درمان درد عصب در بیماران مبتلا به سرطان، ایدز و امراض خاص

دردهای عصبی، دردهای شدیدی هستند که در مسیر یکی از اعصاب شما ایجاد می‌شوند. در واقع، سیستم پیام‌رسان درد شما به‌درستی عمل نمی‌کند و این امر سبب می‌شود که شما از مشکل درد عصب رنج ببرید. در این مقاله، علل بروز درد ، علائم و درمان درد عصب را بررسی می‌کنیم. درد عصب (پی‌درد یا نورالژی (Neuralgia)) می‌تواند علائم بروز وضعیت‌های مختلفی چون سرطان، اچ‌آی‌وی (HIV)، دیابت و زونا باشد. در برخی، این درد به‌شدت ناراحت‌کننده است؛ در گروهی دیگر می‌تواند زندگی آنها را دستخوش تغییر کرده و نقشی ویرانگر داشته باشد.

چه این درد به‌صورت احساس سوزش یا سوزن‌سوزن شدن ظاهر شود و چه در قالب شوک الکتریکی ناگهانی باشد، درد عصب می‌تواند زندگی شما را در منزل یا محل کارتان مختل کند، بر توانایی شما اثر بگذارد و حتی به مرور زمان زمین‌گیرتان کند یا شما را از بین ببرد. مطالعات نشان می‌دهد افرادی‌که با مشکل درد عصبی دست‌وپنجه نرم می‌کنند، بیشتر در معرض مشکلاتی چون بی‌خوابی، اضطراب و افسردگی قرار دارند.

طبق تحقیقات انجام شده هنگامی‌که یک وضعیت پزشکی جدی مثل سرطان یا HIV دارید، درگیر شدن با مشکلات مرتبط با آن به خصوص دردهای عصبی به‌شدت دشوار است. اگرچه درمان قطعی برای درد عصب وجود ندارد، این بیماری در برخی موارد قابل کنترل است. اگر از جمله افرادی هستید که از درد عصب ناشی از بیماری‌هایی چون دیابت، سرطان، HIV و غیره رنج می‌برید، شاید بتوانید پاسخ بسیاری از سؤال‌های‌تان درباره این مشکل را با خواندن این مقاله به دست آورید.

علل بروز درد عصب چیست؟

دردهای عصبی، دردهای شدیدی هستند که در مسیر یکی از اعصاب شما ایجاد می‌شوند. اعصاب بی‌شماری در بدن شما، وظیفه انتقال حس‌های مختلفی چون درد را به مغز دارند. نقش مهم درد در جلوگیری از وارد آمدن آسیب به بدن را نمی‌توانیم منکر شویم، اگرچه هیچ‌کدام از ما کشیدن درد را دوست نداریم. هنگامی‌که پای شما ناخودآگاه روی یک سوزن قرار می‌گیرد، این احساس درد است که مغز شما را از وقوع خطر آگاه می‌سازد.

در افرادی که از مشکل درد عصب رنج می‌برند، سیستم پیام‌رسان درد به‌درستی عمل نمی‌کند. به این صورت که مغز شما سیگنال درد را دریافت کرده و آن را حس می‌کنید اما علت بروز آن مشخص نیست. پس از آنجایی‌که منشأ درد مشخص نیست، حس درد با شما می‌ماند و راهی برای تسکین آن ندارید. سؤال اینجاست که چه چیزی باعث می‌شود اعصاب به این شکل رفتار کنند؟

اغلب، علت بروز دردهای عصب ممکن است آسیب ناشی از بیماری یا آسیب فیزیکی باشد؛ به‌طوری که:

• سرطان یا انواع تومورها می‌توانند درد عصب ایجاد کنند.

در اثر رشد تومور، به اعصاب اطراف فشار وارد می‌شود. این در حالی است که سرطان حتی می‌تواند از اعصاب رشد کند. از سوی دیگر، روش‌های مرسوم در درمان سرطان، نظیر شیمی‌درمانی می‌توانند به اعصاب آسیب وارد کنند و منجر به درد شوند.

• ویروس HIV یا ایدز یکی دیگر از دلایل بروز آسیب عصبی است.

یک‌سوم از افراد مبتلا به HIV از درد عصب در ناحیه دست و پا رنج می‌برند. درمان با استفاده از داروهای ضدِ رتروویروس (antiretroviral) آسیب عصب و به تبع آن، درد را در پی دارد.

• دیابت یکی از شایع‌ترین علل بروز درد عصب در ایالات متحده است.

سطح بالای گلوکز خون (قند خون) به مرور زمان می‌تواند به اعصاب صدمه بزند.

• شایع‌ترین عارضه زونا، دردهای عصبی بعد از آن (Postherpetic Neuralgia) است.

که طی آن فرد هفته‌ها یا حتی سال‌ها پس از ابتلا به بیماری از درد ناراحت‌کننده‎ رنج می‌برد. این نوع درد عصبی بسیار شدید و ناگهانی است.

•  آسیب‌های جسمی نیز می‌توانند منجر به انقباض، له شدن یا قطع شدن اعصاب شود.

موارد عنوان‌شده تنها چند نمونه از بیماری‌ها و شرایطی هستند که می‌توانند به آسیب یا درد عصب منجر شوند. استرس مداوم، کمبود ویتامین، عدم تعادل هورمونی، بیماری قلبی، سکته مغزی، بیماری ام‌ اس (MS)، سندرم گیلن باره، پلی‌نوروپاتی میلین‌زدای التهابی مزمن (CIDP)، بیماری لایم، اعتیاد به الکل و … از دیگر علل بروز این مشکل هستند. در برخی موارد، درد عصب بدون هیچ علت مشخصی بروز پیدا می‌کند.

علائم درد عصب چیست؟

علائم آسیب عصبی گوناگون هستند و ممکن است از شخصی به شخص دیگر متفاوت باشند. گاهی اعصاب بیش از حد حساس می‌شوند و ممکن است با هر اتفاق کوچکی مثل برخورد نسیم با دست شما یا حتی احساس تماس لحاف روی بدن‌تان، درد در بیمار ایجاد شود. البته آسیب به اعصاب حسی تنها به درد ختم نمی‌شود و می‌تواند شامل علائم زیر باشد:

• کرختی
• گِزگِز کردن
• احساس سوزش
• سوزن سوزن شدن
• از بین رفتن رفلکس‌ها

در موارد شدیدتر، آسیب عصبی می‌تواند به فلج کامل حرکتی در بدن منجر شود یا بر مواردی چون گوارش یا تنفس تأثیر گذارد. شدت درد عصب اغلب با شدت بیماری زمینه‌ای مرتبط است. بنابراین، به‌طور کلی با افزایش سن، درد عصب در افراد تشدید می‌شود.

درد عصب را چگونه می‌توان تشخیص داد؟

اگر فکر می‌کنید به درد عصب مبتلا هستید، توصیه می‌کنیم برای درمان درد عصب هرچه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید. گاهی اوقات، علت بروز درد عصب بسیار روشن است؛ به‌خصوص اگر پزشک معالج‌تان، پیش از این، بیماری‌های شناخته‌شده مؤثر در ایجاد درد عصب را مانند ایدز، سرطان یا دیابت و یا حتی درد عضلات بعد از ورزش در شما تشخیص داده باشد.

با وجود این، گاهی تشخیص علت بروز درد عصب دشوار است؛ بنابراین، پزشک معالج شما مجبور است برای تشخیص منشأ درد، آزمایش‌های متعددی را روی شما انجام دهد. ممکن است حتی لازم باشد آزمایش‌های دیگری از جمله آزمایش کامل اعصاب و احتمالا سایر تست‌هایی چون سی‌تی اسکن، ام‌آر‌آی، مطالعات هدایت عصبی و الکترومیوگرافی روی شما انجام گیرد. گاهی حتی پزشکان نمونه‌برداری از پوست یا اعصاب را به منظور معاینه پایانه‌های عصبی توصیه می‌کنند.

چگونه می‌توان درد عصب را درمان کرد؟

هنگامی‌که درد عصب، ناشی از بروز بیماری‌هایی چون سرطان، HIV و دیابت باشد، قطعا اولویت اول، درمان این بیمارهای زمینه‌ای خواهد بود. البته این اقدام لزوما تأثیری بر درد عصب نخواهد داشت؛ چراکه این درد ممکن است به‌طور مجزا از بیماری‌ای که زمینه آن را فراهم آورده است، نیاز به درمان داشته باشد.

درمانهای مؤثر و مناسب برای درد عصب متفاوت هستند؛ چراکه شیوه درمانی تا حد زیادی به سلامت بیمار، بیماری زمینه‌ای، خطرات عوارض جانبی و هزینه‌ها بستگی دارد. با این حال، پزشکان معمولا فارغ از اینکه درد عصب به دلیل سرطان، ایدز، دیابت یا سایر وضعیت‌ها ایجاد شده باشد، از مجموعه‌ روش‌های درمانی مشخصی استفاده می‌کنند. در ادامه، به بررسی این روش‌ها می‌پردازیم.

• درمان‌های موضعی

گاهی درمان‌های موضعی بدون نسخه و تجویز پزشک مانند کرم‌ های ضد درد ، لوسیون‌ها، ژل‌های تسکین دهنده و چسب‌های ضددرد، می‌توانند درد نواحی خاصی از پوست شما را تا حد زیادی کاهش دهند.

• داروهای ضدِتشنج

این نوع داروها که بیشتر در درمان بیماری صرع مورد استفاده قرار می‌گیرد، گاهی می‌تواند در کنترل درد عصب کمک کند. برای تقویت اثرات آن، ضدتشنج‌ها اغلب در ترکیب با داروهای افسردگی مصرف می‌شوند. این نوع روش درمانی ممکن است روی برخی از دردهای اعصاب بی‌اثر باشد.

• داروهای ضدِافسردگی

برخی داروهای ضدِافسردگی، با دخالت در فرآیندهای شیمیایی مغز که باعث احساس درد می‌شوند، نقش مؤثری در تسکین دردهای عصبی خفیف تا متوسط دارند. این داروها می‌توانند در درمان برخی دردهای عصبی مؤثر باشند. برخی مطالعات نشان داده‌اند که اگرچه ضدافسردگی‌های سه‌حلقه‌ای می‌توانند به درمان درد عصبی در بیماران دیابتی کمک کنند، تأثیری بر دردهای عصبی ناشی از بیماری HIV یا شیمی‌درمانی سرطان نخواهند داشت.

• مُسکن‌ها

استفاده از ضددردهای مخدر یا اپیوئید قوی مؤثرترین روش درمان درد عصبی ناشی از سرطان است. با این همه، پزشکان برای سایر انواع دردهای عصبی اغلب داروهای ضدالتهاب، ضدافسردگی، ضدتشنج‌ها و مسکن‌ها را پیشنهاد می‌کنند.

فراموش نکنید در صورت مصرف طولانی‌مدت یا زیادتر از مقدار داروهای ضددرد قوی، ممکن است دچار تهوع، درد یا خون‌ریزی معده و زخم‌های گوارشی شوید. بنابراین، توجه کنید که مقادیر زیاد این ترکیبات می‌تواند مشکلاتی برایتان فراهم کند. در ضمن مسکن‌های بدون نسخه تأثیر چندانی بر دردهای عصبی متوسط تا شدید ندارند.

• تحریک الکتریکی

در بعضی موارد، تکانه‌های الکتریکی از طریق انسداد و جلوگیری از ارسال پیام‌های درد به مغز، تأثیر خود را به جا می‌گذارد و درد بیمار را تسکین می‌دهد. تحریک الکتریکی عصب از راه پوست (TENS) و تحریک مغناطیسی مغز (rTMS) از جمله روش‌های غیرتهاجمی و بدون درد موجود هستند. این در حالی است که روش‌های دیگر تحریک الکتریکی، پیچیده‌تر هستند و حتی ممکن است نیاز به جراحی داشته باشند.

•  سایر روش‌ها

پزشکان در موارد خاص ممکن است حتی تزریق داروهای بی‌حسی یا جراحی را توصیه کنند.

•  روش‌های درمانی مکمل:

بسیاری از مردم معتقدند روش‌های درمانی جایگزینی چون طب سوزنی، مدیتیشن و ماساژ می‌تواند در درمان درد عصب به‌شدت مؤثر باشد. شما همچنین می‌توانید از مکمل‌های غذایی استفاده کنید؛ البته به شرطی که پیش از آن با پزشک متخصص‌تان مشورت کرده باشید.

• تغییر سبک زندگی: اگرچه تغییر سبک زندگی و عادات شما نمی‌تواند درمان قطعی برای درد عصب باشد، در عوض تا حد زیادی ناراحتی شما را کاهش می‌دهد و حس بهتری القا می‌کند. پس بیشتر ورزش کنید، از یک رژیم غذایی سالم پیروی کنید، سیگار را ترک کرده و زمان بیشتری را به انجام تمرین‌های آرام‌بخش اختصاص دهید.

بهای درمان نکردن درد عصب چیست؟

ممکن است احساس کنید درد عصب شما را منزوی کرده؛ این مشکل چیزی نیست که برای دیگران قابل درک و ملموس باشد. با این همه، واقعیت چیز دیگری است. متخصصان معتقدند در حال حاضر 40 میلیون آمریکایی با درد عصب زندگی می*کنند. این مشکل بار مالی زیادی بر سیستم بهداشتی و مردم تحمیل کرده و در عین حال بهره‌وری را تا حد زیادی کاهش داده است.

جالب اینجاست که با وجود هزینه و رنج قابل توجهی که درد عصب به همراه دارد، این مشکل هنوز در اغلب موارد به‌درستی تشخیص و البته درمان نمی‌شود. مطالعات نشان می‌دهد حتی افرادی که به دنبال درمان هستند، در بیشتر مواقع درمان مناسب و موثر را دریافت نمی‌کنند. این در حالی است که بسیاری از کسانی که به دنبال درمان‌های دارویی هستند از داروهایی مانند مسکن‌های بدون نسخه استفاده می‌کنند که احتمال مؤثر بودن‌شان کم است.

اگر از درد عصب رنج می‌برید، فکر نکنید که این مشکل با درمان بیماری زمینه‌ای یا استفاده از روش‌های ذکرشده درمان خواهد شد. در عوض، سعی کنید درمان درد عصب را مستقیما با پزشک معالج‌تان پیش ببرید.

شما یا نزدیکان‌تان چه تجربه‌ای از درد عصب دارید؟ آیا در درمان آن یا حداقل کاهش درد عصب، موفق بوده‌اید؟ لطفا تجربه‌تان را با ما و دیگر خوانندگان به اشتراک بگذارید.

تیم نویسندگان

دکتر مهدیه بهشادفر

• کانسیلر چیست و چگونه باید از آن استفاده کرد؟
• پرایمر: انواع، مزایا و نحوه استفاده از آن
• انواع ویتامین‌های گروه ب و نقش آن‌ها در سلامت بدن
• کک و مک چیست؟ با علت بروز و روش‌های درمان آن آشنا شوید