گیاه آرنیکا (گل همیشه بهار کوهی)، معجزه‌ای با 14 خاصیت فوق‌العاده

اگر فکر می‌کنید یک گیاه سمی نمی‌تواند به سلامتی ما کمک کند، احتمالاً «آرنیکا» را نمی‌شناسید. گیاه آرنیکا که با نام‌های گل همیشه بهار کوهی، تنباکوی کوهی و سوسن کوهی نیز شناخته می‌شود، از تیره کاسنیان است. مینای چمنی و گل آفتاب‌گردان هم جزء اعضای این خانواده هستند. این گیاه، بومی مناطق کوهستانی اروپا و جنوب روسیه است.

نام آرنیکا از واژه یونانی آرنی به معنای «بره» گرفته شده است که اشاره به برگ‌های کرکی و نرم این گیاه دارد. این گیاه از خانواده گل آفتاب‌گردان بوده و شکل و رنگ آن مشابه همین گل است. این گیاه در اواسط تابستان تا پاییز شکوفه می‌دهد. چون برگ‌های آرنیکا شبیه به گیاه تنباکو هستند، گاهی اوقات به آن تنباکوی کوهی هم می‌گویند.

گیاه آرنیکا در چه مواردی کاربرد دارد؟

در مناطق کوهستانی اروپا و جنوب روسیه، به جای تنباکو از برگ‌های این گیاه برای تهیه سیگار استفاده می‌شود. امروزه در تهیه بسیاری از محصولات از جمله داروهای موضعی طبیعی از خواص گیاه آرنیکا استفاده می‌کنند و همین موضوع باعث شده تا آرنیکا بیشتر شناخته و مصرف شود.

آرنیکا سمی است؛ ولی می‌توان عصاره آن را به شکل پماد، ژل یا کرم، روی پوستی که بریدگی ندارد استفاده کرد. برای مصرف داخلی هم می‌توان از عصاره بسیار رقیق شده آن به‌عنوان داروی هومیوپاتی استفاده کرد. (هومیوپاتی نوعی طب مکمل یا جایگزین است که در آن از شکل بسیار رقیق‌شده مواد طبیعی که مقادیر زیاد آن‌ها سمی است، جهت درمان بیماری‌ها استفاده میشود.)

این گیاه را می‌توانید روی قسمتی از پوست که دچار درد و تورم ناشی از پیچ خوردگی و کبودی است یا روی محل گزیدگی حشرات قرار دهید. علاوه بر این، می‌توانید از این گیاه برای کاهش درد ناشی از التهاب مفاصل (آرتریت)، دردهای عضلانی و مفصلی، بهبود شکاف روی لب‌ها و درمان جوش استفاده کنید.

نکته: فارغ از علت کبود شدن بدن، در صورتی که زخم باز نباشد، پماد یا کرم حاوی آرنیکا در رفع کبودی مؤثر است.

آرنیکا، به‌عنوان طعم‌دهنده در نوشیدنی‌ها، دسرهای لبنی یخی، شکلات، انواع نان و شیرینی، ژلاتین‌ها و پودینگ‌ها هم استفاده می‌شود.

بعد از معرفی گیاه به صورت مختصر در ادامه مقاله، مهم‌ترین فواید آرنیکا را می‌خوانید و اطلاعات مفید دیگری نیز در مورد آن کسب خواهید کرد.

فواید گیاه آرنیکا برای سلامت انسان چیست؟

آرنیکا یکی از مفیدترین گیاهان طبیعت است که توانایی تسکین بسیاری از دردها و جراحات را دارد.

از این گیاه دارویی در موارد زیر استفاده می‌شود:

1) درمان خون‌ریزی داخلی

ترکیبات آلی موجود در آرنیکا به ترمیم رگ‌های خونی موجود در لایه‌های مختلف پوست کمک می‌کنند و باعث کاهش کبودی بدن و از بین رفتن ظاهر ناخوشایند رگ‌های پاره‌شده و همچنین لک‌های پیری می‌شوند. دانشمندان هنوز در حال تحقیق در مورد تأثیر این گیاه دارویی روی سایر مشکلات داخلی بدن هستند؛

با این حال، این موضوع ثابت شده است که خمیر حاصل شده از این گیاه، در رفع کبودی و سیاهی پوست موثر است.

2) کاهش التهاب

آرنیکا التهاب را کاهش می‌دهد. اگر حین ورزش دچار آسیب‌دیدگی شده‌اید، مقداری عصاره یا کرم ضد درد حاوی آرنیکا را به‌طور مستقیم روی قسمت آسیب‌دیده قرار دهید و منتظر اثر کم‌نظیر آن باشید. با استفاده از این گیاه دارویی، به سرعت شاهد کاهش تورم خواهید بود.

دلیل این اتفاق، وجود ترکیبات ضد التهاب در این گیاه است. این ترکیبات به‌سرعت باعث شل شدن عضلات اطراف منطقه آسیب‌دیده می‌شوند. آرنیکا یکی از ترکیبات گیاهی است که اغلب توسط ورزشکاران استفاده می‌شود.

3) مرطوب‌سازی پوست

عصاره آرنیکا را به شکل خالص روی پوست‌تان قرار ندهید. این ماده را می‌توان با روغن‌های حامل یا کرم‌های مختلف ترکیب کرد تا به یک درمان مؤثر برای پوست خشک تبدیل شود. این ماده مرطوب کننده، به سلامت مو هم کمک می‌کند و به شکل قابل توجهی مانع ایجاد شوره سر می‌شود.

4) کاهش خون‌ریزی پس از زایمان

خون‌ریزی پس از زایمان یکی از خطراتی است که مادران را تهدید می‌کند. طب سنتی و تحقیقات نشان داده‌اند که عصاره گیاه آرنیکا به صورت داروی هومیوپاتی به کاهش خون‌ریزی پس از زایمان کمک کرده و مادر را همانند فرزندش شاد و سلامت نگه می‌دارد. توجه کنید که همه، از جمله مادران باردار و شیرده، تنها با تجویز پزشک باید از این گیاه استفاده کنند.

5) کاهش درد

ضد التهاب بودن آرنیکا تنها مزیت‌ آن نیست. این گیاه توانایی تسکین درد را هم دارد. آرنیکا به‌صورت طبیعی دردهای موضعی تمام بدن را از بین می‌برد. با این وجود، یادتان باشد که نباید آن را مستقیماً روی زخم باز استفاده کنید، چون دارای ترکیباتی قوی است که نباید وارد بدن شوند.

6) درمان آکنه و اختلالات پوستی

آرنیکا تا حدودی دارای ویژ‌گی‌های ضد میکروبی است و به همین دلیل، برای افرادی که از مشکلات پوستی مانند جوش ، پسوریازیس ، اگزما و سایر موارد رنج می‌برند، مناسب است. خاصیت ضد التهابی و آنتی‌اکسیدان آرنیکا، این گیاه را برای کسانی که معمولاً از خارش و التهاب ضایعات پوستی رنج می‌برند، به یک داروی محبوب تبدیل کرده است.

7) تسکین التهاب مفاصل (آرتریت)

افراد مسن هم می‌توانند از مزایای فوق‌العاده مکمل‌های آرنیکا بهره‌مند شوند. کسانی که از التهاب مفاصل یا دیگر بیماری‌های التهابی مربوط به بالا رفتن سن رنج می‌برند، می‌توانند از ژل یا خمیر حاوی آرنیکا استفاده کنند. این کار سبب شل شدن مفاصل دردناک و در نهایت کاهش تورم می‌شود؛ به این ترتیب افراد مسن یا دارای التهاب مفاصل، با مصرف آرنیکا می‌توانند به‌راحتی و با درد کمتری حرکت کنند.

8) بهبود سلامت مو

اگر در سنی هستید که کم‌کم تارهای موی بیشتری را در برس‌تان می‌بینید، باید بدانید که در مراحل اولیه ریزش مو با الگوی مردانه هستید. اگر می‌خواهید فولیکول‌های مویتان را تقویت و از ریزش موها جلوگیری کنید، مقداری عصاره آرنیکا را به شامپو خود اضافه کنید.

با این کار، موهایتان را تغذیه کرده و ظاهر جوان آن را برای مدت بیشتری حفظ می‌کنید. در برخی موارد، آرنیکا حتی می‌تواند سبب رشد موهای جدید و پرحجم شدن موها شود.

9) تسکین زخم‌ها و جراحت‌ها

گیاه آرنیکا برای تسکین عواقب حاد و مزمن آسیب‌های ناشی از ضربات شدید و حوادث یا جراحی (مثل تورم، کبودی، خون‌ریزی و درد) قابل استفاده است. یک بیمار معمولی ممکن است با استراحت یا کمپرس سرد بتواند این عواقب را تسکین دهد؛ با این حال، ممکن است رطوبت و لمس کردن زخم یا فرا رسیدن شب، باعث بدتر شدن شرایط شود.

نتایج تحقیقات علمی نشان داده است که مصرف آرنیکا به‌صورت داروی هومیوپاتی باعث کاهش تورم ناشی از جراحی بازسازی رباط صلیبی در 57 بیمار شده است. این گیاه همچنین به درمان آسیب‌های وارد شده به استخوان‌ها، کاهش درد عضلات بعد از ورزش و فعالیت بیش از حد، کاهش دردهای عمومی، برطرف شدن کشیدگی عضلات، درمان پارگی رباط و التیام جراحت‌های کوچک کمک می‌کند.

10) برطرف کردن تب

تب، از علائم شایع و عمومی سرماخوردگی و یا آنفلوانزا است. در هومیوپاتی، آرنیکا به عنوان یک گیاه دارویی به برطرف شدن انواع تب کمک می‌کند؛ به‌خصوص اگر بیمار اصطلاحاً دچار تب و لرز شده باشد.

11) تسکین درد دندان و لثه

اگر لثه و دندان شما پس از مسواک زدن دچار درد و خونریزی می‌شوند، احتمالا دچار بیماری لثه شده‌اید. آرنیکا به صورت هومیوپاتی برای دندان درد، کبودی، خونریزی و یا درد لثه مفید است؛ مخصوصاً ساعاتی پس از مراجعه به دندان‌پزشک که بیشتر این علائم را تجربه می‌کنید.

درد لثه یا دندان ممکن است با حرکت بیشتر شود، در حالی که استراحت کردن درد را کاهش خواهد داد.

12) درمان ترک پوستی

استفاده از عصاره آرنیکا به‌صورت موضعی روی پوست، می‌تواند ترک‌های پوستی ناشی از بارداری را کاهش دهد. خانم‌های باردار می‌توانند حداقل چهار بار در روز ژل حاوی عصاره آرنیکا را روی شکم خود بمالند. البته این کار هرگز نباید بدون نظر پزشک انجام شود.

13) درمان کبودی و سیاهی دور چشم

آرنیکا در رفع کبودی دور چشم مؤثر است. استفاده موضعی از عصاره آرنیکا روی کبودی، باعث بهبود قابل توجه آن می‌شود. دم‌نوش تهیه شده از آرنیکا هم در درمان سیاهی ناخن که در اثر اصابت اجسام سنگین ایجاد شده، مؤثر است.

14) درمان استرس و افسردگی

آرنیکا در بهبود احساس افسردگی و ناراحتی‌های روحی مؤثر است. این گیاه معمولاً به‌صورت ساشه‌های تسکین‌دهنده جهت بازیابی تعادل روحی و احساس آرامش استفاده می‌شود. ماساژ عصاره گل آرنیکای وحشی و ارگانیک روی بدن باعث به وجود آمدن گرما و در نتیجه شل شدن و از بین رفتن گرفتگی عضلات آنها شده و استرس را کاهش می‌دهد.

چگونه از گیاه آرنیکا استفاده کنیم؟

طرفداران این گیاه دارویی باور دارند که هم استفاده موضعی و هم استفاده خوراکی آرنیکا بسیار مفید است. این گیاه در اشکال زیر در دسترس است:

• کرم ضد درد
• ژل
• نمک بافتی (Tissue salt یا مواد معدنی مورد استفاده در هومیوپاتی)
• قرص
• چسب‌های ضد درد
• دم‌نوش

ترکیبات فعال در آرنیکا چه موادی هستند؟

مزایای ذکر شده در بخش قبلی به دلیل وجود ترکیبات فعال در آرنیکاست. سسکویی‌ترپن- لاکتون‌ها، فلاونوئیدها و اسیدهای فنولیک از جمله ترکیباتی شیمیایی با منشأ گیاهی هستند که وجود آن‌ها، دلیل اصلی اثرگذاری مثبت آرنیکا است.

ضد التهاب و مسکن بودن این گیاه به دلیل وجود سسکویی‌ترپن- لاکتون‌ها است. فلاونوئیدها و اسیدهای فنولیک هم باعث شده‌اند این گیاه خاصیت آنتی‌اکسیدان و ضد میکروبی داشته باشد.

عوارض گیاه آرنیکا برای بدن چیست؟

استفاده از آرنیکا در کوتاه‌مدت روی پوستی که بریدگی ندارد، بی‌خطر است. با این حال، سازمان غذا و داروی آمریکا مصرف خوراکی آن را ایمن نمی‌داند.

از عوارض آرنیکا می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• حساسیت پوستی: استفاده زیاد یا مکرر از عصاره آرنیکا باعث ایجاد حساسیت پوستی می‌شود. استفاده از این گیاه روی پوست دارای بریدگی یا حساس باعث به وجود آمدن درماتیت (التهاب پوست)، آلرژی و علائم دیگر می‌گردد.

• افزایش ضربان قلب: خوردن محصولاتی که حاوی آرنیکا هستند می‌تواند سبب افزایش ضربان قلب شود.

• گاسترو انتریت (التهاب معده و روده): مصرف خوراکی بیش از حد این گیاه دارویی می‌تواند باعث گاسترو انتریت (التهاب معده و روده) شود.

• احتمال ایجاد مشکل در دوران بارداری و شیردهی: مدارک و شواهد کافی برای اثبات بی‌خطر بودن مصرف آرنیکا در دوران بارداری و شیردهی وجود ندارد.

آیا گیاه آرنیکا با سایر داروها تداخل دارد؟

آرنیکا حاوی ماده‌ای ضد انعقاد خون به‌ نام کومارین‌ است. بنابراین، این گیاه دارویی می‌تواند توانایی انعقاد خون را کاهش و خطر خون‌ریزی را افزایش دهد. از این رو، آن را تحت نظر پزشک و با احتیاط مصرف کنید.

جمع بندی

آرنیکا جایگاه مهمی در صنایع غذایی، آرایشی و دارویی دارد. گفته می‌شود که این گیاه یک درمان مؤثر برای کبودی و دردهای عضلانی ، گزش حشرات، درد مفاصل، التهاب، ریزش موی سر ، بواسیر و پیچ‌خوردگی‌ها و ترمیم زخم است؛ اگرچه علم پزشکی هنوز بسیاری از این اثرات را تأیید نکرده است.

این گیاه در صورتی سمی است که به مقدار زیاد مصرف شود. از این رو، در هومیوپاتی از عصاره 6 برابر رقیق‌شده آن استفاده می‌شود. شما می‌توانید از روغن، عصاره الکلی، قرص، ژل و پماد این گیاه استفاده کنید، اما باید این کار را فقط زیر نظر پزشک انجام دهید.

نوبت شما

اگر شما هم جزء طرفداران آرنیکا هستید، برای ما و دیگران بنویسید که از گیاه آرنیکا چگونه و به چه منظوری استفاده می‌کنید؟

تیم نویسندگان

دکتر مهدیه بهشادفر

• کانسیلر چیست و چگونه باید از آن استفاده کرد؟
• پرایمر: انواع، مزایا و نحوه استفاده از آن
• انواع ویتامین‌های گروه ب و نقش آن‌ها در سلامت بدن
• کک و مک چیست؟ با علت بروز و روش‌های درمان آن آشنا شوید