علائم و راه‌های درمان حساسیت به لاتکس (فرآورده‌هایی مانند دستکش یکبار مصرف و …)

با استناد به گزارش مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC)، حساسیت به لاتکس ، 1 تا 6 درصد مردم آمریکا را تحت تاثیر قرار داده است. میزان حساسیت یا آلرژی به لاتکس، می‌تواند ملایم یا شدید باشد. این حساسیت در بعضی از موارد، ممکن است حتی زندگی افراد مبتلا را نیز تهدید کند.

لاتکس، نوعی ماده‌ی لاستیکی طبیعی است که از شیره‌ی درخت کائوچوی برزیلی به نام Hevea brasiliensis تهیه می‌شود. این ماده، در محصولات مختلفی نظیر دستکش یکبار مصرف که این روزها به علت شیوع کرونا بیشتر از آن استفاده می‌شود و لوله‌های داخل وریدی که مصرف پزشکی دارد، به کار می‌رود. پروتئین‌های مشابه آن، در غذاهای رایج و محبوب دنیا پیدا شده است.

حساسیت زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی بدن، به موادی که عموما بی خطر هستند، واکنش نشان می‌دهد؛ واکنشی مشابه با زمانی که بدن، در معرض یک عامل خارجی خطرناک مانند ویروس یا باکتری قرار می‌گیرد. میزبان (بدن)، آنتی بادی‌ها و مواد شیمیایی نظیر آنتی هیستامین‌ها را آزاد کرده، تا به نقطه‌ای از فراگیری می‌رسد که باعث ایجاد پاسخ ایمنی نظیر التهاب می‌شود.

برای کنترل عوارض ناشی از تماس با لاتکس، لازم است با علائم حساسیت به این ماده آشنا شده و روش‌های تشخیص و درمان این نوع حساسیت را نیز بشناسید. در این مطلب، ابتدا علائم و نشانه‌های حساسیت به فرآورده‌های حاوی لاتکس را معرفی کرده و سپس روش‌هایی برای تشخیص و درمان این نوع حساسیت را بیان می‌کنیم. در پایان نیز نکاتی در مورد کاهش خطر ابتلا به حساسیت یا آلرژی به لاتکس ارائه می‌دهیم. با ما همراه باشید…

علائم و نشانه‌های حساسیت به لاتکس کدامند؟

واکنش‌های حساسیتی نسبت به لاتکس در اغلب موارد به شکل بروز دانه‌های ریز برجسته و قرمز رنگ (راش) در محل و نقطهی تماس ظاهر شده که با عنوان درماتیت (التهاب پوستی) تماسی شناخته می‌شود. این علائم می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• خارش دست‌ها
• دانه‌های ریز، برجسته و قرمز رنگ پوستی که ممکن است در صورت لمس کردن گرم به نظر برسند
• کهیر
• اگزما (که به صورت پوست ترک خورده یا ترشح دار دیده می‌شود)

این نوع از واکنش‌ها معمولا به صورت موقت اتفاق می‌افتد. این علائم ممکن است بر اثر چند دقیقه در تماس بودن با لاتکس ایجاد شده، اما در مواردی نیز ممکن است چند ساعت طول بکشد تا آشکار شود. در این حالت ممکن است به کرم هیدروکورتیزون یا لوسیون کالامین (به منظور فرو نشاندن و تسکین هر نوع راش پوستی و ضایعاتی که ایجاد می‌شود) نیاز داشته باشید.

در برخی مواقع ممکن است پروتئین‌های لاتکس از طریق هوا نیز منتقل شوند. در صورتی که این حالت اتفاق بیفتد، افراد بسیار حساس ممکن است به صورت ناخودآگاه این مواد را تنفس کرده و در نتیجه، واکنش‌های بسیار شدیدی نشان دهند. در این حالت علائم می‌تواند به صورت زیر باشد:

• پوست، لب و زبان قرمز و ورم کرده
• آبریزش یا گرفتگی بینی
• تنگی تنفس (همراه با خس خس سینه یا بدون آن)
• درد شکم
• اسهال
• تهوع و استفراغ
• ضربان قلب بالا
• سرگیجه

آنافیلاکسی، شرایط نادری از واکنش به لاتکس بوده و ممکن است تهدیدی برای سلامتی و زندگی فرد مبتلا باشد. علائم این بیماری، مشابه حساسیت‌های منتقله از راه هوا است؛ با این تفاوت که می‌تواند بسیار شدیدتر باشد. در صورتی که شوک آنافیلاکتیک درمان نشود، ممکن است منجر به مشکلات تنفسی شدید، کاهش فشار خون و حتی مرگ بیمار شود.

کدام فرآورده‌ها حاوی لاتکس هستند؟

تاکنون صدها نوع محصول حاوی لاتکس شناخته شده‌ است؛ به ویژه آن دسته از محصولاتی که قابلیت کشسانی دارند. از استفاده از موارد زیر اجتناب کنید:

• دستگاه‌ها و وسایل پزشکی؛ مانند دستکش لاتکس، لوله‌های داخل وریدی، کاتترها و کاف‌های اندازه‌گیری فشار خون
• لوازم دندانپزشکی؛ مانند نوارهای لاستیکی ارتودنسی و رابِردَم (نوعی وسیله برای جداسازی و ایزولاسیون محیط عمل که در کارهای مختلف دندان پزشکی از آن استفاده می کنند)
• محصولات پیشگیری از بارداری؛ مانند کاندوم و دیافراگم‌ها
• لباس‌هایی که کش یا نوارهای الاستیکی دارند؛ مانند شلوار، لباس‌های زیر، کفش‌های مخصوص دویدن و کت بارانی
• محصولات خانگی مشخص؛ مانند کیسه‌های ذخیره سازی زیپ دار، پادری، بعضی از قالی‌ها و دستکش‌های پلاستیکی
• لوازم نوزادان و کودکان؛ مانند پستانک‌ها، سر شیشه شیر، پوشک‌های یک بار مصرف، دندان گیرها و سایر اسباب بازی‌ها
• بعضی از لوازم اداره‌ها و مدرسه‌ها؛ مانند نوارهای لاستیکی، پاک کن، نوارهای چسب، سیمان لاستیکی و رنگ
• باند یا نوارهای لاستیکی؛ مانند چسب زخم موجود در جعبه‌ی کمک‌های اولیه
• بادکنک‌های لاستیکی (بادکنک‌های مایلار حساسیت زا نیستند؛ مایلار نوعی پلی استر نازک و محکم است)
• واکنش متقاطع لاتکس با غذاهای مشخص

آکادمی آلرژی، آسم و ایمنی شناسی آمریکا تخمین زده است که 50 درصد از افراد مبتلا به حساسیت به لاتکس، دچار انواع دیگر حساسیت‌ها نیز هستند. بعضی از افرادی که به لاتکس حساسیت دارند، ممکن است به غذاهای مشخصی (که حاوی پروتئین‌های مشابه با پروتیئن‌های موجود در لاتکس هستند) نیز حساسیت نشان دهند. این حالت، با نام واکنش متقاطع شناخته می‌شود.

میوه‌ها و سبزیجات

غذاهای زیر ممکن است در بعضی از افراد، واکنش متقاطع ایجاد کنند. غذاهای مختلف، درجه‌های متفاوتی از علائم مربوط به واکنش متقاطع را دارند.
مواد غذایی که مشابهت پروتئینی بالایی با پروتئین لاتکس دارند، عبارتند از:

• آووکادو
• موز
• کیوی

مواد غذایی که مشابهت پروتئینی متوسطی با پروتئین لاتکس دارند، عبارتند از:

• سیب
• هویج
• کرفس
• پاپایا
• خربزه‌ها
• گوجه فرنگی
• سیب زمینی

مواد غذایی که مشابهت پروتئینی پایینی با پروتئین لاتکس دارند، عبارتند از:

• گیلاس
• انجیر
• انگور
• شلیل
• آناناس
• توت فرنگی
• آلوها

سایر غذاها

علاوه بر این، احتیاط در مورد دستهی دیگری از غذاها که ممکن است واکنش متقاطع داشته باشند نیز لازم است. این غذاها عبارتند از:

• آجیل، حبوبات، مغزها و دانه‌های درختی؛ شامل بادام، بادام زمینی، شاه بلوط، فندق، بادام زمینی، پیکَن (گردوی آمریکایی) و گردو
• غلات؛ نظیر گندم و چاودار
• غذاهای دریایی صدف دار؛ نظیر خرچنگ، لابستر و میگو

در صورتی که به هر کدام از غذاهایی که در بالا به آن‌ها اشاره شد واکنش نشان می‌دهید، با پزشک مشورت کنید.

چه افرادی بیشتر در معرض حساسیت به لاتکس قرار دارند؟

تعداد کارکنان بخش سلامت و بهداشت که دچار آلرژی به لاتکس هستند، بسیار بالاتر از میانگین است. در واقع، بنیاد آسم و آلرژی آمریکا تخمین زده است که بین 8 تا 17 درصد از همه‌ی کارکنان بخش سلامت و بهداشت، به این نوع حساسیت مبتلا شده‌اند. افزایش کاربرد و مواجهه با لاتکس را می‌توان علت اصلی نرخ‌ بالای حساسیت در این گروه‌ها دانست.

سایر افرادی که ممکن است بیشتر در معرض خطر باشند، عبارتند از:

• افرادی که حساسیت‌های غذایی با واکنش‌های متقاطع دارند
• آرایشگرها
• کودکانی که دچار نقص ستون مهره‌ها مانند اسپاینا بیفیدا (نوعی اختلال مادرزادی ناشی از بسته نشدن کامل لوله عصبی جنین) بوده و افرادی که جراحی‌های زیادی انجام داده‌اند.
• افرادی که نیازمند فرآیندهای پزشکی متناوب نظیر کاتتر گذاشتن هستند.
• پرستاران و مراقبت کنندکان از کودکان
• کارکنان خدمات و سرویس‌های مواد غذایی
• افراد خانه دار
• افرادی که در کارگاه‌ها و کارخانه‌های تولید لاستیک یا لاستیک ماشین کار می‌کنند.

چگونه تشخیص دهیم که به لاتکس حساسیت داریم؟

پزشک ممکن است یک سری آزمایشهای استاندارد «پچ تست» حساسیت را تجویز کند. این آزمایش‌ها می‌توانند مشخص کنند که آیا فرد بیمار به لاتکس و سایر مواد مشابه با آن حساسیت دارد یا خیر.

انجام این آزمایشها نیازمند به کارگیری احتیاطهای فراوان و مراقبت‌های حیاتی است؛ چرا که ممکن است بعضی از بیماران، واکنش‌های بسیار شدید و قوی نشان دهند. پزشک ممکن است آزمایش خون را نیز تجویز کند.

درمان حساسیت به لاتکس

در حال حاضر هیچ نوع درمانی برای حساسیت زدایی (فرونشاندن و کاهش حساسیت) نسبت به لاتکس وجود ندارد. به عبارت دیگر، در صورتی که فردی به لاتکس حساسیت داشته و در تماس با آن قرار بگیرد، هیچ راهی برای پیشگیری از واکنش‌های حساسیتی وجود ندارد. واکنش‌های حساسیت زا را با آنتی هیستامین‌ها، آدرنالین و استروئیدها (کورتون) درمان می‌کنند.

بهترین و موثرترین راه درمان این نوع از حساسیت، اجتناب از تماس با محصولات حاوی لاتکس است. افراد بیمار باید یاد بگیرند که چگونه محصولاتی را که حاوی لاتکس بوده شناسایی کرده و از تماس با آن‌ها خودداری کنند.

مواد گوناگونی برای جایگزینی با لاتکس وجود دارد. از جمله این مواد می‌توان به پلیمرهایی مانند نیتریل، SBR (لاستیک بوتا دیان-استیرن یا همان لاستیک مصنوعی)، بوتیل، ویترون و مواد الاستیک مصنوعی نظیر الاستان و نئوپرن (لاستیک مقاوم به گرما و روغن و نور) اشاره کرد.

متاسفانه سازندگان محصولات حاوی لاتکس، از نظر قانونی اجباری برای ثبت مواد شیمیایی به کار رفته در فرآیند تولید، روی برچسب محصولات‌شان ندارند. محصولاتی که از مواد لاستیکی طبیعی ساخته شده‌اند، حاوی امولسیون‌های دیگری بوده که به نظر می‌رسد پتانسیل بسیار پایینی برای ایجاد حساسیت دارند.

چرا برخی از بیماران به مواد جایگزین لاتکس هم حساسیت نشان می‌دهند؟

در بعضی از موارد، حساسیت بیماران تا حدی بالا می‌رود که جایگزینی محصولات (محصولاتی که در آن‌ها لاتکس به کار نرفته است با محصولات حاوی لاتکس) نیز می‌تواند باعث ایجاد واکنش شود.

علت این امر می‌تواند آن باشد که محصولاتی که فاقد لاتکس بوده نیز توسط همان تجهیزات و کارخانه‌هایی تولید می‌شوند که محصولات حاوی لاتکس را تولید می‌کنند. به همین دلیل ممکن است مقادیر بسیار ناچیزی از لاتکس، در این محصولات فاقد لاتکس نیز وجود داشته باشد.

این موارد، مشابه با مبتلایان به حساسیت به مواد غذایی (نظیر بادام زمینی) بوده که نمی‌توانند محصولات دیگری که در همان کارخانه تولید می‌شود را مصرف کنند.

عنوان «لاتکس ایمن» روی بسته بندی بعضی از محصولات، توسط تولیدکنندگان حک شده است. این عنوان نشان دهنده‌ی مقادیر پایین‌تر از لاتکس طبیعی است. با این وجود، این محصولات همچنان می‌توانند سبب ایجاد حساسیت شوند. افراد مبتلا به حساسیت، باید از وجود چنین برچسب‌هایی آگاه باشند.

چگونه ریسک ابتلا به حساسیت به لاتکس را کاهش دهیم؟

در دنیای پیشرفته و مدرن امروز، استفاده از لاتکس بسیار رایج است. در نتیجه، غیر ممکن است که بتوان به طور کامل از مواجهه با آن اجتناب کرد. با این وجود، راه‌هایی وجود دارد که می‌توانید با استفاده از آن‌ها، میزان مواجهه با لاتکس را کاهش دهید. این راه‌ها عبارتند از:

• استفاده از دستکش‌های بدون لاتکس (نظیر دستکش وینیل، دستکش‌های بدون پودر، دستکش‌های ضد حساسیت زا، دستکش‌های آستردار)
• توضیح به عرضه کنندگان خدمات بهداشتی و سلامتی در مورد هر نوع آلرژی به لاتکس
• استفاده از دستبندهای شناسایی پزشکی که هر نوع حساسیتی را توضیح می‌دهند
• چشم انداز

حساسیت یا آلرژی به لاتکس به ندرت می‌تواند تهدیدی برای سلامتی محسوب شود. راه کار اصلی در جلوگیری از بروز علائم این نوع حساسیت این است که تا حد امکان، میزان مواجهه با این ماده را محدود کنید. این موضوع در عمل بسیار سخت‌تر از آن چیزی است که گفته می‌شود؛ به خصوص اگر در حین کار، با لاتکس مواجه باشید.

با این وجود، هنوز هم می‌توانید بدون تغییر در سبک زندگیتان، از ابتلا به علائم این حساسیت جلوگیری کنید. لازمه‌ی این کار، احتیاط و مراقبت بیشتر است. در صورتی که حساسیت‌تان به این ماده به اندازه‌ای شدید بوده که ناگزیر به درمان پزشکی باشید، با متخصصان آلرژی مشورت کنید.

تجربه شما

شما چه تجربه‌ای در مورد استفاده از محصولات حاوی لاتکس دارید؟ آیا شما هم نسبت به این ماده حساسیت دارید؟ به غیر از مواردی که در این مطلب به آن‌ها اشاره شد، چه روش‌های دیگری برای پیشگیری، کنترل و درمان حساسیت به لاتکس می‌شناسید؟ تجربیات‌تان را با ما و دیگران به اشتراک بگذارید.

منبع:

تیم نویسندگان

دکتر زهرا کلاهدوز

• پرایمر: انواع، مزایا و نحوه استفاده از آن
• کک و مک چیست؟ با علت بروز و روش‌های درمان آن آشنا شوید
• 14 خواص چای سبز برای سلامت پوست و مو
• فشار خون بالا: علل، علائم و راه‌های درمان