علت جوش صورت: از نظر علمی بروز جوش در نقاط مختلف صورت به چه معناست؟

آکنه یا جوش یکی از مشکلات رایج پوستی است. این مشکل بیشتر در دوران نوجوانی به دلیل تغییرات هورمونی رخ می‌دهد، اما در سنین دیگر نیز ممکن است به آن مبتلا شوید. اما علت جوش صورت چیست و آیا جوش زدن‌های مداوم نشانه‌ی بیماری خاصی است؟

اصول طب سنتی چینی و آیورودا، ادعا می‌کنند آکنه‌ی روی گوش حاکی از مشکلات کلیوی و آکنه‌ی گونه نشانه‌ی مشکل کبدی است، اما شواهد علمی کمی در این رابطه موجود است. در مقاله‌ی زیر می خواهیم با کمک شواهد علمی، ارتباط بین بروز آکنه در نقاط مشخصی از پوست و بیماری‌های خاص را بررسی کنیم.

وجود جوش در رستنگاه مو؛ به نحوه‌ی مراقبت از موی خود دقت کنید

اصطلاحاً به جوش‌های اطراف رستنگاه مو و روی پیشانی آکنه‌های پمادی نیز می‌گویند. پمادهای حالت دهنده‌ی مو اغلب محصولات روغنی ِغلیظ و معدنی هستند. این ترکیبات از خروج چربی طبیعی (سبوم) از فولیکول‌های مو جلوگیری می‌کنند. این انسداد منافذ پوست، علت جوش صورت در ناحیه رستنگاه مو است.

اگر به صورت مداوم شاهد جوش در رستنگاه موی خود هستید، بهتر است مصرف پماد مو را متوقف کنید، یا بعد از مصرف آن صورت خود را بشویید و از شامپوهای شفاف کننده و پاک کننده‌ی عمقی استفاده کنید. افزون بر این، محصولاتی در بازار وجود دارند که غیر کومدون زا (غیر آکنه زا) هستند.

هنگام استفاده از اسپری مو، پوست خود را با دست یا دستمال کوچک بپوشانید.

درمان جوش در رستنگاه مو

برای از بین بردن آکنه‌های رستنگاه مو موارد زیر را انجام دهید:

• از محصولاتی استفاده کنید که غیر کومدون‌زا و فاقد کره کاکائو، رنگ و قطران باشد.
• برای پاک کردن منافذ و از بین بردن باقی مانده‌ی محصولات مراقبت از مو، از شامپوی تمیزکننده‌ی عمقی کمک بگیرید.
• هنگام استفاده از شامپوی خشک یا اسپری مو صورت خود را با دست یا دستمال کوچک بپوشانید.

وجود جوش روی گونه؛ تلفن همراه و رو بالشی‌های خود را بررسی کنید

باکتری اشرشیا کلی (E.coli) و انواع باکتری‌های دیگر نه فقط در مدفوع بلکه بر تلفن همراه نیز وجود دارند. در واقع، زمانی که از گوشی تلفن همراه استفاده می‌کنید، باکتری‌ها بر پوستتان پخش می‌شوند. همین امر احتمال بروز آکنه را بیشتر می‌کند.

اگر با جوش زدن یک طرف صورتتان به طور مداوم رو به رو هستید، احتمالاً علت جوش صورت در این حالت، آلودگی تلفن همراه و رو بالشی یا عادت به لمس کردن صورتتان است.

پاک کردن گوشی تلفن همراه به صورت مرتب با دستمال مرطوب ضدعفونی کننده به کاهش جوش کمک می‌کند. اگر به دلیل کار خود به طور مداوم از تلفن همراه استفاده می‌کنید، می‌توانید از هدست بلوتوث استفاده کنید.

درمان جوش روی گونه

برای از بین بردن آکنه‌ی گونه کارهای زیر را انجام دهید:

• تلفن همراه خود را قبل از هر بار استفاده ضدعفونی کنید.
• تلفن را با خود به دستشویی و حمام نبرید.
• روبالشی خود را حداقل یک بار در هفته عوض کنید.

جوش روی خط فک و چانه؛ مشکلات هورمونی!

برای این نوع آکنه، نقشه‌ی آکنه صورت بسیار دقیق است. علت جوش‌ صورت در ناحیه فک و چانه اغلب، تغییرات هورمونی است. بروز جوش در این نواحی، نشانه‌ی اختلال سیستم غدد درون ریز است. این اتفاق معمولاً به دلیل ترشح بیش از حد آندروژن پیش می‌آید.

ترشح بیش از حد آندروژن، غده‌های چربی را بیش از حد تحریک و منافذ را مسدود می‌کنند. ترشح هورمون‌ها در طی چرخه‌ی قاعدگی (یک هفته قبل از شروع قاعدگی) یا با شروع مصرف داروهای کنترل بارداری یا تغییر آن‌ها افزایش می‌یابد.

گاهی، بر هم خوردن تعادل هورمونی به رژیم غذایی فرد مربوط است. شاید تاکنون درباره‌ی تأثیر رژیم غذایی بر بروز آکنه، چیزهایی شنیده باشید، اما به هرحال مطالعات نشان می‌دهد که رابطه‌ی ضعیفی بین این دو قضیه وجود دارد.

برخی محققان بر این باورند که سلامت دستگاه گوارش بر بروز آکنه تأثیر می‌گذارد. زیرا سبب تغییرات هورمونی می‌شود. به ویژه اگر غذاهای پر کربوهیدرات یا لبنیات با هورمون‌های افزوده مصرف کنید.

در رژیم غذایی خود بازنگری کنید و ببینید که با کاهش مصرف شکر، نان سفید، غذاهای فرآوری شده و لبنیات آکنه‌ی شما از بین می‌رود یا خیر.

متخصص پوست نیز با ایجاد و تنظیم یک راهکار مناسب در مبارزه با آکنه‌های سرسخت به شما کمک می‌کند. مثلاً، در حالیکه رژیم‌های سنتی درمان آکنه در رفع جوش مؤثرند، فرمولاسیون خاصی از قرص‌های ضد بارداری و پمادهای موضعی نیز وجود دارند که ممکن است کمک کننده باشند.

درمان جوش روی خط فک و چانه

برای از بین بردن آکنه‌های خط فک و چانه کارهای زیر را انجام دهید:

• رژیم غذایی خود را با دقت ارزیابی کنید، شاید لازم باشد میزان مصرف غذاهای فرآوری شده یا لبنیات را کاهش دهید.
• برند مواد غذایی مصرفی خود را کنترل کنید تا ببینید که آیا هورمون به محصولاتشان اضافه می‌کنند یا خیر.
• برای درمان موضعی آکنه‌های مقاوم، نزد پزشک متخصص پوست بروید.

جوش روی پیشانی و بینی؛ به دلیل وجود چربی

معمولاً علت جوش‌ صورت در ناحیه‌ی T (یعنی پیشانی، بینی، چانه و ناحیه‌ی اطراف دهان)، وجود چربی و استرس است.

البته، تحقیقات نشان می‌دهند که استرس بالا تأثیری در تولید چربی ندارد، اما آکنه را تشدید می‌کند. همچنین، احتمال بروز آکنه در افرادی که خواب راحتی ندارند بیشتر است. بنابراین، به نظر می‌رسد استرس و خواب ناکافی زمینه‌ی مساعدی را برای بروز آکنه فراهم می‌کنند.

اگر گرفتار چنین مشکلاتی هستید قبل از خواب مدیتیشن انجام دهید و اصول بهداشت خواب را رعایت کنید. گوش دادن به موسیقی یا ورزش کردن (حتی برای یک دقیقه) روش‌های ساده‌ای برای رهایی از استرس هستند.

اگر پوستتان چرب است، شوینده‌های حاوی سالیسیلیک اسید موجود در داروخانه‌ها به کاهش چربی پوست شما کمک می‌کنند. البته، حتماً باید محصولات مناسب نوع پوست خود را بخرید.

درمان‌های دارویی آکنه

برای مبارزه با باکتری، التهاب، چربی اضافی و عوامل دیگر بروز آکنه طیف وسیعی از درمان های موضعی به کار می‌روند. می‌توانید داروهای موضعی را بدون نیاز به نسخه‌ی پزشک بخرید یا اینکه آکنه‌ی خود را با ترکیبات زیر از بین ببرید:

1) بنزوئیل پروکساید

این ماده با پروپیونی باکتریوم آکنه که نوعی باکتری ایجاد کننده‌ی آکنه است، مبارزه می‌کند.

2) رتینوئیدهای موضعی

این ترکیبات چربی صورت را کاهش می‌دهد و انسداد منافذ پوست را برطرف می‌کند. ژل آداپالن 0.1 درصد نمونه‌ای از این ترکیب است.

3) سالیسیلیک اسید

این ترکیب در درجه‌ی اول برای رفع انسداد منافذ به کار می رود. ممکن است پزشک برای آکنه‌های التهابی و شدید، مصرف یک دوره آنتی بیوتیک موضعی یا خوراکی را تجویز کند تا باکتری‌ها از بین بروند و التهاب ناشی از آن کاهش یابد.

ایزوترتینوئین دارویی است که برای درمان آکنه‌ی شدید استفاده می‌شود. دوره‌ی مصرف این دارو بین 4 تا 5 ماه است، اگرچه طول دوره‌ی درمان آن از فردی به فرد دیگر متفاوت است.

به هرحال، ممکن است ایزوترتینوئین عوارض جانبی جدی داشته باشد. به همین دلیل، با نظر پزشک باید آن را مصرف کنید. ایزوترتینوئین معمولاً از داروهایی است که پزشکان برای درمان آکنه تجویز می‌کنند.

گاهی، پزشکان پس از بررسی علت جوش صورت، برای درمان آکنه‌ی هورمونی مصرف داروهای ضد بارداری خوراکی ترکیبی را تجویز می‌کنند. سازمان غذا و داروی آمریکا چندین مورد از این ترکیبات را تأیید کرده است.

داروهای ضد بارداری هورمون‌هایی را که از طریق تولید سبوم باعث بروز آکنه می‌شوند، کاهش می‌دهند.

پس از 6 ماه مصرف، قرص ضدبارداری خوراکی ترکیبی ممکن است به اندازه‌ی آنتی بیوتیک خوراکی مؤثر باشد. قرص‌های ضد بارداری که فقط حاوی پروژسترون هستند، ممکن است آکنه را بدتر کند.

اگر این روش‌ها مؤثر نبودند، می‌توانید داروهای آنتی آندروژنی نظیر اسپیرونولاکتون را برای از بین بردن جوش صورت استفاده کنید.

راهکارهای موثر برای پیشگیری از جوش صورت

برای پیشگیری از بروز آکنه، به شستشوی صورت خود توجه ویژه‌ای داشته باشید. یک یا دو بار در روز صورت خود را به آرامی با شوینده‌ای ملایم و آب ولرم بشویید، به ویژه بعد از ورزش کردن یا تعریق. البته مراقب باشید پوست خود را نسایید.

برای جلوگیری از بروز انواع جوش صورت، هر محصولی که با پوست صورت در تماس است، باید فاقد چربی و غیر کومدون‌زا باشد.

صرفنظر از اینکه علت جوش صورت شما چیست، بهتر است که عادت لمس کردن پیشانی را کنار بگذارید.

به طور متوسط افراد روزانه صدها بار صورت خود را لمس می‌کنند و با این کار چربی‌ها و آلودگی‌ها را به طور مستقیم در منافذ پوست خود پخش می‌کنند. همچنین، قبل از خوابیدن از تمیز بودن ملافه و روبالشی خود مطمئن شوید.

دور نگه داشتن مو از روی صورت و شستن موها پس از مصرف محصولات روغنی ممکن است به کاهش آکنه‌ی اطراف رستنگاه مو کمک کند.

سبک زندگی سالم به همراه ورزش فراوان، تغذیه ی مناسب و استرس کم نیز ممکن است به جلوگیری از بروز جوش صورت کمک کند.

آیا تغذیه می‌تواند در پیشگیری از آکنه موثر باشد؟

غذاهایی با شاخص گلایسمی پایین به از بین بردن آکنه کمک می‌کنند. تحقیقات نشان می‌دهد افراد بومی ساکن کشورهایی که از رژیم غذایی حاوی شاخص گلایسمی پایینی استفاده می‌کنند، هیچ گاه به آکنه مبتلا نمی‌شوند.

(شاخص گلایسمی یک رتبه بندی نسبی است که میزان کربوهیدرات غذاها را با توجه به تأثیر آن بر سطح گلوکز خون نشان می‌دهد. شاخص گلایسمی کربوهیدرات‌ها پایین است، به همین دلیل، آهسته‌تر هضم می‌شوند و متابولیسم پایین‌تری دارند. در نتیجه، کربوهیدرات‌ها گلوکز خون را به میزان کمتر و به آهستگی افزایش می‌دهند و ترشح انسولین را کمتر تحریک می‌کنند.)

همچنین ممکن است بین مصرف لبنیات و آکنه نیز ارتباط وجود داشته باشد. این موضوع ممکن است به دلیل هورمون‌های موجود در شیر یا میزان قند آن باشد. این امر به ویژه در شیر بدون چربی رخ می‌دهد.

کاهش استرس و استراحت کافی به کاهش یا پیشگیری از بروز آکنه کمک می‌کند.

خلاصه

شواهد علمی کمی نقشه‌ی صورت آیورودا و چینی را تأیید می‌کند. در عوض، مطالعات علمی نشان می‌دهند که وجود آکنه در مناطق خاصی از صورت ممکن است به دلیل باکتری، تولید چربی اضافی، تغییرات هورمونی یا عوامل خارجی مانند محصولات روغنی مو باشد.

تغییر سبک زندگی، مراقبت‌های پوستی صحیح و درمان‌های موضعی به از بین بردن آکنه کمک می‌کنند. اگر به آکنه‌ی شدید یا طولانی مدت دچارید یا درمان‌های ذکر شده در این مقاله برایتان مؤثر نبود، به متخصص پوست مراجعه کنید.

تجربه شما

آیا شما اطلاعات دیگری در مورد علت جوش صورت دارید؟ می‌توانید از فرصتی که در اختیار شماست، استفاده کنید و سؤال‌های خود را در قسمت «بیان نظر» بپرسید.

تیم نویسندگان

دکتر مهدیه بهشادفر

• کانسیلر چیست و چگونه باید از آن استفاده کرد؟
• پرایمر: انواع، مزایا و نحوه استفاده از آن
• انواع ویتامین‌های گروه ب و نقش آن‌ها در سلامت بدن
• کک و مک چیست؟ با علت بروز و روش‌های درمان آن آشنا شوید