روغن کنجد از دانه‌های گیاه کنجد گلدار، با نام علمی Sesamum indicum گرفته می‌شود. خاستگاه این گیاه شرق آفریقا و هندوستان است، اما در حال حاضر در بیشتر کشورهای جهان کشت می‌شود. روغن کنجد به دلیل داشتن طعم دلچسب و دلپذیر و مقادیر بالای چربی‌های غیر اشباع (اسیدهای چربی که در دمای اتاق به شکل مایع هستند و در ساختار خود یک یا چند پیوند دوگانه دارند)، یکی از محبوب‌ترین روغن‌ها برای پخت و پز است.
اما آیا این روغن در بیرون از آشپزخانه هم فایده‌ای دارد؟ آیا برای سلامت پوست و مو مفید است؟ برای اینکه با خواص این روغن و فواید آن برای پوست و مو بیشتر آشنا شوید، با ما همراه باشید.
فواید مصرف روغن کنجد برای پوست چیست؟
- خاصیت آنتی اکسیدانی: روغن کنجد محافظت موثری در برابر زیان‌های ناشی از رادیکال‌های آزاد یا مولکول‌های ناپایدار دارد. این مضرات می‌توانند به ساختار سلولی پوست شما آسیب برسانند.
- خاصیت ضد میکروبی: روغن کنجد می‌تواند میکروارگانیسمهای مضر را از بین برده یا رشد آنها را متوقف کند.
- خاصیت ضد التهابی: روغن کنجد می‌تواند سبب کاهش التهاب و تورم پوستی شود.
درجه کومدون‌زایی روغن کنجد
درجه کومدون‌زایی (انسداد منافذ پوست و افزایش احتمال ایجاد جوش به خصوص جوش‌های سرسیاه) این روغن نسبتاً پایین است. یک بانک اطلاعاتی غیر رسمی، روغن‌ها و کره‌های مختلف را با توجه به خاصیت انسداد منافذ آنها بین اعداد صفر تا پنج، رتبه‌بندی می‌کند. براین اساس، رتبه صفر بدان معنا است که روغن موردنظر منافذ پوست را مسدود نمی‌کند، درحالی‌که رتبه پنج به معنای مسدودکننده بودن آن است.
بر اساس تحقیقاتی که در سال 1989 در نشریه جامعه شیمی‌دانان زیبایی منتشر شد، روغن کنجد تصفیه شده دارای رتبه کمدوژن 1 و روغن کنجد تصفیه نشده دارای رتبه کمدوژن 3 است. بنابراین روغن‌های غیر کومدون‌زا، مانند این روغن، گزینه مناسبی برای بیشتر پوست‌ها هستند.
از آن‌جایی که روغن‌های غیر کومدون‌زا منافذ پوست را مسدود نمی‌کنند، به نظر می‌رسد روغن کنجد برای پوست‌های مستعد آکنه، گزینه بسیار مناسبی باشد. همچنین ممکن است خواص ضد التهابی روغن کنجد، به فواید آن بر اثرات ضد آکنه بیفزاید، البته در حال حاضر این مساله از نظر علمی کاملا اثبات نشده است.
با وجود اینکه تحقیقات اندکی درباره این روغن (به ویژه با توجه به فواید آن برای مراقبت از پوست) انجام شده، یافته‌های خوبی درباره خواص آنتی اکسیدان، ضد میکروبی و ضد التهابی آن موجود است.
یافته‌های علمی در مورد خواص آنتی اکسیدان، ضد میکروبی و ضد التهابی روغن کنجد
- مطالعه‌ای که در سال 2005 بر روی حیوانات انجام شد، نشان داد که استفاده موضعی از این روغن، ممکن است موجب کاهش استرس اکسیداتیو و آسیب رسیدن به سلول‌ها یا بافت‌های بدن شود. (فرایند اکسیداسیون هنگامی صورت می‌گیرد که بدن ما اکسیژن را می‌سوزاند یا فرآوری می‌کند و سلول‌ها این اکسیژن را که از طریق تنفس وارد بدن شده، به انرژی تبدیل می‌کنند. این فرایند همچنین باعث تولید رادیکال‌های آزاد نیز می‌شود فرآیندی که با مولکول‌های موجود در سلول‌ها واکنش نشان داده و این واکنش به آسیب از طریق ایجاد استرس در سلول‌های اطراف، میتوکندری، و ژن‌ها منجر می‌شود.)
- همچنین مطالعات اخیر دانشمندان روی حیوانات، نشان داده که استفاده موضعی از روغن کنجد، در بهبود زخم‌های ناشی از سوختگی درجه دو مفید است.
- نتیجه یک بررسی نشان داده که ماساژ دادن این روغن روی پوست، نقش چشمگیری در کاهش درد ناشی از ترومای اندام‌ها در بیماران اورژانسی دارد.
- برخی شواهد نیز حاکی از آن است که روغن کنجد می‌تواند باعث فیلتر کردن پرتوهای فرابنفش خورشید (UV) توسط پوست شود که البته میزان آن نسبت به محصولاتی که برای این منظور طراحی شده‌اند، کمتر است.
روغن کنجد حاوی چه مواد مغذی است؟
روغن کنجد حاوی ویتامین E است که می‌تواند به محافظت از سلول‌های پوست در برابر آسیب‌های ناشی از عوامل محیطی، مانند اشعه فرابنفش نور خورشید، آلودگی هوا و سموم، کمک کند.
این روغن همچنین حاوی ترکیبات فنلی متعددی است که به آن خاصیت آنتی اکسیدان و ضد التهابی بخشیده‌اند. این ترکیبات عبارتند از:
- توکوفرول
- پینورزینول
- سزامین
- سزامولین
- سزامینول
- سزامول
این روغن همچنین حاوی چندین اسید چرب ضروری است. این اسیدها مرطوب کننده‌های موثری هستند که می‌توانند به انعطاف‌پذیری، نرمی و آبرسانی پوست شما کمک کنند.
- اسید اولئیک
- اسید پالمیتیک
- اسید استئاریک
- اسید لینولئیک
آیا استفاده از روغن کنجد برای پوست بی‌خطر است؟
استفاده از روغن کنجد برای بیشتر افراد بی‌خطر است. با توجه به اینکه هر ماده‌ای می‌تواند سبب بروز واکنش حساسیتی (به ویژه در افرادی که پوست حساسی دارند) شود، بهتر است پیش از استفاده، آن را روی پوست خود امتحان کنید.
برای انجام آزمایش حساسیتی پوست (پچ تست)، مراحل زیر را دنبال کنید
- بخش بالایی داخل بازو (نزدیک آرنج) خود را شسته و خشک کنید.
- مقدار کمی روغن کنجد را با استفاده از یک تکه پنبه تمیز روی آن مالش دهید.
- به مدت 24 ساعت، روی آن را با یک پد یا گاز استریل بپوشانید.
- چنانچه احساس سوزن سوزن شدن یا خارش کردید، پد را برداشته و پوست‌تان را بشویید و دیگر از روغن کنجد به این منظور استفاده نکنید.
- اگر احساس سوزش نداشتید و پوست‌تان حساسیت نشان نداد، اجازه دهید پد 24 ساعت روی پوست‌تان باقی بماند و سپس آن را بردارید.
- چنانچه بعد از 24 ساعت، پوست‌تان واکنش حساسیتی (قرمزی یا سوزش) نشان ندهد، احتمالاً به این روغن حساسیت ندارید و می‌توانید به راحتی و به مقدار زیاد آن را روی پوست خود استفاده کنید.
توجه داشته باشید، در صورتی که به دانه کنجد حساسیت دارید، نباید از روغن آن نیز استفاده کنید.
نحوه مصرف روغن کنجد برای پوست
روغن کنجد، جزو اسانس‌های روغنی نبوده و نیازی نیست پیش از مصرف، آن را رقیق کنید. سعی کنید روغن خالصی پیدا کنید که از سایر ترکیبات و مواد شیمیایی عاری باشد. بروشور محصول را مطالعه کنید تا دریابید که آیا روغن خالص است یا اینکه دارای مواد افزودنی است. می‌توانید روغن کنجد را به مقدار زیاد، برای ماساژ دادن یا مرطوب نگه داشتن پوست خود استفاده کنید.
اگر علاوه بر استفاده از سرم ضد آکنه از روغن کنجد برای از بین بردن جوش یا جای آن استفاده می‌کنید، کافی است آن را با یک تکه پنبه روی ناحیه مورد نظر مالش دهید و بگذارید یک شب کامل روی محل باقی بماند. در صورتی که قصد لایه‌برداری از پوست خود را دارید (تا سلول‌ها و لایه‌های مرده از بین بروند) این کار به جذب بهتر روغن به داخل پوست کمک می‌کند.
موارد دیگر کاربرد روغن کنجد
علاوه بر فواید روغن کنجد برای پوست، این روغن کاربردهای دیگری نیز دارد که در اینجا به چند مورد از آنها اشاره می‌کنیم.
پخت و پز
طعم دلپذیر روغن کنجد، آن را به گزینه‌ای عالی برای استفاده در غذاهایی که با روغن داغ به مقدار بسیار کم و برای مدت کوتاه در ماهیتابه‌های چینی تفت داده می‌شوند و نیز به یک چاشنی سالاد خوشمزه تبدیل کرده است.
تحقیقات نشان می‌دهند این روغن می‌تواند علاوه بر کاهش فشار خون، به کاهش کلسترول و التهاب در بدن نیز کمک کند. همچنین طی مطالعه‌ای که در سال 2002 بر روی نمونه‌های حیوانی صورت گرفت، مشخص شد که این روغن خواص زیادی در پیشگیری از بیماری‌های سخت (خصوصاً سرطان) دارد.
دهان شویه
خواص ضد باکتری روغن کنجد، آن را به یک دهان‌شویه موثر تبدیل کرده است. استفاده از این روغن به عنوان دهان‌شویه، یک روش آیورودا است که به “روغن کِشی” معروف است. در این روش، روغن را بدون بلعیدن یا غرغره کردن، در دهان می‌گردانید و سپس آن را خارج می‌کنید.
رفع یبوست
شواهد حاکی از آن است که روغن کنجد رقیق شده ممکن است به درمان یبوست خفیف نیز کمک کند. برای این منظور، یک یا دو قاشق غذاخوری روغن را با آب مخلوط کرده و بنوشید یا روی کاهو بریزید و روزی دو بار مصرف نمایید.
تغذیه مو و پوست سر
مواد مغذی و خواصی که باعث شده‌اند روغن کنجد برای پوست شما مفید باشد، روی موهایتان نیز تاثیر می‌گذارند. مقداری از روغن را روی پوست کف سر و موهای خود ماساژ دهید. در صورت خشک بودن ساقه مو، این کار را روی نوک موها (انتهای ساقه‌ی مو) بیشتر تکرار کنید. روغن باید حداقل یک ساعت روی مو یا پوست سرتان بماند و سپس آن را بشویید.
چون شوره معمولاً ناشی از اثر قارچ یا باکتری است، این روغن به دلیل داشتن خواص ضد باکتریایی می‌تواند در رفع شوره سر مفید باشد، همچنین در صورتی‌که روی پوست سر تمیز استفاده شود، می‌تواند در پیشگیری از خشکی، پوسته پوسته شدن و خارش سر موثر باشد.
کلام آخر
روغن کنجد با داشتن خواص آنتی اکسیدانی، ضد التهابی و ضد باکتریایی خود به چند روش به پوست شما کمک می‌کند. این امر به ویژه برای پوست‌های مستعد آکنه و جوش موثرتر است. این روغن به دلیل خاصیت ضد التهابی، فواید بسیاری برای سلامتی دارد که از جمله آنها می‌توان به کاهش فشار خون و کلسترول اشاره کرد.
اگر می‌خواهید از این روغن برای پوست خود استفاده کنید، بهتر است با پزشک یا متخصص پوست (برای اطمینان از اینکه آیا گزینه مناسبی برای نوع پوست شما هست یا خیر) مشورت کنید.
تجربه شما
شما در استفاده از روغن کنجد چه تجربیاتی داشته‌اید؟ آیا این روغن با پوست شما سازگار است؟ نظرات‌تان را با ما و دیگران به اشتراک بگذارید.
منابع:
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12162952
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5587404
https://www.healthline.com/health/beauty-skin-care/sesame-oil-for-skin
تیم نویسندگان
دکتر زهرا کلاهدوز
