اگر به شپش سر مبتلا شده اید، برای از بین بردن آن، باید کلیه اعضای خانواده و محل زندگی‌تان پاک‌سازی شود. به خاطر داشته باشید که درمان، تنها زمانی شروع می‌شود که شپشِ زنده به وضوح تشخیص داده شود. درمان شپش سر باید فاقد عوارض، بدون استفاده از مواد شیمیایی سمی، قابل دسترس و در عین حال استفاده از آن راحت، موثر و ارزان باشد.
مراحل درمان شپش موی سر
برای درمان شپش موی سر شخص مبتلا و خانواده او می توان از داروهای تجویزی یا بدون نسخه استفاده کرد. در ادامه مراحل درمان را به ترتیب مرور می کنیم:
1. تمام لباس‌هایتان را در بیاورید.
2. از داروهای ضد شپش مطابق دستورالعمل روی بسته بندی استفاده کنید.
اگر کودک تان موهای بسیار بلندی دارد ممکن است به داروی بیشتری نیاز داشته باشد.
هشدار: قبل از استعمال داروی ضد شپش، از نرم کننده یا شامپوهای حاوی نرم کننده استفاده نکنید. برای یک تا دو روز پس از درمان از شستشوی مجدد موها اجتناب کنید.
3. بعد از درمان از لباس تمیز استفاده کنید.
4. اگر 8 تا 12 ساعت پس از درمان تعدادی شپش زنده پیدا کردید (به شرطی که حرکت آنها کندتر از قبل باشد) درمان را تکرار نکنید.
شپش‌های باقیماندۀ زنده و مرده را با استفاده از شانه دندانه ریز (شانه‌های ضد شپش) از موهایتان خارج کنید. گاهی داروها برای از بین بردن شپش سر، به زمان بیشتری نیاز دارند.
5. اگر 8 تا 12 ساعت پس از درمان، شپش‌ها کشته نشدند و هنوز مانند قبل فعال بودند، ممکن است دارو به درستی عمل نکرده باشد.
در این صورت حتماً برای دریافت داروی متفاوت به پزشک مراجعه کرده و دستورالعمل‌های درمانی او را دنبال کنید.
6. شانه‌های ضد شپش که اغلب در بسته بندی داروی ضد شپش سر وجود دارند، برای بیرون آوردن تخم شپش و شپش از ساقه مو کاربرد دارند. بسیاری از شانه‌های کک، که برای گربه‌ها و سگ‌ها استفاده می‌شوند نیز، برای این کار مؤثر هستند.
7. هر دو تا سه روز پس از درمان اولیه، لابلای موهارا چک کرده و با کمک شانه، شپش و تخم شپش را از موها جدا کنید.
8. به فاصله 7 تا 10 روز، درمان شپش سر باید مجدداً تکرار شود.
9. برای اینکه مطمئن شوید تمام شپش‌ها و تخم‌هایشان از بین رفته‌اند، باید به مدت 2 تا 3 هفته تحت نظر باشید.
خانه را از شپش پاک کنید
لباس های‌تان را بشویید
تمامی لباس‌های قابل شستشو و ملافه و روبالشی‌هایی که فرد مبتلا تا دو روز قبل از شروع درمان با آنها در تماس بوده را با استفاده از ماشین لباس‌شویی بشویید. از دمای بالا (دمای 130 درجه فارنهایت؛ 55 درجه سانتی‌گراد) برای شستشو استفاده کنید.
همچنین پس از شستن لباس‌ها به مدت حداقل 20 دقیقه، آنها را در یک خشک‌کن (که بر روی حرارت زیاد تنظیم شده) خشک کنید.
به پوشاک غیر قابل شستشو به مدت دو هفته دست نزنید
لباس‌هایی مانند کت، کلاه، روسری و … که با ماشین لباس‌شویی قابل شستشو نیستند را به خشک‌شویی ببرید. تمام لباس‌های پشمی و ابریشمی، کمربند و حتی حیوانات عروسکی که نمی‌توانید بشویید را در یک کیسه‌ی پلاستیکی مهر و موم شده قرار داده و اجازه دهید به مدت دو هفته همان‌طور بمانند.
در طول این مدت، هر تخم شپشی که جان سالم به در برده است از تخم بیرون آمده و چون هیچ منبع تغذیه‌ای وجود ندارد، به مرور می‌میرند.
برس و شانه خود را ضد عفونی کنید
برس و شانه‌ها را به مدت یک ساعت درون الکل یا یک ماده ضدعفونی‌کننده بخیسانید و یا آن ها را با صابون و آب داغ (130 درجه فارنهایت، 55 درجه سانتی‌گراد) شسته و سپس درون کیسه گذاشته و به مدت دو روز در فریزر قرار دهید.
جارو برقی بکشید
کف خانه و مبلمان را با جارو برقی تمیز کنید. از اسپری‌های ضدعفونی‌کننده استفاده نکنید چرا که ممکن است (در صورت استنشاق) سمی باشند.
داروهایی برای درمان شپش سر که نیازی به نسخه ندارند
بسیاری از داروهای ضد شپش در داروخانه‌ها موجود است. هر کدام از محصولات بدون نسخه معمولاً حاوی یکی از مواد موثره زیر هستند:
1) پیرترین (Pyrethrin) همراه با با پیپرونیل بوتوکساید (Piperonyl butoxide)
پیرترین عصاره‌ای طبیعی از گل داوودی است. اگرچه این ماده ایمن و مؤثر است اما قابلیت کشتن تخم‌ها را ندارد و تنها می‌تواند شپش‌های خزنده را نابود کند.
2) پرمترین 1 درصد
پرمترین‌ها شبیه به پیرترین‌های طبیعی هستند. پرمترین اغلب ایمن و مؤثر است و می‌توانند تخم‌های تازه باز شده را تا چند روز بعد از درمان نابود کند.
3) دایمتیکون
دایمتیکون یکی از انواع روغن سیلیکون است. این ماده با پوشاندن سطوح و عمل به عنوان یک مانع فیزیکی، سبب خفگی و نابودی شپش ها می‌شود. البته تحقیقات کمی در رابطه با اثربخشی آنها صورت گرفته است.
4) سایر محصولات
محصولات دیگری نیز برای درمان شپش وجود دارد که بسیاری از آنها ترکیبی از روغن نارگیل و روغن درخت چای با پرمترین یا پیرترین هستند. مشخص نیست که آیا این محصولات به تنهایی عمل می‌کنند یا باید به همراه ترکیب با سایر شپش‌کش‌ها استفاده شوند.
از دیگر روش‌های درمان خانگی نیز می‌توان به استفاده از روغن زیتون، مایونز و سرکه اشاره کرد، اما هیچ بررسی علمی دقیقی برای اثبات اثربخشی این مواد صورت نگرفته است.
داروهایی که باید توسط پزشک تجویز شوند
مالاتیون 5%
مالاتیون حشره کشی از گروه ارگانوفسفات ها است که تنها با نسخه پزشک قابل تهیه بوده و می‌تواند باعث نابودی شپش‌های زنده و تخم شپش شود.
بنزیل الکل 5%
بنزیل الکل به عنوان لوسیون 5% در دسترس است. این ماده برروی تخم شپش هیچ تاثیری ندارد و مصرف آن در صورت مشاهده شپش زنده باید بعد از یک هفته مجدداً تکرار شود.
اسپینوزاد
اسپینوزاد از باکتری های خاک گرفته می‌شود. این ماده هم شپش‌های زنده و هم تخم شپش را از بین میبرد. اسپینوزاد نسبتاً تاثیرگذارتر از داروهای بدون نسخه است اما تنها با تجویز پزشک قابل دسترس بوده و قیمت بالایی هم دارد. اگر شپش‌های زنده بعد از هفت روز همچنان باقی مانده بودند باید درمان را تکرار کنید.
ایورمکتین (Ivermectin)
ایورمکتین هم به عنوان لوسیون 0.5% (مورد تأیید سازمان غذا و داروی امریکا) و هم به عنوان داروی خوراکی(که در ایالات متحده برای درمان شپش سر تایید نشده است) در دسترس است. این دارو شپش‌های زنده را نابود می‌کند.
اگر چه شپش‌های داخل تخم را نمی‌کشد اما از زنده ماندن شفیره‌ها (شپش‌های از تخم بیرون آمده) جلوگیری می‌کند.
لیندان
به این نکته توجه داشته باشید که لیندان 1% به دلیل سمی بودن دیگر به عنوان یک گزینه درمانی برای شپش سر کودکان توصیه نمی‌شود، با این وجود این دارو هنوز از سوی برخی پزشکان تجویز می شود ولی اکثر کارشناسان استفاده از آن را توصیه نمی‌کنند.
سایر محصولات درمانی مانند پرمترین 5% ، کروتامیتون 10% و سولفامتوکسازول/ تریمتوپریم برای درمان شپش، توسط سازمان غذا و داروی امریکا تأیید نشده‌اند.
درمان خانگی شپش سر
هر درمان خانگی برای درمان شپش موی سر موثر نیست. برای مثال، درمان اَکولوژن (پوشاندن تمام سر با کلاه یا پوشش پلاستیکی)، شانه مخصوص شپش و تراشیدن مو تاکنون به عنوان راهکارهای مؤثری جهت نابودی کامل شپش سر ثابت نشده‌اند.
همچنین، درمان های خانگی که شامل سرکه، مایونز، وازلین، روغن زیتون، کره، مالیدن الکل و برای مدت زمان طولانی زیر آب قرارگرفتن هستند، در از بین بردن هجوم شپش‌ها موفقیت‌آمیز نبوده‌اند، چرا که تمام این روش‌های درمانی کل شپش‌ها و تخم‌هایشان را از بین نمی‌برند. دلیل این موضوع روش تنفس خاص این انگل است.
تراشیدن موی سر هرگز به عنوان یک راهکار مؤثر ثابت نشده است، اما از آنجایی که شپش برای تخم‌گذاری به ساقه مو نیاز دارد این کار مانع تکثیر شپش می‌شود. البته تراشیدن مو برای بسیاری از کودکان گزینه مطلوبی نیست.
قوانین مصرف داروهای شپش سر
هنگام استفاده از داروهای ضد شپش همانند دیگر داروها مطابق دستورالعمل آن عمل کنید. در طول دوره درمان شپش سر، حتما موارد زیر را در نظر بگیرید:
- از مقادیر زیاد داروهای ضد شپش استفاده نکنید
- از یک نوع دارو بیشتر از دو بار برای هر فرد استفاده نکنید(در صورت نتیجه بخش نبودن دارو، به متخصص مراجعه کنید)
- از ترکیب کردن داروهای مختلف ضد شپش خودداری کنید.
آیا امکان پیشگیری از شپش سر وجود دارد؟
به دلیل اینکه شپش یک مشکل رایج است نمی‌توان به صورت 100% از بروز آن پیشگیری کرد، اما جهت جلوگیری از انتقال شپش، هرگز از کلاه، روسری، شانه و برس افراد دیگر استفاده نکنید.
اگر در معرض فرد مبتلا به شپش مو قرار دارید هرچند روز یک بار موهایتان را چک کنید، در صورت عدم مشاهده شپش بالغ یا نابالغ نیازی به درمان نیست.
پیش‌آگهی شپش سر
در صورت تشخیص و درمان مؤثر شپش، پیش‌آگهی(پیش‌بینی آینده یک بیماری) آن بسیار خوب است. البته هدف اصلی ریشه کن کردن بیماری بوده و بعضی اوقات درمان‌های جایگزین و یا تکرار یک درمان مورد نیاز است. در صورت نیاز به مشاوره، به پزشک متخصص مراجعه کنید.
آیا امکان ابتلای مجدد به شپش سر وجود دارد؟
طبق این مقاله، اگرچه کودک می‌تواند در صورت تماس با فرد مبتلا به شپش، مجددا به این بیماری گرفتار شود اما ریشه‌کن نشدن و عود مجدد این بیماری بعد از چند هفته، یکی از رایج‌ترین راه‌ها برای ابتلای مجدد به شپش است.
مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری های امریکا توصیه می‌کند، برای اطمینان از اینکه هیچ شپش و تخم جدیدی باقی نمانده باشد، فرد مبتلا به مدت دو تا سه هفته تحت نظارت باشد.
تجربه شما
شما چه تجربه ای از این بیماری داشته اید؟ کدام روش درمان شپش سر شما را زودتر به نتیجه مطلوب رسانده است؟ تجربیات تان را در این زمینه، با ما و دیگران به اشتراک بگذارید…
منبع:
تیم نویسندگان
دکتر مهدیه بهشادفر
