنهاد شورای علمی و تصویب مجمع عمومی از تاریخ 26 بهمن 1377 به مقام عضویت افتخاری فرهنگستان علوم پزشکی جمهوری اسلامی ایران نائل شده بود.
* محمد ایوبی
محمد ایوبی، داستان‌نویس، شامگاه 19 دی در سن 67 سالگی و بر اثر ناراحتی قلبی در بیمارستان ابن‌سینای تهران درگذشت.
ایوبی که متولد سال 1321، در شهر اهواز بود، دانش‌آموخته زبان و ادبیات فارسی بود و مدرک کارشناسی ارشد را در این رشته اخذ کرد.
ایوبی بازنشسته آموزش و پرورش بود و آثاری را در زمینه ادبیات داستانی چون «گزیده اشعار نیما یوشیج»، «راه شیری»، «جان شکر»، «مراثی بی‌پایان»، «پایی برای دویدن»، «شکفتن سنگ»، و سه‌گانه «آواز طولانی جنوب» پدید آورد.
وی همچنین برای نگارش رمان «صورتک‌های تسلیم» نامزد دریافت دومین جایزه جلال آل‌احمد بود که این جایزه برگزیده‌ای نداشت.
پس از مرگ ایوبی، احمد بیگدلی برنده جایزه کتاب سال و دیگر نامزد جایزه جلال گفت کاش جایزه جلال به ایوبی می‌رسید.
ایوبی بیش از سیصد داستان کوتاه و مقاله در نشریات مختلف ادبی منتشر کرد.
برخی از داستان‌های ایوبی در دوران قبل از انقلاب نیز با سانسور و عدم اجازه انتشار ساواک مواجه شده بود.
* خسرو فرشیدورد
خبر درگذشت خسرو فرشیدورد استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران هم در حالی در همین روز منتشر شد که او 10 روز قبل در خانه سالمندان «سرای سالمندان نیکان» در تنهایی و بیماری فوت کرد.
فرشیدورد از استادان پیشکسوت دانشکده ادبیات دانشگاه تهران و دارای شهرت جهانی است که دارای دیدگاه‌های ویژه در عرصه دستور زبان، نقد و تحقیقات ادبی بود.
مقالات و کتاب‌های فراوان و ارجمندی در حوزه دستور زبان فارسی و زبان‌شناسی و نقد ادبی و تحقیقات ادبی از وی برجای مانده است.
فرشیدورد چند سال قبل از دانشگاه تهران بازنشسته شد.
وی مدتی را با بستگانش زندگی کرد و چندی پیش از مرگ به سرای سالمندان نیکان منتقل شد که در آنجا دار فانی را وداع گفت.
انجمن مفاخر فرهنگی یادنامه‌ای را در بزرگداشت این استاد به قلم کمال حاج سید جوادی منتشر کرده بود.
* رضا رحیمی
رضا رحیمی شاعر، منتقد ادبی و پژوهشگر 19 بهمن بر اثر گازگرفتگی جان خود را از دست داد.
رضا رحیمی متولد 1343 در ارسنجان فارس بود و از سال 1365 کار ادبی را به صورت حرفه‌ای آغاز کرده بود.
او سال‌ها سابقه حضور در جبهه داشت و از جانبازان شیمیایی محسوب می‌شد.
دبیری جشنواره تئاتر کشور، همکاری با حوزه هنری و پایه‌گذاری مجله ادبی «کلبه» از جمله فعالیت‌های اوست.
اشعار رحیمی با موضوع دفاع مقدس در بسیاری از نشریات معتبر ادبی کشور به چاپ رسیده بود.
او طی سال‌های اخیر بیشتر وقت خود را صرف پژوهش چاپ‌نشده‌ای درباره زمینه‌های اجتماعی هنر در دوران قاجار کرده بود.
وی شب گذشته بر اثر نشت گاز در حمام جان خود را از دست داد.
پیکر او به شیراز منتقل و در ارسنجان تشییع و به خاک سپرده شد.
* محسن ابراهیم
محسن ابراهیم مترجم ادبیات ایتالیایی و طراح صحنه بر اثر سکته قلبی در منزلش در سن 58 سالگی درگذشت.
او فعالیت عمده‌اش بر ادبیات ایتالیایی متمرکز بوده و داستان‌های زیادی از جمله آثار دینو بوتزاتی را به فارسی برگرداند.
ابراهیم که لیسانس طراحی صحنه نمایش را از ایتالیا دریافت کرده بود علاوه بر کار ترجمه به ماکت‌سازی و طراحی صحنه نمایش نیز اشتغال داشت.
این هنرمند و مترجم روز پنجشنبه 29 بهمن‌ماه دار فانی را وداع گفت.
* محمد خوانساری
محمد خوانساری، عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی و استاد بازنشسته دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران در سن 88 سالگی در تهران درگذشت.
وی پس از یک دوره بیماری، روز پنجشنبه، سیزدهم اسفندماه، دار فانی را وداع گفت.
او متولد سال 1300 در شهر اصفهان و دارای دکترای منطق و فلسفه بود که از سال 1369 به عضویت پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی درآمد.
«صرف و نحو و اصول تجزیه و ترکیب»، «منطق صوری»، «مختارات من الادب الحدیث»، «فرهنگ اصطلاحات منطقی (به‌انضمام واژه‌نامه فرانسه و انگلیسی)» برخی از آثار او هستند.
گردآوری: گروه فرهنگ و هنر سیمرغ
www.seemorgh.com/culture
منبع: farsnews.com
مطالب پیشنهادی:
حوادث تلخ زندگی سه هنرمند ایرانی از زبان خودشان
چهره‌های سینمایی و حوادث تلخ زندگی‌شان
راز مرگ موتزارت!!
رضا کیانیان: بازیگران صاحب ندارند!
خاطرات پس از مرگ از زبان هنرپیشگان (2)
