روماتیسم مفصلی یک وضعیت التهابی مزمن است. علائم روماتیسم مفصلی شامل درد مفاصل، سفتی و ورم میشود. این بیماری ممکن است بافت‌های زیادی را در بدن تحت تاثیر قرار دهد اما اغلب این مفاصل هستند که بیشتر دچار مشکل می‌شوند.
علت این بیماری ناشناخته است. این مقاله به بحث و بررسی درباره عوامل ریسک، علائم و به ارزیابی این بیماری می‌پردازد.
علت روماتیسم مفصلی
محققان گمان دارند که 2 عامل باعث مبتلا شدن یک فرد به این بیماریست: عوامل استعداد و عوامل بنیادی. روماتیسم مفصلی بیشتر مواقعی رخ می‌دهد که یک شخص مستعد در معرض عواملی قرار گرفته است که باعث ایجاد فرایند التهابی شده است. تقریبا 1 نفر از بین هر 100 نفر دچار این بیماری است.
جنسیت، وراثت و ژن‌ها به طور گستردهای ریسک آن که یک شخص به این بیماری دچار شود را تعیین می‌کند.
جنسیت
به نظر می‌آید جنسیت نقش بزرگی را در استعداد یک شخص به ابتلا به روماتیسم مفصلی ایفا می‌کند. خانم‌ها 3 برابر بیشتر از آقایان احتمال مبتلا شدن و علائم روماتیسم مفصلی را در خود جای می دهند.
وراثت
روماتیسم مفصلی یک بیماری وراثتی نیست. ژن‌ها باعث ایجاد این بیماری نمی‌شوند، صرفا فقط در خطر گسترش آن موثر هستند.
ژن‌های خاص
افرادی که انواع خاصی از ژن‌های گلبول سفید (HLA) را دارند نسبت به کسانی که ژن‌های دیگری دارند بیشتر ممکن است به روماتیسم مفصلی دچار شوند.
عوامل بنیادی
بسیاری از افرادی که حامل ژن HLA هستند هرگز به این بیماری دچار نشده‌اند. در واقع، هنگامی که یکی از دو قلو‌های همسان دچار روماتیسم مفصلی میشود، احتمال آنکه دیگری نیز مبتلا شود 1 به 3 است. این به آن معنا است که عوامل دیگری هم باید وجود داشته باشند تا یک شخص به این بیماری دچار شود.
عفونت
محققان گمان دارند که دگرگونی جمعیت‌های باکتریایی در روده و یا در دهان ممکن است جزو عوامل محیطی باشد که باعث ابتلا به روماتیسم مفصلی میشود. یکسری شواهد وجود دارد که عفونت اطراف بافت‌های دندانی عامل خطر برای ابتلا به این بیماری است.
استعمال سیگار
سیگار کشیدن یکی از عوامل شناخته شده‌ای است که باعث ابتلا به علائم روماتیسم مفصلی در افراد میشود، همچنین شواهدی وجود دارد که افرادی که سیگار می‌کشند اگر به این بیماری دچار شوند از نوع شدید آن را تجربه خواهند کرد.
استرس
بیمارانی که دچار استرس یا سابقه مشکل روحی قبل از دچار شدن به روماتیسم بوده‌اند. حوادث استرس‌زا در زندگی (مثل طلاق، تصادف، عزاداری و. . . ) باعث میشود ابتلا در آن‌ها شایع‌تر شود.
علائم روماتیسم مفصلی
در بیشتر افراد این بیماری به شکلی خاموش رخ می‌دهد، هفته‌ها یا ماه‌ها زمان میبرد تا علائم خاص خودش را نشان دهد و افراد بتوانند به دنبال درمان پزشکی بروند. علائم ابتدایی آن شامل خستگی، درد ماهیچه ، تب پایین، کاهش وزن و بی حسی و سوزش در دست‌ها است.
در بعضی موارد، این علائم قبل از درد مفاصل یا سفتی‌های قابل ملاحظه رخ می‌دهد. گاها، علائم روماتیسم مفصلی با علائم مربوط به التهاب بافت‌ها شروع میشود تا مفاصل، برای مثال شخص ممکن است دچار درد در قفسه سینه و تنگی نفس شود.
در مراحل اولیه، روماتیسم مفصلی معمولا مفصل‌های کوچک را تحت تاثیر قرار می‌دهد
روماتیسم مفصلی معمولا مفاصل مشابه را در دو طرف بدن تحت تاثیر قرار می‌دهد.
در مراحل اولیه، روماتیسم مفصلی معمولا مفصل‌های کوچک بخصوص مفاصل انگشتان را تحت تاثیر قرار می‌دهد، مفاصلی که در وسط انگشتان دست و در انتهای انگشتان پا قرار دارند. همچنین ممکن است در یک مفصل بزرگ مثل زانو یا شانه شروع شود و یا درد آن از یک مفصل به مفصل دیگری در حال جابجا شدن باشد.
همانطور که وضعیت بیمار در حال پیشرفت است، بیش تر افراد در مفاصل دست و پا التهاباتی خواهند داشت و بین 20 تا 50 درصد بیماران التهاباتی در مفاصل بزرگتر مثل مفصل ران یا ستون فقرات دارند.
نشانه‌های روماتیسم مفصلی در مفصل های مختلف
علائم روماتیسم مفصلی این بیماری معمولا به تدریج شروع و شامل درد، سفتی، قرمزی و گرمای احساس شده در هنگام لمس آن قسمت و ورم مفصل هستند. سفتی مفاصل هنگامی مشکل ایجاد می‌کند که زمان طولانی در یک جا نشسته باشید. این سفتی می‌تواند تا 1ساعت باقی بماند.
کف دست‌ها
مفاصل دست‌ها جزو اولین مفصل‌هایی هستند که تحت تاثیر قرار می‌گیرند. این مفاصل هنگام خم شدن ظریف‌تر هستند ، نیروی دست‌ها نیز کاهش می‌یابد. گاها این بیماری باعث قرمزی و تورم قابل مشاهده کل دست میشود.
بین 1 تا 5 درصد افرادی که علائم روماتیسم مفصلی دارند به سندروم تونل مبتلا می‌شوند زیرا ورم باعث فشرده شدن عصب‌هایی میشود که به سمت مچ دست می‌روند. مشخصه‌ای این سندروم: ضعف، حس سوزن سوزن شدن و بی حسی در نقاطی از دست است.
هنگامی که مدت زمان طولانی به این بیماری دچار باشید حالت دستتان تغییر می کند. نمایی بد و اغراق آمیز پیدا خواهد کرد، همه‌ی انگشت‌ها با هم به طرف انگشت کوچک رانده می‌شوند. تاندون‌های پشت دست برجسته و سفت می‌شوند.
مچ دست
مچ دست یکی از مفصل‌هایی است که به صورت رایج در افراد مبتلا به این بیماری تحت تاثیر قرار می‌گیرد. در مراحل اولیه بیماری به سختی می‌توان مچ دست را به سمت عقبی خم کرد.
آرنج
روماتیسم مفاصل باعث تورم آرنج میشود. ورم این ماهیچه ممکن است باعث فشرده شدن اعصابی شود که در طول دست حرکت می‌کند و در نهایت باعث بی حسی و حس سوزن سوزن شدن میشود.
پاها
مفاصل پا نیز در مراحل اولیه این بیماری دچار آسیب میشود، علی الخصوص مفاصل انتهای انگشتان پا. تورم در این قسمت باعث می شود فرد هنگام راه رفتن و یا ایستادن احساس درد کند و در نتیجه وزن خود را روی پاشنه پا بیندازد.
مچ پا
تورم مفصل در این قسمت باعث ایجاد آسیب به اعصاب آن قسمت میشود و در نتیجه باعث احساس سوزن سوزن شدن و بی حسی میشود.
زانو
روماتیسم مفصل باعث تورم زانو و ایجاد مشکل در خم شدن آن می‌کند. از دست دادن رباط های پشتیبان زانو و آسیب به انتهای استخوان‌هایی که به زانو منتهی می شوند. روماتیسم مفصلی باعث ایجاد کیست باکر میشود ( یک کیست پر از مایع مفصلی که در پشت زانو قرار دارد).
مفصل ران
در مراحل بعدی بیماری، این قسمت آسیب می بیند. درد در این ناحیه راه رفتن را سخت می کند.
ستون فقرات گردنی
این بیماری این قسمت از بدن را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد که شامل ناحیه بین شانه‌ها و سر میشود که باعث ایجاد درد و سفتی در این قسمت شده و قابلیت خم کردن و چرخاندن سر را کم می‌کند.
مفصل کریکو آنتیوئید
در بین 30% از افرادی که به این بیماری دچار هستند، تورمی در مفصل نزدیک نای وجود دارد که به آن مفصل کریکو آنتیوئید می‌گویند. تورم در این قسمت باعث ایجاد مشکل تنفسی و خشک شدن نای میشود.
سایر علائم روماتیسم مفصلی
با اینکه علائم روماتیسم مفصلی اغلب با مشکلات مفصلی نیز شناخته میشود اما می‌تواند همراه با سایر مشکلات هم باشد.
گره‌های روماتوئید
این گره‌ها قسمت‌های بدون درد در زیر پوست هستند. هنگامی که به این گره‌ها دست بزنید به راحتی جابجا می‌شوند یا حتی می‌توانند در قسمت های عمیق‌تر بافت بروند.
بیشتر در ساعد و یا آرنج ایجاد می‌شوند اما در سایر نقاطی که فشار در آنجا هست مثل پشت سر، انتهای ستون فقرات، آشیل و تاندون های دست هم پیدا می شوند.
التهاب در بافت‌های دیگر بدن
این بیماری براساس اینکه کدام بافت متورم شده است، ممکن است سایر علائم روماتیسم مفصلی را نیز ایجاد کند.
- التهاب بافتی که بر روی حفره قفسه سینه و اطراف قلب قرار دارد که ممکن است باعث درد در قفسه سینه و ایجاد مشکل تنفسی شود.
- التهاب ریه که دلیل آن عفونت نباشد، باعث ایجاد تنگی نفس و سرفه‌های خشک میشود.
- عملکرد غیر عادی عصب که باعث بی حسی، سوزن سوزن شدن و ضعف میشود.
- التهاب در قسمت سفیدی چشم که باعث ایجاد درد و مشکل در دید میشود.
- بزرگ شدن طحال که باعث کاهش در تعداد گلبول‌های سفید میشود که به عفونت منجر میشود.
- التهاب رگ‌های خونی که با توجه به اینکه آن رگ خونی در کدام قسمت بدن است منجر به علائم زیادی میشود.
تشخیص روماتیسم مفصل
هیچ آزمایش بخصوصی برای تشخیص این بیماری وجود ندارد. در عوض تشخیص آن به عوامل مختلفی بستگی دارد که شامل علائم مشخص خود بیماری، نتایج تست‌های آزمایشگاهی و نتایج عکس‌های X-ray می‌باشد.
فرد مبتلا به روماتیسم مفصلی معمولا چند علائم از علائم زیر را یا دارد یا داشته است:
- سفتی صبحگاهی حداقل به اندازه 1 ساعت که حداقل بین 6 تا 7 هفته ادامه داشته است.
- تورم در 3 یا چند مفصل به مدت حداقل 6 هفته.
- تورم در مچ دست، کف دست یا مفاصل انگشت‌ها برای حداقل 6 هفته.
- تورم مفاصل یکسان در دو طرف بدن.
- تغییر در نتایج عکس‌های X-ray از دست که یکی از مشخصه‌های این بیماری است.
- گره‌های روماتوئید پوست.
این علائم روماتیسم مفصلی در افرادی که در مراحل اولیه بیماری هستند نمایان نمی‌شود و ممکن است در بعضی افراد با وضعیتی دیگر خود را نشان دهد.
در بعضی موارد نیاز است که قبل از تشخیص روماتیسم مفصلی، وضعیت بیمار را به دقت طی زمان مورد نظر قرار دهید.
تست‌های آزمایشگاهی
تست‌های آزمایشگاهی می‌تواند به تایید وجود این بیماری نسبت به سایر وضعیت‌ها کمک کند، دوره آن و جواب دهی به درمان را پیش بینی کند.
دوره بیماری
این بیماری اغلب دوره‌های مختلفی دارد: می‌تواند بهبود پیدا کند، در دوره‌ای بی‌ثبات باشد یا بطور پیوسته بدتر شود. در بیش تر افراد مبتلا به روماتیسم مفصلی، شدت علائم برای هفته‌ها تا ماه‌ها تغییر پیدا می‌کند. به طور کلی غیر ممکن است چگونگی روند بیماری را بتوان در یک فرد پیش بینی کرد.
درمان و بخصوص استفاده از کرم ضد درد در مراحل اولیه بیماری در کاهش علائم روماتیسم مفصلی، نشانه‌ها و آسیب به مفاصل موثر است، بنابراین سطح کیفی زندگی را در تعداد زیادی از بیماران افزایش می‌دهد.
در برخی از موارد ممکن است بیماری به طور کامل تسلیم شود. با وجود این، بهبودی کامل بدون ادامه در مصرف داروها بسیار بعید است.
طبق این مقاله، بین 10 تا 20 درصد افراد مبتلا به این بیماری، ممکن است در برابر درمان مقاوم باشند اما با وجود افزایش داروها، با استفاده از ترکیب چند دارو بهبودی امکان بیش‌تری خواهد داشت.
بهبودی در افراد باردار نیز ممکن است البته 90% زنان باردار تا 3ماه بعد از زایمان نیز این بیماری را دارند.
اثرات بلند مدت روماتیسم مفصلی
این بیماری می‌تواند به طور بالقوه به استخوان‌ها، غضروف‌ها و سایر مفاصل آسیب بزند. آسیب به مفصل به طور معمول در طول زمان بدتر میشود و غیر قابل بازگشت است.
خطر دچار شدن به این مشکلات و خطر آسیب به مفصل و ناتوانی آن می‌تواند با درمان‌های موثر و به موقع کاهش یابد. درمان بلافاصله بعد از تشخیص بیماری به شدت پیشنهاد میشود حتی در آن‌هایی که هنوز تغییری در عکس های X-ray خود مشاهده نمی‌کنند.
تجربه شما
از کجا اطلاعات بیش‌تری درباره علائم روماتیسم مفصلی دریافت کنیم؟ ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی بهترین منبع برای گرفتن اطلاعات و در میان گذاشتن سوالات و نگرانی‌های مربوطه هستند.
تیم نویسندگان
دکتر مهدیه بهشادفر
