مرگ سینماگران سرشناس و پرطرفدار که برای جایگزینی آنها شاید به سال‌ها زمان نیاز باشد، هرساله هالیوود و دنیای سینما را دچار چالش‌های جدی می‌کند که در این بین کشف استعدادهای نوظهور می‌تواند تا حدودی مرهمی بر فقدان بزرگان باشد.
در زیر نگاهی به چهره‌های سرشناس سینمای جهان می‌اندازیم که در سال جاری میلادی (2011) دار فانی را وداع گفتند:
«پیت پوستل توایت» (2 ژانویه)
این بازیگر انگلیسی که استیون اسپیلبرگ وی را بهترین بازیگر دنیای سینما می‌دانست، پس از سال‌ها مبارزه با سرطان در سن 64 سالگی درگذشت. وی از بازیگران توانمند سینمای انگلیس و هالیوود بود که در سال 1994 برای فیلم «به نام پدر» نامزد جایزه اسکار بهترین بازیگر نقش مکمل مرد شد. آخرین نقش‌آفرینی او در فیلم «تلقین» به کارگردانی کریستوفر نولان بود. وی که در فیلم «پارک ژوراسیک» اسپیلبرگ نقش‌آفرینی داشت، در سال 2004 به پاس خدمت به فرهنگ انگلستان نشان «افسر امپراتوری بریتانیا» را دریافت کرد.
«الیزابت تیلور» (23 مارس)
بازیگر پیشکسوت سینمای هالیوود و برنده دو جایزه اسکار در سن 79 سالگی درگذشت. وی بازیگر فیلم‌هایی چون «گربه روی شیروانی داغ» و «بعضی‌ها داغشو دوست دارند» بود که در طول حیات‌اش با حضور در یک بنیاد خیریه بالغ بر25 میلیون دلار برای کمک به بیماران آلوده به ایدز جمع‌آوری کرد. «الیزابت تیلور» از مشهورترین بازیگران انگلیسی‌الاصل سینمای هالیوود بود که در بسیاری از ماندگارترین فیلم‌های کلاسیک سینمای آمریکا که بعدها به دوران طلایی هالیوود مشهور شد ایفای نقش داشت.
** «سیدنی لومت» (9 آوریل)
کارگردان سرشناس سینمای آمریکا و خالق آثار معروفی چون «12 مرد خشمگین» و «بعدازظهر سگی» در سن 86 سالگی درگذشت. وی که بیش از پنج دهه در عرصه هالیوود حضور فعالی داشت، پنج‌بار نامزد جایزه اسکار شد، اما هرگز موفق به کسب این عنوان معتبر نشد. هرچند در سال 2005 آکادمی اسکار جایزه یک عمر دستاورد سینمایی را به او اعطا کرد.
سیدنی لومت در سال 1957 برای اولین فیلم بلند خود با نام «12 مرد خشمگین» نامزد جایزه اسکار بهترین کارگردانی شد و پس از آن با فیلم‌های «بعدازظهر سگی»، «شبکه» و «حکم دادگاه» باردیگر نامزد اسکار بهترین کارگردانی شد و برای فیلم «شاهزاده شهر» نیز نامزد اسکار بهترین فیلم‌نامه اقتباسی شد. «سفر روز طولانی به شب»، «تپه»، «سمسار»، «نوارهای آندرسن»، «سرپیکو»، «جنایت در قطار سریع‌السیر شرق»، «اسب»، «قدرت» و آخرین فیلم‌اش «پیش از آنکه شیطان بداند مرده‌ای» از آثار برجسته کارنامه سینمایی لومت هستند.
لومت نیز مانند «وودی آلن» و «مارتین اسکورسیزی» علاقه فراوانی به ساخت آثارش در خیابان‌های نیویورک داشت و در بیشتر فیلم‌هایش این احساس به چشم می‌خورد. سیدنی لومت توانایی خاصی در بازی گرفتن از بازیگران سرشناس داشت و هنرپیشه‌های معروفی چون «کاترین هپ‌بورن»، «مارلون براندو» و «هنری فوندا» برای فیلم‌های او نامزد و برنده جایزه اسکار شدند.
اولین فیلم بلند لومت درام دادگاهی «12 مرد خشمگین» بود که سال 1957 ساخته شد. این فیلم با بازی «هنری فوندا» اولین نامزدی اسکار بهترین کارگردانی را برای او به‌همراه داشت. این فیلم در بخش بهترین فیلم و فیلم‌نامه اقتباسی هم نامزد اسکار شد. وی در سال 1960 در فیلم «فراری» که اقتباسی از نمایش‌نامه تنسی ویلیامز بود با «مارلون براندو» همکاری کرد و پس از آن در سال 1962 «سفر روز طولانی به شب» با بازی «هپ‌بورن» را که بازهم یک اثر اقتباسی از یک نمایش‌نامه بود را ساخت.
فیلم‌های لومت در دهه 60 بیشتر رنگ‌وبوی سیاسی داشتند؛ ازجمله «تپه» با موضوع جنگ جهانی دوم، «Fail-Safe» با بازی «هنری فوندا» و «سمسار». فیلم «سرپیکو» با بازی «آل پاچینو» که در آن افسر اداره پلیس نیویورک برابر فساد نیروی پلیس می‌ایستد یکی از آثار برجسته کارنامه سیدنی لومت است. این فیلم نامزدی جایزه اسکار را برای آل پاچینو به‌همراه آورد.
او در سال 1975 باردیگر با آل پاچینو همکاری کرد و این بار در فیلم «بعدازظهر سگی» که براساس داستان واقعی از یک سرقت نافرجام بانک ساخته شد. این فیلم برنده جایزه اسکار بهترین فیلم‌نامه شد و در پنج بخش دیگر هم نامزد بود. فیلم بعدی لومت، «شبکه» بود که از کمدی‌های موفق او محسوب می‌شد و برنده چهار جایزه اسکار شد و شش نامزدی دیگر را هم به‌دست آورد. لومت در سال 1978 فیلم «جادوگر» را با بازی مایکل جکسون براسا نمایش‌نامه‌ای موزیکال ساخت. او سال 1981 فیلم پلیسی «شاهزاده شهر» را مقابل دوربین برد. لومت در سال 1983 با فیلم «حکم دادگاه» و نقش‌آفرینی «پل نیومن» نامزد پنج جایزه اسکار شد.
«شب منهتن» دیگر فیلم لومت با موضوع فساد پلیس بود که چندان موفق نبود. او سال 2007 در سن 83 سالگی درام «پیش از آنکه شیطان بداند مرده‌ای» را با بازی «فیلیپ سیمور هافمن» ساخت که بسیار مورد استقبال منتقدین قرار گرفت. سیدنی لومت در سال 1957 جایزه خرس طلای جشنواره برلین را برای «12 مرد خشمگین» گرفت و در سال 1977 جایزه بهرتین کارگردانی گلدن گلوب را برای شبکه به‌دست آورد.
** «گونار فیچر» (11 ژوئن)
فیلم‌بردار سرشناس سینمای سوئد که برخی از آثار ماندگار «اینگمار برگمن» را به تصویر کشید، در سن 100 سالگی درگذشت. وی که مدیر فیلم‌برداری برخی از آثار کلاسیک اینگمار برگمن ازجمله «مهر هفتم» و «توت فرنگی‌های وحشی» بود، فارغ‌التحصیل دانشکده هنر کپنهاگ بود که بعدها به‌عنوان نویسنده آثار کودک به فعالیت پرداخت. وی برای اولین‌بار در سال 1948 با فیلم «بندر شلوغ» به‌عنوان فیلم‌بردار با برگمن همکاری کرد؛ سپس در فیلم «لبخندهای یک شب تابستانی» نیز پشت دوربین این فیلم قرار گرفت. این فیلم اولین موفقیت بین‌المللی برگمن بود که در سال 1955 در جشنواره کن علاوه‌بر کسب جایزه بهترین اثر طنز شاعرانه، تا آستانه کسب نخل طلا نیز پیش رفت.
همکاری او با برگمن با فیلم «مهر هفتم» که جایزه ویژه هیأت داوران جشنواره کن را کسب کرد و «توت‌فرنگی‌های وحشی» که برنده خرس طلای جشنواره برلین شد، ادامه یافت. از دیگر فیلم‌های سرشناس برگمن که «گونار فیشر» فیلم‌برداری آنها را برعهده داشت می‌توان به «چشم شیطان»، «تابستان با مونیکا» و «ساحره» اشاره کرد که در جشنواره ونیز 1959 جایزه ویژه هیات داوران را گرفت.
** «مایکل کاکویانیس» (25 جولای)
کارگردان سرشناس یونانی و خالق فیلم «زوربای یونانی» براثر نارسایی قلبی در بیمارستان شهر آتن در سن 89 سالگی درگذشت. معروف‌ترین فیلم کارنامه سینمایی این کارگردان سرشناس، «زوربای یونانی » محصول 1964 است که نامزد سه جایزه اسکار بهترین کارگردانی، بهترین فیلم و بهترین فیلم‌نامه اقتباسی بود. این فیلم براساس رمانی از «نیکوس کازانتاکیس» و با نقش‌آفرینی «آنتونی کوئین» ساخته شد. عمده موفقیت «کاکویانیس» مربوط به حضور در جشنواره کن است که شش‌بار در بخش رقابتی نامزد دریافت جایزه نخل طلا بود و در سال 1962 موفق به دریافت جایزه فنی این رویداد سینمایی معتبر شد.
وی اولین فیلم بلند خود را در سال 1954 با نام «گردباد در آتن» ساخت. از معروف‌ترین ساخته‌های این کارگردان یونانی می‌توان از به «دختر سیاه پوش»(1956) ،«کشورشیرین» (1988) ، «زنان تروجان» (1971) و «باغ گیلاس» (1999) نام برد. از بزرگترین دستاوردهای «کاکویانیس» به نشان هنر و ادبیات فرانسه، نشان ققنوس طلایی یونان و دکترای افتخاری از دانشگاه کلمبیا آمریکا می توان اشاره کرد.
** «رائول روئیز» (19 اوت)
کارگردان پرکار و سرشناس سینمای جهان که اصالتی شیلیایی ـ فرانسوی داشت، در سن 70 سالگی دار فانی را وداع گفت. اولین فیلم بلند او «سه ببر غمگین» بود که در سال 1969 ساخت و موفق به کسب جایزه یوزپلنگ طلایی جشنواره لوکارنو شد. آخرین ساخته این کارگردان سرشناس «اسرار لیسبون» بود که جایزه فیلم معروف «لویی دلوک» فرانسه را کسب کرد. این فیلم به مدت چهار ساعت و نیم بر اساس رمانی از یک نویسنده پرتغالی قرن نوزدهم ساخته شده است.
رائول روئیز در دوران دولت دموکراتیک سالوادور آلنده با جبهه سینماگران پیشرو، نزدیک به حزب سوسیالیست شیلی، همکاری داشت. وی همواره خود را به‌عنوان یک کارگری تبعیدی معرفی می‌کرد و عقیده داشت که در آثار سینمایی خود هرگز این پایگاه فکری را از دست نداده است. «رائول روئیز» کارگردانی اندیشمند و صاحب سبک بود و روش شخصی و جسورانه وی و بیان سورئالیستی‌اش یادآور آثار لوئیس بونوئل، سینماگر بزرگ اسپانیایی بود. یکی از معروف‌ترین آثار او فیلم سینمایی «سه زندگی و یک مرگ» است که «مارچلو ماسترویانی»، بازیگر معروف ایتالیایی در سال 1995 یکی از آخرین نقش‌های سینمایی خود را در این فیلم ارائه کرد. وی در سال 1999 بر پایه رمان «زمان بازیافته» اثر مارسل پروست فیلمی ساخت که در آن «کاترین دونوو» بازی کرد.یکی از دیگر آثار معروف وی فیلم «کلیمت» (2005) است که «جان مالکویچ» نقش هنرمند نوگرای اتریشی را در آن ایفا کرده است.
روئیز با کارگردانی بیش از 100 فیلم در ژانرهای گوناگون، یکی از پرکارترین سینماگران جهان بود. او در روزهای آخر زندگی در تدارک ساختن فیلمی بر پایه خاطرات کودکی خود بود. وی در سال 1997جایزه خرس نقره‌ای جشنواره برلین را گرفت و ماحصل پنج‌بار حضور در بخش رقابتی جشنواره کن، جایزه «نگرش‌های دنیای سینما» بود که در سال 1983 کسب کرد. روئیز در سال 2007 جایزه «استاد سینما» را از جشنواره رم گرفت و سال گذشته در جشنواره سن‌سباستین موفق به کسب جایزه صدف نقره‌ای بهترین کارگردانی شد.
** «کلیف رابرتسون» (10 سپتامبر)
بازیگر آمریکایی برنده اسکار که بیشتر با فیلم «سه روز کندور» در کشورمان شناخته می‌شود، در سن 88 سالگی درگذشت. وی که در سال 1968 به‌خاطر بازی در نقش یک مرد بزرگ‌سال عقب افتاده در فیلم «چارلی» برنده جایزه اسکار بهترین بازیگر شده بود، عمده شهرت خود را مدیون بازی در نقش جان اف‌کندی در فیلم «پی‌تی 109» بود. او در سال‌های اخیر با ایفای نقش در سری فیلم‌های «مرد عنکبوتی» بار دیگر مورد توجه قرار گرفته بود.
** «لیویو سیولی» (24 اکتبر)
کارگردان رومانیایی برنده نخل طلای کن که طی پنج دهه فعالیت سینمایی موفق به کسب جوایز معتبری چون نخل طلای کن شد، در سن 88 سالگی در مونیخ آلمان درگذشت. «سیولی» به عنوان بازیگر، کارگردان و طراح صحنه تاثیرگذارترین شخصیت فیلم و تئاتر رومانی در عصر خود محسوب می‌شد.
وی در سال 1967 برای فیلم «جنگل آویزان» موفق به دریافت جایزه نخل طلای کن شد و جایزه بهترین کارگردانی را به دست آورد و در مقام کارگردان و بازیگر 20 اثر سینمایی را از خود به جای گذاشت. وی تحصیلات آکادمیک خود را در رشته تئاتر و طراحی در دانشگاه بخارست پشت سر گذاشت و در سال 1946 با بازی در فیلم «رویای نیمه‌شب تابستان» برای اولین‌بار مقابل دوربین قرار گرفت و به عنوان کارگردان در سال 1957 اولین تجربه خود را به ثبت رساند.
** «کن راسل» (27 نوامبر)
کارگردان سرشناس سینمای اروپا و خالق فیلم معروف «زنان عاشق» در سن 84 سالگی درگذشت. وی خالق فیلم‌هایی چون «عشاق موسیقی»، «زنان عاشق»، «تامی» و «شیاطین» بود که کارش را به‌عنوان کارگردان در اوایل دهه 60 با بی‌بی‌سی آغاز کرد و با ساخت فیلم «زنان عاشق» در سال 1969 که اقتباسی از داستان جنجالی «دی.اچ لاورنس» بود، به شهرت رسید و نامزد جایزه اسکار بهترین کارگردانی شد.
«کن راسل» یکی از خاص‌ترین کارگردانان سینمای انگلیس بود و برخی از منتقدین سینما او را «اورسن ولز» سینمای بریتانیا لقب داده‌اند. وی به‌خاطر نگاه انتقادی‌اش به کلیسا و مذهب در فیلم‌هایش شهرت داشت و سوژه‌های خود را معمولا از میان موسیقی‌دانان بزرگ جهان انتخاب می‌کرد و به اقتباس از آثار ادبی علاقه داشت.
اولین فیلم «کن راسل» در سینما «لباس فرانسوی» بود که در سال 1963 ساخت که برداشت آزادی از فیلم «و خدا زن را آفرید» روژه وادیم بود، اما در گیشه به موفقیتی نرسید. پس از آن وی فیلم «زنان عاشق» را ساخت که نامزد چند جایزه اسکار از جمله بهترین فیلم، بهترین فیلم‌نامه و بهترین فیلم‌برداری شد و «گلندا جکسون» نیز اسکار بهترین بازیگر زن را به‌دست آورد.
به دنبال موفقیت این فیلم، او فیلم «عشاق موسیقی» را درباره زندگی «چایکوفسکی»، آهنگساز بزرگ روسیه ساخت که با بی‌اعتنایی منتقدین مواجه شد اما فروش خوبی در گیشه داشت. فیلم «شیاطین» کن راسل که براساس رمان «شیاطین لودون» نوشته الدوس هاکسلی ساخت، فیلمی بر خلاف دستگاه کلیسا و مسیحیت شناخته شد. در این فیلم «الیور رید» نقش یک کشیش را بازی کرد که در مقابل ایده‌های شیطانی و فاسد دستگاه کلیسا و دولت می‌ایستد.
فیلم بعدی این کارگردان سرشناس «مالر» نام داشت که درباره «گوستاو مالر»، آهنگساز سرشناس اتریشی بود که گرایش‌های ضد یهودی داشت. این فیلم جنجال آفرین شد، اما نمایش آن در جشنواره کن موفقیتی جز یک جایزه برای بهترین تکنیک فیلم نداشت. «راسل» در سال 1978 فیلم «والنتینو» را که برداشت آزاد از زندگی «رودلف والنتینو»، بازیگر مشهور سینمای کلاسیک بود ساخت که موفقیتی به دست نیاورد و خود آن را یک شکست در کارنامه هنری خود می‌دانست و از ساخت آن اظهار پشیمانی می‌کرد. راسل در سال 1984 فیلم تریلر روانکاوانه «جنایت‌های هوس» را با بازی آنتونی پرکینز ساخت که آخرین فیلم آمریکایی او محسوب می‌شود و نتیجه‌اش شکست مطلق بود.
وی بعد از چند سال کناره‌گیری از سینما و کارگردانی اپرا، با فیلم ترسناک «گوتیک» درباره مری شلی و داستان آفرینش فرانکشتاین به سینما بازگشت. او فیلم دیگری به نام «آشیانه کرم سفید» براساس رمانی از برام استوکر درباره یک افسانه ترسناک فولکلوریک انگلیسی ساخت که «هیو گرانت» در آن بازی می‌کرد.
فیلم «رنگین کمان» اقتباس دیگری از رمان‌های «دی.اچ لاورنس» بود که در سال 1989 ساخت و دنباله رمان و فیلم «زنان عاشق» محسوب می‌شود و «گلندا جکسون» در آن بازی می‌کرد. منتقدین از این فیلم به‌عنوان آخرین فیلم شخصی راسل نام می‌برند. «راسل» در سال‌های اوایل 2000 چند فیلم با بودجه کم از جمله «دهان شیر» ساخت که بسیار ناموفق بود. وی مدتی هم به عنوان استاد مهمان در دانشگاه ولز و مدرسه فیلم نیوپورت تدریس کرد.
