همواره شخصیت های منفی بخش عمده ای از بار داستان فیلمنامه یک اثر نمایشی را بر دوش می کشند و بازیگرانی که چنین نقش هایی را ایفا می کنند شاید کار بمراتب سخت تری را نسبت به دیگر همکاران خود که در شمایل آدم های خوب قصه قرار می گیرند به عهده دارند. در ادامه نگاهی گذرا به نقش های منفی ماندگار در فیلم های ایرانی خواهیم داشت.
آقاخان (میکائیل):علیرضا خمسه در ادامه ماجراجویی ها و آزمون و خطاهای حرفه ای اش سراغ یک نقش منفی رفته است. پیرمردی که خباثت را به کینه فقدان فرزند آمیخته و چشم را یکسره روی اخلاقیات بسته و حاضر است همه دنیا را فدای پسر ناکامش کند. خمسه نقش آقاخان را بی کم و کاست از آب و گل درآورده و برای چندمین بار نشان داده و ثابت کرده که بازیگر توانایی است.
ابن ملجم مرادی (امام علی«ع»): داوود میرباقری، کریم اکبری مبارکه را روی پلکان ساختمان صدا و سیما می بیند و از او می خواهد که ریشش را نتراشد. وقتی اکبری مبارکه از میرباقری می پرسد که او را برای چه نقشی در نظر گرفته، با خنده میرباقری مواجه می شود. قرار است او نقش یکی از منفورترین چهره ها در نزد شیعیان و بخصوص ایرانی ها را بازی کند؛ ابن ملجم مرادی. اکبری مبارکه نقش را می پذیرد و در تاریخ ماندگار می شود.
میرزا بهادر (خانه ای در تاریکی):محمود پاک نیت در یکی از شاه نقش های عمر بازیگری اش یک شاهزاده پر از عقده قجری می شود که چشم به اموال قوم و خویش دارد. چهره زن ستیز و سادیستی (دیگر آزار) که او در قالب شخصیت میرزا بهادر از خود ارائه می دهد بی نظیر و فوق العاده است.
هوشنگ (ریحانه):حسین سحرخیز در شمایل یک مامور ساواک که برای به دست آوردن دختر خاله از کودکی از آن خودپنداشته اش به هر دری می زند، فوق العاده است. هوشنگ برای به دست آوردن آسیه از قربانی کردن شوهر و پدر او هم ابایی ندارد. او در ایام پیری و پس از سال ها زندگی در بی خبری با گلچینی از نقشه های سوء و شیطانی به میدان بازمی گردد تا به زعم خود پیگیر حقوق از دست رفته همسر و فرزندانش شود.
شعبان استخوانی (هزاردستان): محمدعلی کشاورز در نقش آفرینی این شخصیت، سنگ تمام می گذارد و کار را تمام می کند. بازی بی نقص کشاورز و صدای گیرای منوچهر اسماعیلی که بخوبی روی نقش نشسته، شعبان استخوانی را باورپذیر و ملموس درآورده است. شعبانی بر اثر یک اتفاق پر و بال می گیرد و می شود عامل و اهرم فشاری در دست هزاردستان تا مخالفان خود را با آن بکوبد. او در پاره ای از مواقع سبعیت را به نهایت درجه می رساند.
فرخ (پس از باران): رحیم نوروزی و جهانگیر الماسی ایفاگر جوانی و پیری بدمن سریال به یاد ماندنی سعید سلطانی هستند. فرخ، جوانی است که چشم بر همه خوبی های ارباب که حکم پدر را هم برای او دارد بسته و حتی کمر به قتلش می بندد. نوروزی بخوبی از پس ارائه نقش یک جوان تحقیر شده که کمبود محبت دارد برآمده و الماسی هم از تجربیاتش مدد گرفته و هنرمندانه تصویری از پیرمردی ارائه می دهد که کینه ای سیاه را بر دل گرفته و همین کینه موجب شده حتی از نوادگان کسانی که مسبب بدبختی خود می پندارد هم نگذرد.
قدرت (زیر تیغ): سیاوش طهمورث برای ایفای نقش عمویی به ظاهر مهربان که در پس یک کینه قدیمی بر آتش غضب و انتقام برادرزاده خود می دمد تا او را ترغیب کند بر قصاص بهترین دوست پدر که او را عمو خطاب می کند و در عین حال پدر نامزدش، تمام توان و تجربه اش را به مدد گرفته. طهمورث در زیر تیغ زیادی بد است و همین قدرت و توانایی بالای او را با پشتوانه تئاتری اش در بازیگری نشان می دهد.
شمر بن ذی الجوشن (مختارنامه): پیشنهاد نقش آفرینی در قالب شقی ترین اشقیای دشت کربلا برای محمد فیلی به یک شمشیر دولبه می ماند؛ چیزی شبیه مرز میان شهرت و نفرت. در عین حال که می تواند برای او شهرت بیاورد و جاده های جدیدی را در پیش پای حرفه بازیگری اش بگشاید، اما در عین حال این امکان نیز وجود دارد که منفورش کند در میان عامه مردم. فراموش نکنید که تا همین 50 سال پیش، پس از اجرای تعزیه روز عاشورا در امامزاده سیداسماعیل، شبیه خوان شمر را از ترس آن که مبادا قربانی کینه و نفرت مردم شود فراری می داده اند. فیلی، شمر سریال میرباقری می شود اما منفور نمی شود؛ مخاطب عام حالا از دانش و آگاهی بیشتری برخوردار است و می داند که یک بازیگر فقط بازیگر است و بس.
اصلان (خانه به دوش):غلامحسین لطفی می شود باجناق تازه به دوران رسیده و بدجنس ماشاءالله خان (حمید لولایی) که برای سنگ اندازی بر سر راه او از هیچ کاری ابا ندارد، لطفی تقریبا همان بازی همیشگی خود را دارد؛ یک آدم چاق بامزه و شوخ و شنگ، اما چیزی که نقش آفرینی او را در خانه به دوش متمایز می کند، نیات شوم و نقشه های شیطانی ای است که در پس خنده ها و کردار به ظاهر خیرخواهانه اش مستور و پنهان است. مخاطب زمانی که در پایان سریال متوجه می شود همه آتش ها از گور اصلان بلند می شده و مسبب همه بدبختی ها خود اوست، تنفر بیشتری پیدا می کند.
عبدی (مدینه): مهدی سلطانی این بار از نقش های همیشگی اش فاصله گرفته و بدمن سریال سیروس مقدم می شود. عبدی که خود زخم خورده و محرومیت دیده، آمده تا سنگ در راه مدینه بیندازد و مانع از وصال او به اهدافش شود. سلطانی با گریم حرفه ای و جالبی که روی چهره اش صورت گرفته، بدمن خوبی برای مدینه شده است.
جابر (انقلاب زیبا): آتیلا پسیانی که قبلا هم شخصیت های منفی بسیاری را بازی کرده، در اثر بهرنگ توفیقی، انقلاب زیبا، یک ساواکی جنایتکار است که سابقه انواع و اقسام جنایت را در کارنامه کاری خود دارد. جابر یک جلاد خونسرد است که البته بخشی از این ویژگی خود را از جنس بازی متفاوت پسیانی به عاریه گرفته است. پسیانی در بازی کردن در قالب نقش قاتلان و جانیان خونسرد متبحر و گاه بی نظیر است؛ فیلم آب و آتش فریدون جیرانی را به یاد بیاورید.
فرهاد فانی (همه چیز آنجاست):سام درخشانی در ادامه تجربه نقش های متفاوتش این بار در قالب یک کلاهبردار تمام عیار ظاهر می شود که زیر و رو می کشد و هیچ بی اخلاقی و رذیلتی از زیر دستش در نمی رود.فرهاد فانی یکی از بهترین بدمن هایی است که تلویزیون در سال گذشته به خود دید. او که در معرکه گرفتن همسر دوم هم گرفتار آمده و ترس از آبروریزی بیشتر دارد به هر چیز متوسل می شود تا گلیم خود را از آب بیرون بکشد. درخشانی با نقش آفرینی استادانه در این نقش منفی، بخش دیگری از توانایی هایش را در بازیگری به نمایش می گذارد.
غلام شمدی (سفر سبز): مصطفی طاری باوجودی که تلاش کرده به غلام شمدی رگه هایی از طنز بدهد اما این شخصیت آن قدر خبیث است که هر چه از سریال می گذرد و داستان بیشتر مکشوفه می شود، برای بیننده منفورتر و مشمئزکننده تر به نظر می آید. طاری البته با بازی هنرمندانه اش تا حدودی موفق شده لعابی از یک رندی و زرنگی دوست داشتنی را هم به رذائل غلام شمدی بزند و او را در عین منفوریت، محبوب بخشی از مخاطبان هم بکند. غلام شمدی یکی از تلاش های ستودنی بازیگر پرسابقه و با تجربه ای به نام مصطفی طاری هم هست.
ماهرخ (پاییز صحرا): مرحومه جمیله شیخی استاد بازی در نقش مادرشوهران مستبد و گاه بدجنس بود. اغراق نیست این ادعا که سال 1365 و در بحبوحه پخش سریال «پاییز صحرا» خیلی ها دوست داشتند دستشان به آن مرحومه برسد تا انتقام عروس را از این مادر شوهر بدجنس بگیرند و همه اینها از تبحر آن مرحومه در بازیگری می آمد. ماهرخ سریال پاییز صحرا یک مادرشوهر بدجنس و پرافاده تمام و کمال بود. مرحومه شیخی بعدها شبیه این نقش را در سریال «تولدی دیگر» داریوش فرهنگ هم تکرار کرد و در مجموعه «پدرسالار» هم ملوک شد؛ پیرزنی که با اسدالله خان کینه دیرینه ای داشت و در راه دشمنی با او از هیچ ترفندی فروگذار نمی کرد.
