عفونت واژن چیست؟ علت، علائم، پیشگیری و روش‌های درمان آن

هرساله زنان زیادی به عفونت واژن مبتلا می‌شوند. این اختلال ممکن است در تمام سنین رخ دهد، اما زنان در سنین باروری، بیشتر مستعد ابتلا به آن هستند. نوسانات سطح هورمون‌ها، آلودگی به برخی میکروارگانیسم‌ها و فعالیت جنسی فقط چند مورد از دلایل ابتلا به عفونت واژن محسوب می‌شوند. عدم درمان بعضی از عفونت‌های واژن باعث ایجاد عواقب جدی نظیر ناباروری می‌شود. علاوه بر این, بسیاری از این عفونت‌ها مسری هستند و یقیناً شما نمی‌خواهید مسئول درد و رنج شریک جنسی خود باشید. خوشبختانه، تقریباً تمام عفونت‌های واژن قابل درمان هستند. ما در این مقاله به بررسی علل و علائم انواع عفونت‌ های واژن، از جمله عفونت قارچی، باکتریایی و انگلی و روش‌های پیشگیری و درمان آن‌ها پرداخته‌ایم. با ما همراه باشید.

عفونت قارچی واژن (کاندیدیاز ولوواژینال)

عفونت قارچی واژن در زنان بسیار رایج است. در واقع، 3 نفر از هر 4 زن، در طول زندگی خود این عفونت را تجربه می‌کنند. عامل این عفونت‌ها، قارچ کاندیدا است. این قارچ معمولاً بر روی پوست و قسمت‌های داخلی بدن مانند دهان، گلو، دستگاه گوارش و واژن بدون ایجاد هیچ مشکلی زندگی می‌کند و به طور معمول، در حالت تعادل با سایر میکروارگانیسم‌های واژن است. اما اگر به هر دلیلی این تعادل از بین برود، قارچ کاندیدا بیش از اندازه رشد و تکثیر می‌کند و باعث ایجاد عفونت می‌شود.

علائم عفونت قارچی واژن

همه زنانی که به عفونت قارچی مبتلا می‌شوند، تمام علائم آن را تجربه نخواهند کرد. اگر عفونت قارچی خفیف باشد، علائم آن هم خیلی خفیف است. آگاهی از وضعیت طبیعی بدن، به شما کمک می‌کند هرگونه تغییری در سلامت واژن را شناسایی کنید. اگر اولین بار است که این علائم را تجربه می‌کنید، با پزشکتان مشورت کنید. بیشتر زنان مبتلا به عفونت قارچی، یک یا چند مورد از علائم زیر را تجربه می‌کنند:

• خارش واژن
• ترشحات واژن به صورت غلیظ، سفید، تکه‌تکه و پنیری‌شکل و بدون بو
• سوزش، تورم، قرمزی و درد واژن و فرج
• درد به هنگام ادرار یا رابطه جنسی
• التهاب ناحیه خارجی آلت تناسلی (قرمزی، تورم، راش)

برخی بانوان به صورت متناوب به آلودگی قارچی مبتلا می‌شوند، این مسئله می‌تواند به دلایل مختلف، نظیر به‌هم‌ریختگی هورمونی اتفاق بیفتد و خودبخود نیز برطرف شود، اما اگر فردی همراه با علائم عفونت قارچی، یکی از علائم زیر را هم تجربه کند، حتماً باید با پزشک متخصص مشورت کند. زیرا این موارد ممکن است نشانه ابتلا به عفونت‌های دیگری باشند که به درمان نیاز دارند.

• تب
• لرز
• راش یا کهیر
• درد در ناحیه زیر شکم، کمر یا شانه
• تهوع یا استفراغ
• ترشح بدبوی واژن به رنگ سبز یا خاکستری
• قاعدگی نامنظم
• تکرر ادرار، نیاز فوری به دفع ادرار و مشکل در دفع ادرار

نکته: از آنجایی که علائم عفونت‌های قارچی واژن مشابه عفونت‌های آمیزشی و واژینوز باکتریایی هستند، افراد قبل از هرگونه درمان، باید با پزشک خود مشورت کنند.

علت عفونت قارچی واژن

همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، واژن حاوی جمعیت متعادلی از قارچ‌ها و باکتری‌ها است. باکتری لاکتوباسیلوس از رشد بی‌انداره قارچ‌ها جلوگیری می‌کند. اما عوامل زیادی می‌توانند این تعادل را مختل کنند. افزایش رشد کاندیدا یا نفوذ آن به لایه‌های عمیق‌تر واژن، باعث ایجاد عفونت و بروز علائم مربوط به آن می‌شود.

چه عواملی احتمال ابتلا به عفونت قارچی را افزایش می‌دهند؟

عفونت‌های قارچی می‌تواند درنتیجه موارد زیر اتفاق بیفتد:

• وجود محیط مساعد برای رشد قارچ: قارچ‌ها در محیط گرم و مرطوب به راحتی رشد و تکثیر می‌کنند. برای پیشگیری از مساعد شدن محیط برای قارچ‌ها، باید به طور مرتب لباس زیر خود را تعویض کنید و از لباس‌هایی با پارچه نخی یا پنبه‌ای که رطوبت را نگه نمی‌دارند استفاده کنید.
• افزایش سطح استروژن: تغییرات هورمونی بدن در دوره بارداری، شیردهی، یائسگی و یا مصرف قرص‌های ضدبارداری، تعادل میکروارگانیسم‌های واژن را بر هم می‌زنند.
• دیابت: در افراد دیابتی که سطح قند خون در آن‌ها کنترل نشده است، افزایش قند در غشاء مخاطی واژن، محیط مناسبی را برای رشد قارچ‌ها فراهم می‌کند.
• آنتی‌بیوتیک‌ها: آنتی‌بیوتیک‌های با طیف وسیع، باکتری‌های لاکتوباسیلوس را که برای سلامت واژن مفید هستند از بین می‌برند. این موضوع، رشد بیش از اندازه قارچ‌ها را به دنبال دارد.
• شیمی درمانی: درمان سرطان با شیمی درمانی، احتمال ابتلا به عفونت قارچی را افزایش می‌دهد.
• نقص سیستم ایمنی: در افرادی که به HIV یا سایر اختلالات سیستم ایمنی مبتلا هستند و یا به دلیل درمان با کورتیکواستروئید سیستم ایمنی ضعیفی دارند، قارچ‌ها ممکن است بدون کنترل رشد کنند.
• دوش‌های واژینال: مصرف این محصولات، سبب تغییر تعادل جمعیت میکروبی واژن می‌شود.
• آمیزش جنسی: هرچند که عفونت‌های قارچی در دسته عفونت‌های آمیزشی قرار نمی‌گیرند، اما رابطه جنسی می‌تواند باعث ورود برخی باکتری‌ها به ناحیه واژن شود. برخی از این باکتری‌ها، می‌توانند رشد و تکثیر قارچ کاندیدا را تحریک کنند.

نکته: بیشتر عفونت‌های قارچی واژن ناشی از یک نوع قارچ کاندیدا هستند که به درمان‌های رایج پاسخ می‌دهد. اما گونه‌های دیگری وجود دارند که به درمان مقاوم‌تر هستند. پس اگر عفونت قارچی شما به درمان‌های اولیه پاسخ نداد، مجدداً با پزشک مشورت کنید.

درمان عفونت قارچی واژن

درمان عفونت قارچی واژن به شدت بیماری و تعداد دفعات ابتلا، بستگی دارد. عفونت قارچی را معمولاً با دو روش درمان می‌کنند:

• مصرف داروهای موضعی واژن (با تجویز پزشک یا بدون نسخه)
• استفاده از داروهای خوراکی (فقط با تجویز پزشک)

درمان کامل در هر دو نوع خوراکی و موضعی، معمولاً هفت روز طول می‌کشد. یادتان باشد، فقط محصولات ضد قارچ این عفونت را درمان می‌کنند. محصولات حاوی بنزوکائین یا هیدروکورتیزون تنها علائم این بیماری را از بین می‌برند و عفونت را درمان نخواهند کرد.

درمان عفونت قارچی با علائم خفیف تا متوسط

در زنانی که عفونت قارچی با علائم خفیف تا متوسط بروز پیدا می‌کند و در افرادی که به ندرت به این عفونت‌ها مبتلا می‌شوند، پزشک متخصص، ممکن است برای درمان، موارد زیر را تجویز کند:

• درمان واژینال کوتاه‌مدت: مصرف داروهای ضدقارچ به مدت سه تا هفت روز، معمولاً عفونت‌ها را از بین می‌برد. میکونازول و تِرکونازول از جمله داروهای ضدقارچی هستند که به صورت کرم و پماد موضعی، قرص و شیاف عرضه می‌شوند. بعضی از این داروها با نسخه و برخی دیگر بدون نسخه به فروش می‌رسند.
• داروی خوراکی تک‌دوز: فلوکونازول از جمله داروهای خوراکی است که به صورت تک‌دوز و تنها برای یک‌بار استفاده تجویز می‌شود. مصرف این داروها به خانم‌های باردار توصیه نمی‌شود. زنانی که علائم شدیدتری را تجربه می‌کنند، ممکن است احتیاج به مصرف دو دوز از این دارو، به فاصله سه روز داشته باشند.

در صورتی که این درمان‌ها به رفع علائم کمک نکنند یا علائم بیماری بعد از دو ماه، مجدداً نمایان شوند، مراجعه به پزشک ضروری است.

درمان عفونت قارچی با علائم شدید

پزشک متخصص، در درمان افرادی که علائم شدیدی را تجربه می‌کنند یا به طور مکرر به عفونت‌های قارچی مبتلا می‌شوند، روش‌های زیر را به کار می‌گیرد:

• درمان واژینال طولانی‌مدت: در این روش، داروهای ضدقارچی در دو هفته اول به صورت روزانه مصرف می‌شوند. بعد از آن، استفاده از این داروها، برای یک‌بار در هفته و به مدت شش ماه ادامه می‌یابد.
• داروهای خوراکی چنددوزی: این داروهای ضدقارچی ممکن است در دو یا سه دوز، برای مصرف خوراکی تجویز شوند. این روش درمانی به خانم‌های باردار توصیه نمی‌شود.
• درمان مقاوم به آزول: اگر قارچ کاندیدا به عوامل ضدقارچی رایج مقاومت نشان دهد، پزشک متخصص ممکن است کپسول حاوی اسید بوریک را تجویز کند. این دارو باید داخل واژن قرار داده شود.

نکته مهم: مصرف خوراکی کپسول اسیدبوریک می‌تواند منجر به مرگ فرد شود. پیش از مصرف هرگونه دارو، حتماً روش صحیح استفاده از آن را فرا بگیرید!

پیشگیری از عفونت قارچی

هرچند همیشه نمی‌توان از عفونت‌های قارچی پیشگیری کرد، پیروی از نکات زیر، خطر ابتلا به این بیماری‌ها را کاهش می‌دهد: 

• عدم استفاده از اسپری‌ها و پودرهای خوشبوکننده
• پرهیز از استفاده از دستمال توالت، تامپون یا نوار بهداشتی معطر
• خودداری از شستشوی ناحیه تناسلی با صابون
• نپوشیدن لباس تنگ (نبود جریان هوا و محبوس شدن رطوبت در این ناحیه، خطر عفونت را بسیار افزایش می‌دهد.)
• تعویض لباس شنا و ورزشی خیس در اسرع وقت
• استفاده از ژل بهداشتی بانوان بدون عطر
• شست‌وشوی ناحیه واژن بعد از ادرار، از جلو به عقب (هیچ‌گاه اجازه ندهید آلودگی مقعد با ناحیه واژن تماس پیدا کند.)
• پوشیدن لباس زیر نخی
• پرهیز از پوشیدن شلوار و لباس زیر و ساق شلواری تنگ
• عدم استفاده از دوش‌های واژینال
• خودداری از استحمام با آب داغ
• عدم استفاده از جکوزی

چه زمانی باید برای درمان عفونت قارچی به پزشک مراجعه کرد؟

زنان در صورت مشاهده علائم عفونت قارچی، باید در اولین فرصت برای تشخیص دقیق بیماری خود به پزشک مراجعه کنند. این امر در مورد افرادی هم که قبلاً به این بیماری مبتلا شده‌اند، صادق است. چراکه شرایطی مانند واژینوز باکتریایی یا عفونت‌های آمیزشی که نیاز به درمان فوری دارند، علائمی مشابه با عفونت‌های قارچی دارند.

همچنین، افرادی که با درمان‌های کوتاه‌مدت، موفق به کنترل قارچ کاندیدا نشده‌اند یا بانوانی که مکرراً به این عفونت مبتلا می‌شوند، نیاز به مراجعه به پزشک دارند. این موارد ممکن است به علت نوع پیچیده‌تری از عفونت قارچی ایجاد شده‌ و نیازمند درمان متفاوتی باشند.

در کل، به پزشک مراجعه کنید اگر:

• اولین بار است که به عفونت قارچی مبتلا شده‌اید.
• سن شما کمتر از 12 سال است.
• قاعدگی نامنظم دارید.
• در دوران بارداری یا شیردهی هستید.
• مبتلا به دیابت یا مشکوک به آن هستید.
• سیستم ایمنی ضعیفی دارید.
• به عفونت قارچی راجعه دچارید (4 بار یا بیشتر در یک سال)
• قبلاً به عفونت قارچی مبتلا شده‌اید و این بار علائم متفاوتی را تجربه می‌کنید.
• در معرض ویروس ایدز قرار گرفته‌اید.
• فعالیت‌های روزانه شما به علت شدت علائم، مختل شده است.
• علائمی مشاهده می‌کنید که مشابه عفونت‌های قارچی نیست؛ مانند خون در ادرار، تب و درد به هنگام ادرار
• ترشح واژن شما بدبو یا به رنگ سبز یا خاکستری است.

عفونت باکتریایی واژن

عفونت باکتریایی واژن یا واژینوز باکتریایی معمولاً بر اثر رشد و تکثیر بیش‌ازحد باکتریایی‌هایی که به طور طبیعی در واژن یافت می‌شوند، یا ورود باکتری‌های مضر به درون واژن ایجاد می‌شود.

عفونت باکتریایی واژن، متداول‌ترین نوع عفونت در زنان در سنین باروری است.

علائم عفونت باکتریایی واژن

84% زنان مبتلا به این عفونت هیچ علائمی را تجربه نمی‌کنند، هرچند، علائم احتمالی شامل موارد زیر است:

• ترشحات سفید (شیری)، خاکستری یا سبز واژن.
• بوی تند، مانند بوی ماهی که بعد از ادرار یا رابطه جنسی تشدید می‌شود.
• خارش یا سوزش ناحیه واژینال.

علت عفونت باکتریایی واژن

هرچند که علت بروز عفونت‌های باکتریایی واژن هنوز به طور کامل مشخص نشده است، ولی موارد زیر خطر ابتلا به این عفونت‌ها را افزایش می‌دهند.

• دوش واژینال
• داشتن چندین شریک جنسی
• استفاده از آی یو دی (IUD) حاوی مس برای جلوگیری از بارداری
• استفاده نکردن از وسایل پیشگیری در طول رابطه جنسی
• سیگار کشیدن

درمان عفونت باکتریایی واژن

درمان واژینوز باکتریایی معمولاً با قرص، ژل یا کرم‌های آنتی‌بیوتیکی درمان می‌شود. کِلیندامایسین، مِترونیدازول، سِکنیدازول و تینیدازول از جمله آنتی‌بیوتیک‌هایی هستند که برای درمان عفونت‌های باکتریایی واژن استفاده می‌شوند.

پیروی از دستورات پزشک در مورد طول درمان با این داروها ضروری است. توقف مصرف این آنتی‌بیوتیک‌ها زودتر از زمان مقرر، احتمال بازگشت مجدد واژیوز باکتریایی را افزایش می‌دهد.

نکته: استفاده از محصولات معطر برای از بین بردن بوی بد واژن که در اثر عفونت ایجاد شده است، نه تنها به درمان واژینوز باکتریایی کمک نخواهد کرد، بلکه می‌تواند شرایط را بدتر کند.

عوارض عفونت باکتریایی واژن

عفونت باکتریایی واژن معمولاً با عارضه‌ای همراه نیست؛ ولی گاهی اوقات منجر به بروز موارد زیر می‌شود:

• زایمان زودهنگام
• افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های آمیزشی مانند HIV
• افزایش خطر عفونت بعد از جراحی‌های زنان
• بیماری التهابی لگن (PID)

پیشگیری از عفونت باکتریایی واژن

از آنجا که علت دقیق ابتلا به عفونت باکتریایی واژن ناشناخته است، توصیه راهکارهایی که از ابتلا به این مشکل جلوگیری کنند، دشوار است. اما اقداماتی وجود دارند که ممکن است خطر ابتلا به این عارضه را کاهش دهند؛ مانند:

• پرهیز از دوش واژینال
• نداشتن چندین شریک جنسی
• استفاده همیشگی از کاندوم به هنگام رابطه جنسی
• شست‌وشوی ناحیه تناسلی بعد از ادرار از جلو به عقب
• تنها استفاده از ژل بهداشتی بانوان غیر عطری برای شستشوی اندام جنسی
• انجام آزمایش بیماری‌های مقاربتی هم در زنان و هم مردان (پایش منظم سلامت جنسی)

عفونت تریکومونیازیس (عفونت انگلی)

تریکومونیازیس یک عفونت آمیزشی شایع است که توسط انگل تریکوموناس واژینالیس ایجاد می‌شود. این بیماری با برقراری رابطه جنسی حفاظت‌نشده با فردی که حامل این انگل است، گسترش می‌یابد. تریکومونیازیس در زنان نسبت به مردان شایع‌تر است. حتی اگر تریکومونیازیس علائمی نداشته باشد، از شخصی به شخص دیگر انتقال می‌یابد. همین موضوع کنترل آن را دشوار می‌کند.

علائم تریکومونیازیس

در زنان، این انگل بیشتر در قسمت تحتانی دستگاه تناسلی حضور دارد و بخش خارجی اندام جنسی، واژن، دهانه رحم و مجرای ادراری را درگیر می‌کند. موارد زیر از علائم تریکومونیازیس است:

• خارش، سوزش و قرمزی بخش خارجی ناحیه تناسلی و واژن
• ناراحتی به هنگام ادرار کردن
• درد به هنگام رابطه جنسی
• بوی بد واژن
• ترشحات شفاف، سفید، زرد یا سبز رنگ و کف‌مانند

علت ابتلا به عفونت تریکوموناس واژینالیس

این انگل از طریق تماس جنسی حفاظت نشده با شخص مبتلا منتقل می‌شود. تریکومونیازیس ممکن است فارغ از جنسیت از فردی به فرد دیگر منتقل شود. این انگل معمولاً باعث ایجاد عفونت در دیگر قسمت‌های بدن مانند دست‌ها، دهان و معقد نمی‌شود.

تریکومونیازیس چه تاثیری بر زنان باردار می‌گذارد؟

به گفته مرکز کنترل و پیشگیری بیماری آمریکا، احتمال زایمان زودرس در زنان بارداری که به تریکومونیازیس مبتلا هستند، بیشتر است. همچنین، احتمال اینکه کودکان این زنان در هنگام تولد وزن کمتری داشته باشند هم بالاتر است (کمتر از 2.5 کیلوگرم).

درمان عفونت انگلی واژن

این بیماری با معاینه پزشک متخصص یا انجام آزمایشی که وجود انگل را تأیید می‌کند، تشخیص داده می‌شود. تریکومونیازیس، قابل درمان‌ترین بیماری‌ مقاربتی است. عفونت تریکوموناس واژینالیس، با قرص‌های آنتی‌بیوتیک نظیر مِترونیدازول و تینیدازول درمان می‌شود. درمان با مترونیدازول برای افراد باردار نیز ایمن است. بسته به تشخیص پزشک، این داروهای آنتی‌بیوتیک برای مصرف یک‌باره (با دوز بالا) یا مصرف چندین دوز پایین تجویز می‌شوند.

امکان بازگشت این عفونت حتی پس از درمان کامل هم وجود دارد. به طور میانگین، یک نفر از هر پنج نفر، ، 3 ماه پس از درمان، دوباره به تریکومونیازیس مبتلا می‌شود. این اتفاق معمولاً در افرادی می‌افتد که با فرد مبتلا به تریکومونیازیس، رابطه جنسی محافظت‌نشده دارند. برای جلوگیری از ابتلای مجدد به این بیماری، زوج‌ها باید هم‌زمان برای درمان آن اقدام کنند.

تا اتمام فرآیند درمان زوج‌ها، آن‌ها باید از برقراری رابطه جنسی خودداری کنند. سه ماه پس از درمان، افراد باید دوباره تست‌های تشخیصی این بیماری را انجام دهند.

نکته: این عفونت هیچ درمان بدون نسخه‌ای ندارد.

پیشگیری از تریکوموناس واژینالیس

تنها راه قطعی برای جلوگیری از بیماری‌های مقاربتی، نداشتن رابطه جنسی است.

بهترین روش پیشگیری از تریکومونیازیس، داشتن رابطه جنسی محافظت شده (استفاده از کاندوم) و پرهیز از رابطه جنسی با شخصی است که برای بیماری‌های آمیزشی آزمایش نشده است.

پرسش‌های متدوال

1) آیا عفونت واژن باعث عقب افتادن پریود می‌شود؟

خیر؛ عفونت واژن باعث تأخیر پریود نمی‌شود. هرچند مصرف برخی از داروها برای درمان عفونت واژن ممکن است باعث تأخیر چندروزه در شروع قاعدگی شوند.

2) آیا عفونت واژن در بارداری خطرناک است؟

ابتلا به عفونت‌های قارچی واژن در دوران بارداری معمولاً خطرناک نیست. درحالی‌که بعضی دیگر از انواع عفونت واژن مانند عفونت‌های باکتریایی ممکن است باعث بروز عوارضی مانند زایمان زودرس یا وزن پایین نوزاد به‌هنگام تولد شوند. بنابراین بلافاصله پس از مشاهده علائم عفونت باید به پزشک مراجعه کرده تا با تشخیص دقیق نوع عفونت، درمان مناسب را دریافت کنید.

3) اگر عفونت قارچی واژن درمان نشود چه می‌شود؟

عدم درمان عفونت‌های باکتریایی واژن مانند واژینوز باکتریایی، خطر ابتلا به بیماری‌های مقاربتی و بیماری التهابی لگن و در زنان باردار خطر زایمان زودرس را افزایش می‌دهد. بیماری التهابی لگن نیز به‌نوبه خود ممکن است منجر به حاملگی خارج از رحم یا ناباروری شود.

4) درمان عفونت واژن چقدر طول می‌کشد؟

عفونت‌های قارچی و باکتریایی واژن معمولاً طی 5 تا 7 روز پس از شروع درمان بهبود می‌یابند. اما در موارد ابتلا به انواع شدید این بیماری، دوره درمان ممکن است طولانی‌تر شود.

سخن پایانی

همان‌طور که خواندید، عفونت‌های واژن تنها باکتریایی و ویروسی نیستند و قارچ‌ها و انگل‌ها نیز می‌توانند باعث ایجاد بیماری‌های واژینال شوند. اگرچه بعضی از علائم این عفونت‌ها مانند خارش و تغییر رنگ و بوی ترشحات واژن مشابه هستند، ولی درمان متفاوتی دارند. بنابراین پیش از هرگونه اقدام برای درمان، حتماً با پزشک متخصص مشورت کنید. از آنجا که احتمال ابتلای مجدد به برخی از عفونت‌های واژن، حتی پس از بهبودی کامل نیز وجود دارد، پیروی از راهکارهای پیشگیرانه توصیه‌شده، بسیار مهم است. در پایان به خاطر داشته باشید هرگز نباید از دوش واژینال استفاده کنید.

از تجربه خودتان بگویید

اگر تاکنون علائم عفونت واژن را در خود مشاهده کرده‌اید، برایمان بنویسید چه درمانی به شما کمک کرد. لطفاً نظرات و تجربیات خود را با ما و سایر خوانندگان در میان بگذارید.