سرطان ملانوما و چگونگی تشخیص و پیشگیری از آن

سرطان ملانوما (Melanoma) خطرناک‌ترین نوع سرطان پوست است. البته اگر این بیماری زود تشخیص داده شود، احتمال درمان آن در مراحل اولیه بیشتر است. خوشبختانه، تشخیص این بیماری خیلی پیچیده نیست و شما می‌توانید پوست و ناخن‌هایتان را برای شناسایی نشانه‌های بیماری ملانوم وارسی کنید. فقط لازم است کمی وقت بگذارید و این مقاله را بخوانید تا نشانه‌های آن را بهتر بشناسید.

سرطان پوست یکی از شایع‌ترین انواع سرطان است. این سرطان زمانی ایجاد می‌شود که سلول‌هایی که لایه‌‌های پوست را تشکیل می‌دهند، به صورت کنترل نشده‌ای رشد کنند و به سرعت تقسیم شوند.

سرطان پوست را به سه نوع اصلی تقسیم می‌کنند:

• کارسینوم یا سرطان سلول پایه‌ای پوست
• کارسینوم یا سرطان سنگفرشی پوست
• ملانوما

ملانوما چیست؟

ملانوما جدی‌ترین شکل سرطان پوست است. در این بیماری سلول‌های تولید کننده رنگدانه (ملانین) به طور غیر قابل کنترلی رشد می‌کنند. ملانوما گاهی به طور ناگهانی و بدون هیچ علامتی بروز می‌کند. همچنین، ممکن است روی یک خال ساده پوست که از قبل وجود داشته، پیشروی کند یا به صورت یک تیره زیر ناخن، خود را نشان دهد.

طبق نتایج مطالعاتی که از سال 1982 تا 2011 انجام شده، مبتلایان به سرطان‌ ملانوما در آمریکا 2 برابر شده‌اند و این روند همچنان رو به افزایش است. متاسفانه در کشور ما آمار دقیقی از میزان مبتلایان به سرطان پوست وجود ندارد، اما با بررسی‌های کلی و مقایسه موارد مشابه، می‌توان گفت این آمار به نسبت جمعیت، نمی‌تواند بهتر از میانگین جهانی باشد.

آیا سرطان ملانوما یک بیماری جدی و خطرناک است؟

ملانوما اگر زود تشخیص داده شود، درمان‌پذیر است. اما ملانومای پیشرفته ممکن است گسترش یابد، به گره‌های لنفاوی و اندام‌های داخلی برسد، و درنهایت منجر به مرگ شود.

با توجه به داده‌های پزشکی، پیش‌بینی شده است در سال 2022 در آمریکا 99 هزار و 780 نفر مبتلا به ملانوما تشخیص داده شوند (57180 مرد و 42600 زن) که طبق بررسی‌ها و میزان مرگ و میر این بیماری، پیش‌بینی شده 7650 نفر از آن‌ها جان خود را از دست می‌دهند. از این بین 5080 نفر مرد و 2570 نفر زن خواهند بود.

این پیش‌بینی که بر اساس آمار و اطلاعات ثبت شده سال‌های گذشته انجام شده است، نشان می‌دهد در تمام جوامع نیاز جدی در مورد آگاه‌سازی افراد به ویژه مردان نسبت به اهمیت مراقبت از خود و پیشگیری از ابتلا و پیشرفت سرطان پوست وجود دارد..

مناسفانه در کشور ما نیز افراد بسیاری که غالباً مرد هستند، از اهمیت و نحوه محافظت از خود در برابر سرطان پوست بی‌خبر هستند. به خواندن این مطلب ادامه دهید تا نحوه پیشگیری از این سرطان بدخیم را بیاموزید و آن را به دیگران نیز آموزش دهید.

چه چیزی باعث ایجاد ملانوما می‌شود؟

افرادی که در معرض پرتو فرابنفش طبیعی و مصنوعی هستند، احتمال دارد به انواع سرطان پوست مبتلا شوند. تحقیقات نشان می‌دهد قرار گرفتن در معرض نور خورشید (که شامل طیف فرابنفش است) و نور تخت‌های سولار (که برای برنزه کردن پوست استفاده می‌شوند)، احتمال ابتلا به ملانوما را بسیار افزایش می‌دهند.

یکی از تاثیرات اشعه فرابنفش روی پوست این است که خال‌های پوستی ساده و خوش‌خیم را به ملانوما تبدیل می‌کند. طبق تحقیقات، زنان 45 ساله که از سولاریوم استفاده می‌کنند، نسبت به بانوان دیگر، بیشتر احتمال دارد به ملانوما مبتلا شوند.

همچنین، افرادی که در سن 15 تا 20 سالگی، 5 بار آفتاب سوختگی شدید (همراه با تاول) را تجربه کرده‌اند، تا 80 درصد بیشتر به سرطان ملانوما مبتلا می‌شوند. به طور کلی، بیشتر موارد ابتلا به ملانوما به پرتوی فرابنفش مربوط است. البته، ژنتیک و نارسایی سیستم ایمنی نیز در بروز این بیماری نقش دارند.

چه کسی به این بیماری مبتلا می‌شود؟

هر فردی ممکن است به این بیماری سرطانی مبتلا شود. در حال حاضر بیش از یک میلیون آمریکایی به سرطان ملانوما دچارند. سفیدپوستان بیشتر از نژادهای دیگر به این بیماری مبتلا می‌شوند. و حتی در میان سفید پوستان نیز گروه خاصی بیشتر از دیگران ممکن است به ملانوما دچار شوند. مثلاً، مردان سفیدپوست بالای 50 سال، بیش از دیگران در معرض ابتلا به ملانوما هستند.

عوامل خطر برای ابتلا به ملانوما

به طور کلی ویژگی‌های زیر امکان ابتلا به ملانوما را افزایش می‌دهند:

• داشتن خال‌های بزرگ یا غیر عادی
• داشتن خال‌های معمولی زیاد (بیش از 50 خال)
• سابقه خانوادگی ابتلا به ملانوما
• حساسیت پوستی به خورشید (افرادی که به سرعت آفتاب سوخته می‌شوند، موهای قرمز یا بلوند دارند یا رنگ چشمشان روشن است)
• داشتن سابقه‌ آفتاب گرفتن زیاد یا برنزه کردن در سولاریوم
• وجود سابقه سرطان ملانوما یا سرطان‌های پوستی دیگر (سرطان سلول‌های پایه‌ای و سنگفرشی که از ملانوما شایع‌ترند)
• سابقه سرطان‌های دیگر مثل سرطان سینه یا تیروئید

هر فردی، با هر رنگ پوستی، ممکن است به ملانوما مبتلا شود. پزشکان می‌توانند به سرعت مراحل اولیه ملانوما را در سفید پوستان تشخیص دهند. در حالی که این بیماری در رنگین پوستان در مراحل پیشرفته‌تر تشخیص داده می‌شود. واضح است که درمان ملانوما در مراحل پیشرفته‌تر دشوارتر است.

علی‌رغم میزان بالاتر ابتلا به ملانوما در سفیدپوستان، بر اساس تحقیقات، بیماران رنگین پوست در صورت ابتلا، نسبت به بیماران سفید پوست شانس کمتری برای زنده ماندن در برابر ملانوما دارند.

چگونه خال سرطانی را تشخیص دهیم؟

بیشر افراد خال دارند. خال‌های معمولی (خال یا نشانه‌های مادرزادی) معمولاً به شکل لکه‌های قرمز برجسته هستند. در حالی که، خال‌های غیر معمولی (آتیپیک) اغلب از خال‌های معمولی بزرگترند.

این خال‌ها رنگ‌های متفاوت و لبه‌های نامنظمی دارند. همچنین، ممکن است تعداد آن‌ها از خال‌های معمولی بیشتر شود. خال‌های آتپیک معمولاً روی کتف و اطراف آن، از سرشانه تا زیر شکم، پایین پاها، سر و گردن به وجود می‌آیند.

اما، باید بدانید که خال‌های غیرمعمولی مختص قسمت‌های خاصی از بدن نیستند و ممکن است در هر قسمتی از بدن شما رشد کنند. وجود خال آتیپیک عامل خطرساز بسیار مهمی در ایجاد و گسترش سرطان ملانوما در یک خال معمولی یا حتی پوست معمولی و نرمال است. این سرطان حتی زیر ناخن‌ها هم ممکن است ایجاد شود.

ملانوما چه شکلی است؟

شناسایی تغییرات پوستی بهترین راه برای تشخیص زود هنگام ملانوماست. این بیماری معمولاً روی کتف و اطراف آن، از سرشانه تا زیر شکم، پایین پاها، سر و گردن به وجود می‌آید. ملانوما در زنان 15 تا 29 سال معمولاً از سر شانه‌ها تا زیر شکم ایجاد می‌شود و رشد می‌کند. دلیل آن هم ممکن است، برنزه کردن بدن به صورت غیرمتعارف (پرخطر) باشد.

سرطان ملانوما پوست ممکن است در بخش‌هایی از بدن در رنگین پوستان ایجاد شود که به طور معمول در معرض آفتاب نیست. مانند کف دست، کف پا، کشاله ران، داخل دهان و زیر ناخن‌ها.

متخصصان آکادمی درماتولوژی آمریکا تاکید دارند که همه مردم تمام سطح پوست خود را به طور منظم بررسی کنند. یعنی شما باید تمام بدن خود (از جمله پشت، پوست سر، کف دست، کف پا و بین انگشتان پا و زیر ناخن‌ها) را بررسی کنید.

در تصویر زیر چند نمونه ملانوما در مراحل اولیه را مشاهده می‌کنید که متخصصان مایوکلینیک آمریکا تهیه کرده‌اند. در ادامه درباره نحوه تشخیص آن نیز خواهید خواند.

بررسی خال روی پوست

برای تشخیص خال سرطانی، باید به موارد زیر (علائم هشدار دهنده ملانوما) دقت کنید:

• عدم تقارن: نیمی از خال با نیمه دیگر آن مطابقت ندارد.
• لبه‌های نامنظم: لبه‌های خال ناصاف، ناهموار، دندانه دار و محو است.
• رنگ: رنگدانه‌های آن یکنواخت نیست. سایه‌های برنز، قهوه‌ای و سیاه یا خط‌های قرمز، سفید و آبی روی خال دیده می‌شود.
• قطر: معمولاً ملانوما در زمان تشخیص 6 میلی متر قطر دارد. ولی، ممکن است کوچکتر از این اندازه نیز باشد.
• رشد و تغییر: خال یا ضایعه پوستی، متفاوت از خال‌ها و ضایعات دیگر به نظر می‌رسد. یعنی اندازه، رنگ یا حالت ظاهری آن تغییر می‌کند.

با این تفاسیر اگر متوجه یک خال جدید شدید؛ خالی که با بقیه خال‌های روی پوستتان فرق دارد، ظاهرش تغییر می‌کند، به خاطرش احساس خارش دارید و یا خونریزی می‌کند، حتی اگر کوچکتر از 6 میلیمتر باشد، باید هرچه سریع‌تر به یک متخصص پوست (درماتولوژیست) مراجعه کنید. در مورد ملانوما زمان تشخیص و آغاز درمان بسیار بسیار مهم است.

آیا ملانوما درمان می‌شود؟

اگر سرطان ملانوما در مراحل اولیه بیماری شناسایی شود، احتمال درمان آن زیاد است. مطالعات نشان می‌دهد بیماران با شرایط زیر، 5 سال بعد از تشخیص ملانوما زنده می‌مانند (بازه زمانی لازم برای تایید اثربخشی درمان):

• 98 درصد بیمارانی که ملانومای آن‌ها قبل از گسترش به غدد لنفاوی شناسایی و درمان می‌شود.
• 64 درصد بیمارانی که ملانومای آن‌ها به غدد لنفاوی (منطقه‌ای) سرایت می‌کند.
• 23 درصد افرادی که ملانومای آن‌ها به اعضای دیگر (مناطق دورتر بدن و غدد لنفی دورتر) گسترش می‌یابد.

این اطلاعات نشان می‌دهد اگر سرطان ملانوما در زمان کوتاه و قبل از سرایت به بخش‌های دیگر بدن تشخیص داده شود، احتمال زنده ماندن فرد بیشتر است. پس، تشخیص سریع و به موقع آن حیاتی است.

چگونه پوست خود را برای علائم ملانوما معاینه کنیم؟

همان‌طور که گفته شد، متخصصان پوست توصیه می‌کنند همه افراد بدن خود را برای شناسایی تغییرات پوستی معاینه کنند. حتماً اگر تغییرات، خال‌های مشکوک و غیرعادی یا لکه‌دار دیدید، هرچه سریع‌تر به متخصص پوست مراجعه کنید.

میزان نیاز هر فرد به معاینه پوست با توجه به عواملی نظیر نوع پوست، دفعات آفتاب سوختگی، سابقه خانوادگی و غیره متفاوت است. پس، از یک متخصص پوست بپرسید که علاوه بر بررسی‌های فردی، هر چند وقت یک بار به معاینه تخصصی پوست نیاز دارید.

پوست افرادی که سابقه سرطان ملانوما دارند، باید حداقل سالی یک بار توسط متخصص پوست معاینه شود. همچنین، باید هر ماه برای شناسایی خال‌های جدید و در حال تغییر، تمام پوست خود را بررسی کنند.

هنگام بررسی پوست خود، از نواحی‌ای که معمولاً در معرض آفتاب نیستند (مانند کف پا) نیز غافل نشوید.

راه‌های پیشگیری از ملانوما

برای پیشگیری از ابتلا به سرطان ملانوما بدخیم پوست و سرطان‌های دیگر پوست، پزشکان آکادمی درماتولوژی امریکا توصیه می‌کنند از قرار گرفتن در معرض پرتو فرابنفش خورشید بپرهیزید. چند مورد از کارهایی که برای پیشگیری از خطرات پرتو فرابنفش می‌توانید انجام دهید به ترتیب زیر است:

1) به سایه پناه ببرید

پرتوهای خورشید در ساعات 10 صبح تا 4 بعد از ظهر بسیار قوی و خطرناکند. پس هر زمان دیدید که طول سایه‌تان روی زمین کوتاه‌تر از قد شماست نباید زیر نور آفتاب بایستید. مواظب بازتاب نور خورشید از روی سطوح و زمین نیز باشید.

2) لباس مناسب بپوشید

شما باید برای مراقبت از خود در برابر پرتوهای مضر خورشیدی، لباس‌هایی بپوشید که از کل پوست شما محافظت کنند. مانند پیراهن آستین بلند، شلوار بلند، کلاه لبه دار و عینک آفتابی. مواظب پوست روی پا و پشت و کف دست خود نیز باشید.

3) کرم ضد آفتاب را به درستی انتخاب کنید

کرم ضدآفتاب درست، طیف گسترده، مقاوم در برابر آب و با SPF 30 یا بالاتر است. البته باید آن را به اندازه کافی روی پوست خود بمالید.

بهترین کرم ضد آفتاب طیف گسترده از پوست شما در برابر هر دو پرتوی فرابنفش A و B (UVA و UVB) محافظت و در صورت استفاده صحیح و کافی، از ایجاد سرطان پوست پیشگیری می‌کند.

4) کرم ضدآفتاب خود را به موقع تمدید کنید

هنگامی که خارج از خانه هستید، تمدید ضدآفتاب هر دو ساعت یک بار برای حفظ اثر محافظتی آن بسیار مهم است.

حتی در روزهای ابری نیز هنگامی که خارج از خانه و در فضای باز هستید باید از کرم ضد آفتاب استفاده کنید. ابر و شیشه از عبور پرتوهای فرابنفش مضر پیشگیری نمی‌کنند.

5) ضد آفتاب را به مقدار کافی استفاده کنید

قسمت‌هایی از پوستتان را که در معرض نور آفتاب است، با ضد آفتاب کافی بپوشانید. یعنی:

• یک قاشق مرباخوری (5 میلی‌لیتر) برای سر و گردن
• دو قاشق مرباخوری (10 میلی‌لیتر) برای تنه
• 5 میلی‌لیتر برای دست‌ها از شانه تا نوک انگشتان
• 10 میلی‌لیتر برای ران و پاها
• فراموش نکنید که حتماً ضد آفتاب را روی پاها، گردن و گوش‌ها هم بزنید. افراد کم مو باید پوست سر خود را نیز با ضد آفتاب یا کلاه مناسب بپوشانند.
• وقتی از خانه خارج شدید ضدآفتاب را هر 2 ساعت یک بار و بعد از شنا یا عرق کردن تمدید کنید.
• آب، برف، شن و ماسه پرتوهای مضر خورشید را منعکس و تشدید می‌کنند. پس، مراقبشان باشید.
• از تخت‌های سولاریوم بپرهیزید، چون پرتو فرابنفش آن‌ها یکی از عوامل سرطان و پیری زودرس پوست است.
• اگر می‌خواهید برنزه شوید، به جای آفتاب گرفتن و استفاده از تخت‌های برنزه، از کرم‌های برنزه کننده استفاده کنید. البته، در هر حال و همیشه باید از ضد آفتاب هم استفاده کنید.

سخن پایانی

همانطور که خواندید با کارهای ساده و کم هزینه‌ای مثل استفاده از ضد آفتاب و لباس مناسب، می‌توانید از سرطان ملانوما و سرطان‌های دیگر پوست پیشگیری کنید. پس، حتماً استفاده از ضد آفتاب را جدی بگیرید و یادتان باشد که «پیشگیری از سرطان پوست بهتر از درمان آن است».

نوبت شما

در این مقاله راه‌های تشخیص سرطان ملانوما و ویژگی خال‌های غیر عادی را بیان کردیم و تصویر تعدادی از خال‌های سرطانی در مراحل اولیه را دیدیم. اگر همچنان پرسشی در این مورد دارید می‌توانید در قسمت نظرات مطرح نمائید تا کارشناسان ما پاسخگوی شما باشند.

تیم نویسندگان

لافارر

• شامپو بدون سولفات چیست؟ با فواید استفاده از آن آشنا شوید
• چگونه در دوران شیوع کرونا در خانه پوست خود را پاکسازی کنیم؟
• پاسخ به 8 سوالی که قبل از انتخاب بهترین مرطوب کننده صورت همه می پرسند
• با استفاده از پاک کننده آرایش از جوش زدن صورت‌تان جلوگیری کنید