خارش بدن در شب یا خارش شبانه پوست، مشکل شایعی است که معمولاً بر اثر فرآیندهای طبیعی بدن، اختلالاتی که باعث تحریک پوست می‌شوند یا مصرف برخی داروها به وجود می‌آید. روش‌های درمان خانگی، داروهای بدون نیاز به نسخه (OTC) و همچنین داروهای نسخه‌ای، می‌توانند به کاهش علائم این بیماری کمک کنند.
اما در بعضی موارد نادر، افزایش خارش پوست هنگام شب می‌تواند نشانه‌ای از ابتلا به یک بیماری جدی مانند سرطان یا نارسایی در عملکرد برخی اندام‌های بدن باشد. برای کنترل این بیماری لازم است علت خارش بدن در شب را شناخته و درمان‌های مؤثر آن را به کار گیرید.
در این مطلب ابتدا توضیحاتی درباره خارش شبانه پوست ارائه داده و سپس دلایل این بیماری و راه‌های گوناگون پیشگیری و درمان آن را بررسی می‌کنیم.
خارش شبانه پوست چیست؟
تقریباً یک چهارم بزرگسالان در طول زندگی خارش‌های پوستی طولانی‌مدت را تجربه می‌کنند؛ عارضه‌ای که خارش مزمن نیز نامیده می‌شود.
بیش از ۹۰ درصد افراد مبتلا به خارش مزمن، از خارش شبانه (NP) یا افزایش میزان خارش بدن هنگام شب شکایت دارند.
موارد شدید خارش شبانه اغلب خواب را مختل کرده و استراحت شبانگاهی را دشوار می‌سازند. با گذشت زمان، این بیماری می‌تواند بر سلامت روانی و سلامت عمومی بدن و همچنین عملکرد فرد در محیط کار تأثیر منفی داشته باشد. همچنین، این نوع خارش می‌تواند باعث آسیب‌های پوستی شده و احتمال بروز عفونت را نیز افزایش دهد.
علت خارش بدن در شب چیست؟
همانند بسیاری از بیماری‌های پوستی، خارش پوست ممکن است هنگام شب افزایش پیدا کند. چرخه طبیعی برخی از هورمون‌ها، مولکول‌ها و مواد شیمیایی که هنگام شب در بدن رخ می‌دهد نیز می‌تواند باعث خارش پوست شود.
در برخی موارد، تنها به این دلیل که هنگام شب عاملی جهت پرت شدن حواس وجود ندارد، پوست دچار خارش می‌شود. البته این موضوع را فراموش نکنید که خارش‌های شبانه می‌توانند خبر از یک بیماری جدی‌تر بدهند.
عوامل طبیعی بروز خارش شبانه
برای اغلب افراد، مکانیسم‌های طبیعی می‌تواند علت خارش پوست در شب باشد. ساعت بیولوژیکی یا همان چرخه ۲۴ساعته طبیعی بدن بر عملکرد پوست مانند تنظیم دما، تعادل مایعات و سد محافظتی بدن تأثیر می‌گذارد.
این عملکردها هنگام شب تغییر می‌کنند. به عنوان مثال، درجه حرارت (دمای) بدن و جریان خون هر دو هنگام عصر به سمت پوست افزایش پیدا کرده و پوست را گرم می‌کنند. افزایش یکباره دمای پوست می‌تواند باعث احساس خارش شود.
آزاد شدن برخی از مواد در بدن نیز در طول ساعت‌های مختلف روز، متفاوت است. بدن هنگام شب سیتوکین‌های بیشتری آزاد می‌کند که این موضوع می‌تواند باعث افزایش التهاب شود. در همین زمان، تولید کورتیکواستروئیدها (هورمون‌هایی که به کاهش التهاب کمک می‌کنند) کند می‌شود.
در کنار این عوامل، پوست در شب آب بیشتری را از دست می‌دهد. همان‌طور که احتمالاً در ماه‌های خشک زمستان متوجه شده‌اید، پوست خشک و بیشتر دچار خارش می‌شود.
خارش پوست در طول روز به دلیل کار و فعالیت‌های دیگر چندان آزاردهنده نخواهد بود. اما هنگام شب، چون ذهن فراغت بیشتر و حواس پرتی‌های کمتری دارد، میزان خارش بیشتری را احساس خواهید کرد.
یائسگی و بارداری
تغییر در سطح هورمون استروژن در دوران یائسگی در زنان ممکن است باعث خشکی، خارش، سوزش، برافروختگی و سرخی پوست شود. برخی از زنان یائسه این احساس را به این شکل توصیف می‌کنند که گویا مورچه زیر پوست‌شان در حال خزیدن است.
ابتلا به برخی بیماری‌ها
در برخی موارد نادر، خارش پوست هنگام شب می‌تواند نشانه‌ای از ابتلا به نوعی بیماری جدی باشد. مانند:
- اگزما
- پسوریازیس
- عفونت‌های قارچی پوست
- اختلال‌های تیروئیدی (به خصوص پرکاری تیروئید)
- سرطان پوست
- برخی انواع دیگر سرطان (به ویژه سرطان‌های مرتبط با سیستم ایمنی و سلول‌های خونی مانند لنفوم و لوسمی)
- ویروس انسانی نقص ایمنی (HIV)
- نارسایی کلیه یا کبد
- کم‌خونی (آنمی) فقر آهن
- افسردگی یا اضطراب شدید
- اختلالاتی که بر سیستم عصبی تأثیر می‌گذارند (مانند دیابت، زونا و بیماری ام اس)
دلایل دیگر خارش شبانه پوست
سایر دلایل شایع خارش بدن در شب عبارتند از:
- کهیر
- نیش حشراتی مانند ساس، شپش، مگس یا کک
- واکنش‌های آلرژیک به مواد شیمیایی، رنگ‌ها یا عطرها
- خشکی پوست
- آفتاب سوختگی یا سوختگی
- آبله مرغان
- استرس
- تعریق بیش از حد
- عادت‌های عصبی (مانند حرکات عصبی دست و پا و جویدن ناخن)
- داروهایی مانند آنتی‌بیوتیک‌ها، ضد قارچ‌ها، استاتین‌‌ها و برخی مسکن‌های اوپیوئیدی (مخدر)
علائم خارش بدن در شب
نشانه اصلی خارش بدن در شب تمایل به خاراندن پوست در نیمه‌شب است. سایر علائم این عارضه عبارتند از:
- زخم شدن پوست
- خستگی در طول روز
- احساس درد یا سوزش
- ظهور برآمدگی، جوش یا راش در سطح پوست
- شکافته شدن بخش‌هایی از پوست و خونریزی کم در این نواحی
- ظهور تکه‌های خشک، ترک‌خورده، پوسته پوسته یا چرمی در سطح پوست
- تغییر رنگ پوست (روشن یا تیره‌تر شدن رنگ پوست یا به رنگی در طیف قرمز تا بنفش درآمدن)
- وجود زخمی با بافت زردرنگ که خوب نمی‌شود و از آن مایع نشت می‌شود (عفونت)
بسته به عامل خارش بدن و تعداد دفعات خارش، شما ممکن است فقط چند علامت را تجربه کرده یا با چندین نشانه به طور همزمان دست‌وپنجه نرم کنید. به عنوان مثال، ممکن است در شب دچار خارش پوست شوید، اما جوش یا علائم فیزیکی نداشته باشید.
درمان خارش بدن در شب
برای درمان خارش شبانه پوست رویکردهای متفاوتی وجود دارد از جمله:
1) داروهای بدون نیاز به نسخه
داروهای بدون نیاز به نسخه (OTC) و داروهای نسخه‌ای می‌توانند به درمان علائم موجود کمک کرده و از عود این خارش‌ها جلوگیری کنند. دو گروه از پر مصرف‌ترین این داروها عبارتند از:
• کرم‌های کورتیکواستروئیدی (کورتون‌های موضعی) مانند کرم هیدروکورتیزون که می‌تواند باعث کاهش التهاب شود. از محصولاتی استفاده کنید که 1 تا 2.5 درصد ماده مؤثره (دارویی) داشته باشند.
• داروهای ضد آلرژی که به کاهش التهاب کمک می‌کنند. این داروها عبارتند از: دیفن هیدرامین (بنادریل)، فکسوفنادین (آلگرا) و ستریزین (زیرتک).
2) درمان‌های جایگزین برای خارش بدن در شب
تحقیقات نشان داده‌اند ملاتونین می‌تواند به شما کمک کند تا خواب راحتی داشته باشید. این هورمون طبیعی به تنظیم خواب کمک می‌کند. شب‌ها، اثر آرام‌بخشی این دارو باعث می‌شود تا علی‌رغم وجود خارش، خواب راحتی داشته باشید.
تعدادی از داروهای نسخه‌ای و برخی دیگر از درمان‌های جایگزین برای رفع این مشکل عبارتند از:
- داروهای ضد افسردگی مانند دوکسپین (سیلنور) و میرتازاپین (رمرون) می‌توانند به کاهش خارش ناشی از افسردگی و اضطراب کمک کنند.
- داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی بدن مانند مهارکننده‌‌های موضعی کلسی نورین (سیکلوسپورین و تاکرولیموس) می‌توانند به کاهش التهاب کمک کنند.
- نور درمانی که از طول امواج UVB برای کمک به کاهش واکنش ایمنی پوست و کاهش التهاب استفاده می‌کند.
- گاباپنتین و پرگابالین که می‌توانند به درمان بی‌خوابی و کاهش اضطراب کمک کنند.
- آگونیست‌های اپیوئیدی کاپا که می‌توانند به درمان بی‌خوابی و کاهش احساس خارش کمک کنند.
- درمان جایگزینی هورمون به ویژه داروهای حاوی استروژن، که ممکن است به کاهش خشکی و خارش پوست کمک کنند.
3) درمان‌های خانگی خارش بدن در شب
چندین راه آسان بدون استفاده از دارو برای کمک به کاهش خارش‌های شبانه وجود دارد. روش‌های متداول برای کاهش خشکی و خارش بدن در شب عبارتند از:
- دوش آب سرد یا ولرم قبل از خواب می‌تواند مفید باشد. به خاطر داشته باشید که از صابون‌های حاوی مرطوب‌کننده، جوی دو سر کلوئیدی و فاقد عطر و جوش شیرین استفاده کنید.
- پیش از خواب از کرم مرطوب کننده حاوی گلیسیرین و روغن و بدون الکل استفاده کنید.
- از پمادها و کرم‌های طبیعی حاوی ویتامین E و آلوئه‌ورا استفاده کنید.
- در اتاق خواب‌تان از دستگاه بخور برای مرطوب کردن هوا استفاده کنید.
- قبل از خواب از کمپرس سرد (مانند یک تکه پارچه‌ی سرد و مرطوب) روی پوستتان استفاده کنید.
- برای تهویه هوا و ایجاد صدای زمینه‌ای جهت پرت کردن حواس، از فن استفاده کنید.
- برای جلوگیری از خاراندن پوست که می‌تواند نشانه‌های این مشکل را بدتر کند، دستکش بپوشید.
- هنگام خوابیدن از موسیقی آرام یا تکنیک‌های مدیتیشن استفاده کنید.
- تکنیک‌های آرام‌‌سازی قبل از خواب، مانند تجسم اتفاق‌های زیبا (تصویر سازی) را تمرین کنید.
- برای کاهش احتمال تحریک بیشتر پوست، ناخن‌هایتان را کوتاه کنید.
- لباس‌های گشاد بپوشید و اجازه دهید هنگام خواب، پوستتان نفس بکشد.
- حیوانات خانگی را به اتاق خواب‌تان راه ندهید.
- اطمینان حاصل کنید که در اتاق خواب‌تان ساس یا سایر حشرات (از جمله کک یا مورچه) وجود نداشته باشد.
- پیش از خواب، دمنوش بدون کافئین مانند بابونه یا نعناع فلفلی بنوشید.
- قبل از خواب، از ۲ تا ۳ قطره روغن‌های اساسی (Essential Oils) آرامش‌بخش مانند اسطوخودوس روی بالش‌تان استفاده کنید.
پیشگیری از خارش شبانه پوست
ایجاد چند تغییر کوچک و ساده در سبک زندگی می‌تواند به کاهش بروز خارش بدن در شب کمک کند؛ از جمله:
1) از پوشیدن لباس‌هایی که باعث خارش پوست می‌شوند، اجتناب کنید. لباس خوابی بپوشید که از الیاف نرم و طبیعی مانند پنبه یا ابریشم تهیه شده باشد.
2) برای کاهش خشکی پوستتان سعی کنید همواره بدن‌تان را هیدراته نگه دارید.
3) از رفتن به سونا، حمام طولانی‌مدت یا دوش آب گرم قبل از خواب اجتناب کنید. چنین کارهایی موجب می‌شوند که دمای بدن‌تان افزایش پیدا کرده و رطوبت آن از دست برود.
4) از مصرف لوازم آرایشی و بهداشتی، پاک کننده‌ها، شوینده‌ها یا انواع محصولات زیبایی دارای رنگ و عطر قبل از خواب اجتناب کنید.
5) از مصرف مواد شیمیایی مانند کافئین و الکل که می‌توانند جریان خون را به پوست افزایش دهند، خودداری کنید.
6) دمای اتاق خواب‌تان را به کمتر از 21 درجه سانتی‌گراد (70 درجه فارنهایت) برسانید و اطمینان پیدا کنید که هوا در اتاق خواب‌تان به خوبی جریان داشته باشد.
7) قبل از خواب از انجام فعالیت‌هایی که باعث افزایش دمای بدن و افزایش جریان خون به پوست می‌شود، اجتناب کنید.
8) ملحفه‌هایتان را به طور منظم هر هفته تعویض کنید.
9) تمام حیوانات خانگی که به خارج از منزل می‌روند را (جهت از بین بردن انگل‌هایی مانند کک، کنه و کرم‌های حلقوی) با استفاده از داروهای مورد تایید دامپزشک درمان کنید.
چه زمانی برای خارش شبانه بدن باید به پزشک مراجعه کرد؟
در صورت وجود موارد زیر باید به پزشک متخصص یا متخصص پوست مراجعه کنید:
- خارش‌های شبانه‌ای که بیشتر از ۲ هفته طول بکشد.
- در شرایطی که خواب‌تان به دلیل خارش شدید و بیش از حد، مختل شده باشد.
- در صورتی که خارش پوست با کاهش وزن، تب، ضعف یا بثورات پوستی همراه باشد.
نوبت شما
شما درباره علت خارش بدن در شب چه اطلاعاتی دارید؟ آیا تا به حال دچار چنین خارش‌هایی شده‌اید؟ اگر چنین تجربه‌ای داشته‌اید، برای کنترل این مشکل و مقابله با آن، چه کارهایی انجام داده‌اید؟ علت خارش پوستتان چه چیزی بوده است؟ به غیر از مواردی که در این مطلب به آن‌ها اشاره شد، چه روش‌های دیگری برای کنترل یا درمان خارش شبانه می‌شناسید؟ تجربیات‌تان را با ما و سایر خوانندگان به اشتراک بگذارید.
منابع:
https://www.healthline.com/health/itchy-skin-at-night
https://www.medicalnewstoday.com/articles/319387.php
https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/24338-itchy-skin-at-night
تیم نویسندگان
دکتر زهرا کلاهدوز
