همه‌ی ما پوست صاف و یکدست را می‌پسندیم و دوست نداریم پوستمان لک داشته باشد. برخی از انواع لکه های پوستی، ژنتیکی‌اند و برخی دیگر هورمونی؛ دسته‌ای از لک‌ها نیز به دلیل عوامل محیطی ایجاد میشوند. ممکن است بپرسید چرا گاهی، قسمت هایی از پوستمان لک می‌شود؟ آیا ایجاد لک یا تیرگی پوستی خطرناک است؟
درمانی برای تیرگی پوست وجود دارد؟ در متن زیر به سؤال های شما پاسخ داده ایم. مهم‌تر اینکه شیوه‌های پیشگیری از تیرگی پوست (هیپرپیگمانتاسیون) را توضیح داده‌ایم. پس، با ما همراه شوید.
هیپرپیگمانتاسیون چیست؟
تیرگی پوست یا هیپرپیگمانتاسیون (لکه های پوستی)، لکه‌هایی است که رنگ آن نسبت به پوست اطرافش، تیره‌تر است. لکههای پوستی (هیپرپیگمانتاسیون) ممکن است تمام بدن را درگیر کند. این عارضه معمولاً خطرناک نیست، اما ممکن است نشانه‌ی یک بیماری دیگر باشد.
علل هیپرپیگمانتاسیون
تغییر رنگ پوست هنگامی رخ می‌دهد که بدن، ملانین بیش از حد می‌سازد. ملانین رنگدانه‌ای است که به طور معمول در پوست وجود دارد. تجمع ملانین در یک ناحیه، رنگ پوست را تیره می‌کند، این مسئله در تمام نژادها رخ می دهد. ملاسما(یکی از انواع هیپرپیگمانتاسیون) افزایش رنگدانه‌های پوستی است و بیشتر در افرادی ایجاد می‌شود که پوست تیره‌تری دارند. این عارضه بیشتر در سطوحی از پوست ایجاد می‌شود که در معرض آفتاب بوده‌اند.
انواع هیپرپیگمانتاسیون
اختلال افزایش رنگدانه های پوست (هیپرپیگمانتاسیون) انواع مختلفی دارد، از جمله:
ملاسما
به باور متخصصان و تحقیقات انجام شده، ملاسما ناشی از تغییرات هورمونی است (مثلاً تغییراتی که در دوران بارداری یا بر اثر مصرف قرص‌های ضد بارداری ایجاد میشوند) همچنین، ممکن است نشانی از یک عارضه‌ی خاص باشد، (مانند «لکه های شیر قهوه» لکه های پوستی مادرزادیکه قهوه‌ای روشن یا تیره اند.) هیپرپیگمانتاسیون ممکن است در هر ناحیه ای از بدن ایجاد شود، اما بیشتر روی شکم و صورت ظاهر می‌شود.
لک‌های ناشی از آفتاب
لک های ناشی از آفتاب یکی از عوارض پوستی رایج هستند. به اینها لکه های کبدی یا لکه های پیری ناشی از خورشید هم می گویند. لک های خورشیدی در طی زمان، بر اثر مواجهه ی طولانی مدت و بیش از حد با آفتاب ایجاد می شوند. در حقیقت، قرار گرفتن در معرض آفتاب یکی از شایع ترین دلایل تیره شدن پوست است.
ملانین پوست، انرژی اشعه‌ی فرابنفش خورشید را جذب می‌کند تا در تابش آفتاب از پوست محافظت کند. در واقع، ملانین روشی طبیعی، برای محافظت از پوست است. این فرآیند ممکن است قسمت هایی از پوست را که از قبل دچار هیپرپیگمانتاسیون بوده را نیز، تیره کند.
به طور کلی، لک‌های خورشیدی در قسمت‌هایی از پوست ایجاد می‌شود که بیشتر در در معرض آفتاب هستند، مانند دست و صورت.
هیپرپیگمانتاسیون بعد از التهاب
این لک‌ها بر اثر آسیب یا جراحت پوستی ایجاد میشوند.
تیرگی پوست، در برخی موارد موقتی است، مانند تیرگی پوست در دوران بارداری یا هنگام استفاده از قرص های ضد بارداری. در برخی موارد، (نه همه ی موارد) لکه های پوستی را با کمک دارو یا لیزر درمان می کنند. انواع دیگر لک ها را نیز با تغییر دارو یا تغییرات هورمونی از بین می برند.تیره شدن پوست نشانه ی یک بیماری خطرناک و مرگبار نیست. با این حال، در برخی موارد نشانی از یک اختلال است که به درمان نیاز دارد.
در موارد زیر حتماً باید به فکر درمان باشید و به پزشک مراجعه کنید:
- اگر به طور همزمان، علاوه بر ابتلا به تیرگی پوست، دچار خستگی، بی اشتهایی یا افسردگی ناگهانی هستید.
- چنانچه لک های تیره در دهان یا غشاهای مخاطی شما ایجاد شده اند.
- اگر همزمان با بروز لک های تیره دچار اسهال یا یبوست هستید.
چه علائم دیگری ممکن است با هیپرپیگمانتاسیون دیده شود؟
تیرگی پوست ممکن است علائم دیگری نیز داشته باشد. با توجه به بیماری زمینه ای، اختلال یا هر بیماری دیگر این علائم متفاوتند. شرایطی که به طور مداوم روی پوست تأثیر می‌گذارند ممکن است سیستم‌های دیگر بدن را نیز درگیر کنند.
تیرگی پوست ممکن است با علائم دیگری همراه شود که روی پوست تأثیر می‌گذارند، از جمله:
- احساس سوزش (در مواردی که پوست در معرض مواد شیمیایی بوده و به آن واکنش نشان می دهد)
- پوسته پوسته شدن، لایه لایه شدن (در برخی موارد)
- خارش پوست
- قرمزی، گرمی یا تورم
- علائمی که از یک مشکل جدی خبر می دهند
در برخی موارد، لکه های پوستی با علائمی همراه می شوند که ممکن است نشانه ی یک مشکل یا بیماری جدی باشد. در این موارد، مشکل باید توسط متخصص بررسی شود. اگر قسمت هایی از پوستتان تیره شده و همزمان، علائم خطرناک زیر را دارید، به سرعت نزد پزشک بروید:
- یبوست
- افسردگی یا تحریک پذیری و تغییر خلق و خو
- اسهال
- ادرار بیش از حد و عطش
- خستگی
- نوسانات فشار خون
- درد مفاصل
- بی اشتهایی یا کاهش وزن غیرمنتظره ای که با افزایش اشتها همراه است
- قاعدگی نامنظم و کاهش میل جنسی
- درد در سمت راست بالای شکم
چه چیزی سبب هیپرپیگمانتاسیون یا لکه های پوستی می شود؟
یکی از دلایل اصلی ایجاد لکه های پوستی (هیپرپیگمانتاسیون)، تولید بیش از حد ملانین است. ملانین رنگدانه ای است که رنگ پوست را ایجاد می کند. سلول های پوستی ای به نام ملانوسیت، ملانین بدن را می سازند. عوامل مختلفی میزان ملانین بدن را تغییر می دهند.
یکی از رایج ترین دلایل تیرگی پوست، آسیب ناشی از آفتاب (به ویژه، اشعه ی فرابنفش) است. افزون بر این، تیره شدن پوست ممکن است ناشی از تغییر هورمونی، اختلال مادرزادی یا هورمونی (که در بیماری آدیسون اتفاق می افتد) و واکنش آلرژیک (معمولاً به گیاه یا ماده ی شیمیایی خاص) باشد.
برخی داروهای خاص هم ممکن است سبب هیپرپیگمانتاسیون شوند. همچنین، به گفته‌ی مرکز جامع سرطان دانشگاه نیو مکزیکو، هیپرپیگمانتاسیون ممکن است عارضه ی جانبی مصرف برخی داروهای شیمی درمانی باشد.
دلایل ژنتیکی هیپرپیگمانتاسیون
تیرگی پوست ممکن است بر اثر اختلالات مادرزادی یا ژنتیکی ایجاد شود از جمله:
- آکانتوز نیگریکانس (Acanthosis nigricans)( نوعی مشکل پوستی که طی آن پوست قسمت هایی مانند زیر بغل، کشاله ی ران و گردن ضخیم و تیره می شود.
- اینکانتیننتا پیگمنتی (incontinenta pigmenti)(یک ناهنجاری نادر است که با تظاهرات عصبی، پوستی، چشمی و دندانی همراه است و بیشتر در زنان دیده می شود.)
- نوروفیبروماتوز (لک های شیر قهوه، که لکه های روشن یا قهوه ای تیره روی پوست هستند که از بدو تولد وجود دارند)
- گزرودرما پیگمنتوزوم (Xeroderma pigmentosum) (اختلال ژنتیکی ترمیم DNA )
دلایل هورمونی هیپرپیگمانتاسیون
تیرگی پوست ممکن است به دلیل تغییرات هورمونی بدن ایجاد شود، برخی از این تغییرات عبارتند از:
- بیماری آدیسون (نارسایی غدد فوق کلیوی در تولید هورمون)
- بیماری کوشینگ (وجود سطوح بالای کورتیکواستروئیدها در خون)
- پرکاری تیروئید(تیروئید بیش فعال)
- بارداری
- داروهای ضد بارداری خوراکی
دلایل محیطی هیپرپیگمانتاسیون
تیرگی پوست ممکن است بر اثر قرار گرفتن در معرض عوامل خارجی محیطی ایجاد شود، از جمله:
- نور خورشید
- مواد شیمیایی سمی(آرسنیک)
دلایل دیگر هیپرپیگمانتاسیون یا لکه های پوستی
سایر دلایل تیرگی پوست عبارتند از:
- بیماری پوستی دیابتی (لک های قهوه ای روشن پوسته پوسته که به علت دیابت ایجاد می شوند)
- کک و مک
- هموکروماتوز
- تینه‌آ ورسیکالر
- یا کچلی تغییر دهنده‌ی رنگ (Tinea versicolor)عفونت قارچی پوستی
- مالاسزیا فورفور
دلایل جدی یا کشنده‌ی هیپرپیگمانتاسیون
در بعضی موارد، تیرگی پوست یا لکه های پوستی ممکن است نشانه ای از یک بیماری جدی یا حتی کشنده باشد. بیماری های زیر از این دسته اند:
- بیماری آدیسون (نارسایی غدد فوق کلیوی در تولید هورمون)
- هموکروماتوز (اختلال ناشی از وجود بیش از حد آهن در بدن)
عوامل خطر هیپرپیگمانتاسیون
قرار گرفتن در معرض آفتاب تولید ملانین را افزایش می دهد. هرچه، بیشتر در معرض تابش آفتاب باشید، خطر ابتلا به هیپرپیگمانتاسیون بیشتر می شود.
هیپرپیگمانتاسیون چگونه درمان می‌شود؟
در بعضی موارد، داروهای موضعی بعضی از انواع هیپرپیگمانتاسیون را درمان میکنند. این داروها معمولاً حاوی هیدروکینون هستند که پوست را سفید می‌کند. مصرف رتینوئیک اسید نیز در روشن کردن لکه های تیره‌ی پوست مؤثرند. روشن شدن نواحی تیره‌ی پوست توسط این داروها، ممکن است ماه‌ها طول بکشد.
گاهی اوقات برای درمان خانگی لکههای تیره، از داروهای بدون نسخه‌ای استفاده میکنند که ممکن است لکههای پوستی را روشن کنند. میزان هیدروکینون این داروها به اندازه‌ی داروهای تجویزی نیست. البته کرم یا ژل روشن کننده پوست بدون هیدروکینون، با ترکیبات طبیعی هم می‌تواند در بلندمدت موثر واقع شود. استفاده از ضدآفتاب نیز از جمله درمان های خانگی لک های تیره محسوب می شود.
پزشک ممکن است برای بهبود هیپرپیگمانتاسیون، لیزر درمانی را نیز پیشنهاد کند.
درمان کامل هیپرپیگمانتاسیون
همانطور که خواندید، هیپرپیگمانتاسیون معمولاً علامت یک بیماری جدی و خطرناک نیست. در برخی موارد، مناطق تیره‌ی پوست به خودی خود محو میشوند. در برخی دیگر، لکه های تیره به درمان نیاز دارند. حتی اگر درمان هیپرپیگمانتاسیون نتواند آن را به طور کامل از بین ببرد، از شدت آن خواهد کاست.
چگونه از هیپرپیگمانتاسیون پیشگیری کنیم؟
هرچند، همیشه نمی‌توانید از هیپرپیگمانتاسیون پیشگیری کنید، با کمک توصیه های زیر می‌توانید تا حد زیای از ایجاد لکه های پوستی جلوگیری کنید:
- استفاده مداوم از بهترین کرم ضد آفتاب که SPF آن حداقل 30 باشد.
- کلاه یا لباس هایی بپوشید که از تابش مستقیم خورشید به بدن جلوگیری میکنند.
- بکوشید در گرم ترین ساعات روز (10 صبح تا 4 بعد از ظهر) در معرض آفتاب نباشید.
- پرهیز از مصرف برخی داروهای خاص نیز ممکن است از بروز هیپرپیگمانتاسیون جلوگیری کند.
تجربه شما
در قسمت «بیان نظر» تجربه‌های خود را با خوانندگان دیگر به اشتراک بگذارید و بگویید که تاکنون کدام یک از شیوه‌های درمان از لکه های پوستی را امتحان کرده‌اید و برای پیشگیری از ایجاد لک چه کارهایی انجام می دهید.
منابع:
https://www.aocd.org/page/Hyperpigmentation
https://hsc.unm.edu/health/locations/cancer-center.html
تیم نویسندگان
دکتر مهدیه بهشادفر
