دندان پزشکی باستانی و ابزارهای آن
دندانها نقش بسار مهمی را در سلامت کلی هر شخص ایفا می‌کنند. با این حال ابزارهای مورد استفاده در دندانپزشکی مدرن امروزه از مسواکهای برقی گرفته تا داروهای بی حسی بسیار قوی حتی برای جزیی ترین جراحی های مربوط به دهان و دندان همه پدیده هایی جدید هستند. قبلا چه کار می‌کرده اند؟ در قانون حمورابی سومری ها دو بار ذکر شده که که حفاری دندان به عنوان مجازاتی برای قانون شکنان مورد استفاده قرار می‌گرفته. با توجه به این نمونه تاریخی بارز است که دندانپزشکی نیز درست همانند سایر رشته های پزشکی راهی پر فراز و نشیب و ترسناکی را تا رسیدن به درستی امروزیشان طی کرده است.
مته کمانی
در دره تمدن هندوها در جایی که امروزه به عنوان هند می‌شناسیم اولین نشانه های وجود مراقبتهای دندانی که به 7000 سال پیش از تولد مسیح برمی‌گردد، دیده شده؛ با این حال ابزارها در ان زمان صرفا برای این منظور استفاده نمی‌شده اند بطور مثال مته کمانی در این دره هندها به عنوان وسیله ای برای ایجاد آتش با ایجاد سوراخی در سنگ استفاده میشده است و یا حتی برای ساختن مهره هایی از سنگها برای زیورآلات و گردنبند ابزار کارآمدی به شمار می‌رفته است و بعنوان کاربردی فرعی در دهان افراد با ایجاد حفره در دندانهای افراد برای از بین بردن پوسیدگی دندان و پر کردن ان درست شبیه به انچه امروزه انجام می‌شود، استفاده میشده. با توجه به اینکه بی‌حس کردن دندان در اواسط 1800 بوجود آمده، اعمال دندانپزشکی نیز در آن زمان احتمالا با درد زیادی همراه بوده.
پر کردن دندان
مواد پرکردنی در قرن اخیر بخشی متداول از مراقبتهای دندانی انسان به شمار می‌رود. اکثر افراد بالغ حداقل یکی از دندانهایشان را پر کرده اند که حاکی از این است که دندانپزشک بعد از سوراخ کردن قسمت پوسیده دندان، حفره را با مخلوطی از پورسلین یا نقره برای جلوگیری از پوسیدگی مجدد آن و یا بیشتر شدن حفره، پر می‌کند. طبق متون باستان سومری ها که به 5000 سال قبل از میلاد مسیح باز می‌گردد، تصور میشده که پوسیدگی توسط “کرم دندان” به دلیل شباهت سوراخ دندان به حفره های ایجاد شده در سبزیجات و میوه ها توسط کرم ها صورت می‌گیرد؛ این باور به سایر فرهنگها از جمله مصر، یونان و چین نیز رسوخ پیدا کرد و این باور رایج شد که کرم دندانها را می‌خورد که تا دهه 1300 به قوت خود ادامه داد.
با اینکه کرمها دلیل اساسی پوسیدگی دندان نبودند، این دندانپزشکان اولیه به دنبال کرم دندان را سوراخ می‌کردند و بعد از اینکه اثری از کرم در دندان شخص پیدا نمی‌کردند، برای جلوگیری از بازگشت مجدد کرم، حفره را با مواد خاصی که در نقاط مختلف متفاوت بود، پر می‌کردند که البته الگوی کارشان چندان بی شباهت به مراحل کار در دندانپزشکی مدرن نیست! مواد پر کردنی، بسته به محل استفاده متفاوت بود؛ استفاده از ترکیبی از آهن، آب و پارچه ای طناب مانند برای بستن زخم در بین سرخپوستان رایج بود ؛از طرفی دندانپزشکان چینی در قرن دوم از امالگام ساخته شده از نقره که شباهت بیشتری به مواد پرکردنی امروزی دارد استفاده می‌کردند.
دوست دارید که دندانتان را زمانی که مویتان را کوتاه می‌کنید، بکشید؟
دندانپزشک بودن به عنوان تنها حرفه و تخصص ایده ای جدید است؛ تا قرن 19 در اروپا اعمال دندانپزشکی توسط پزشکان معمولی و یا حتی آرایشگران انجام می‌شد. اکثر اوقات تمام مهارتهای سلمانی ها برای مداوای دندان اشخاص به کشیدن آن ختم می‌شد. ایده دندان کشیدن و مو کوتاه کردن همزمان از نظر ما عجیب است اما آنها فکر می‌کردند بیمار درد کمتری می‌کشد!
پلهای دندان
پل دندان روشی برای پر کردن فضای خالی بین دندانها با دندانهای مصنوعی است. قدیمی‌ترین نشانه های وجود پلهای دندانی به 700 سال قبل از تولد مسیح متعلق به تمدن اتروسکان است. هنر ساختن دندانهای مصنوعی در ان زمان مرموز به نظر می‌رسد، اکثر دندانهایی که برای پر کردن فضای خالی بین دندانها مورد استفاده قرار می‌گرفت از مردگان گرفته می‌شد. مصری ها نیز در این زمینه جنبش های بزرگی را داشتند. مصریان باستان از پلها به عنوان روشی دوست داشتنی برای تزیین دندانهایشان با به کار بردن سیم های طلا، چیزی شبیه به سیم کشی یا ارتودونسی کنونی استفاده می‌کردند.
ابزار کشیدن دندان
پلیکان دندان، وسیله ای بود که در قرن 14 توسط یک پزشک فرانسوی به نام Guy de Chauliac ساخته و نامگذاری شد. این وسیله که شبیه به منقار پلیکان طراحی شده به عنوان وسیله کارامد برای بیرون کشیدن دندانها تا اواخر قرن 18 مورد استفاده قرار می‌گرفت. وسیله بعدی که ارائه شد به دلیل شباهتش به کلید، به “کلید دندانی” معروف شد. دندانپزشک باید از دسته آن برای تاب دادن دندان از خود مثل چرخش کلید در استفاده می‌کرد.
کلید دندانی
مسواک قدیمی
بهداشت در دندان پزشکی
روشهای مراقبت از دندانها امروزه بسیار معمولی به نظر می‌آید. مسواک که اولین وسیله شناخته شده برای این منظور است (حتی ساده ترین انواع آن که از یک دسته پلاستیکی با پرزهای نایلونی درست شده) در تمام دنیا با قیمتی ارزان در دسترس است. قدیمی‌ترین مسواک در مصر یافت شده که مربوط به 3000 سال قبل از تولد مسیح است. مسواک عبارت بود از یک تکه چوب که پوست یک طرف آن برای نرم تر شدن و انعطاف پذیری بیشتر آن کنده می‌شد. این مدل از مسواک در سایر نقاط محبوب به نظر نیامد و در همان زمان فرعون های اول از میان برداشته شد با این حال ایده چینی ها بسیار متداول و همه گیر شد و الگویی برای بوجود امدن مسواکهای کنونی گشت. دسته مسواک ساخت چین از شاخه درخت بامبو بود و در انتهای دسته موهای زبرگردن گراز سیبری (نژاد ان) گرفته می‌شد، قرار می‌گرفت. محبوبیت گوشت گراز وحشی به عنوان غذایی ثابت در اروپا منجر به ورود و موفقیت این مسواکهای چینی در اروپا شد. بعد از مدتی به دلیل زبری زیاد موی گراز، استفاده از موی اسب در بین افراد ثروتمند جامعه متداول شد. ارزشمندی اسبهای اروپایی این مسواکها را بسیار ناب جلوه می‌دهد.
دقیقا مثل مسواک، اولین خمیر دندان نیز متعلق به مصری هاست که پودری خشک حاوی سنگ نمک، نعنا، خرده های فلفل و گلهای خشک شده زنبق بود که به محض ترکیب آن با بزاق دهان به حالت خمیری در می‌امد که دندانها را تمیز و سفید می‌کرد. یونانی ها از مواد پاک کننده زبر مثل استخوان های ریز شده و پوسته خارجی اویستر (نوعی صدف دریایی) در خمیر دندانشان برای جرم گیری بیشتر استفاده می‌کردند در حالیکه رومی‌ها به افزودنی هایی مثل نعنا برای نفسی تازه و خوشبو گرایش داشتند. در قرن 18 دستورالعمل ساخت خمیردندان در سراسر آسیا و اروپا منتشر شد و دارای ترکیباتی چون دارچین، “خون اژدها” و زاج سفید بود.
ساخت خمیر دندان در گذشته
تهیه و ترجمه: گروه فرهنگ و هنر سیمرغ
seemorgh.com/culture
اختصاصی سیمرغ
