چگونه بهترین ژل روشن کننده پوست با ترکیبات طبیعی را انتخاب کنیم؟

تیرگی، عدم یکنواختی رنگ پوست و لکه های تیره پوستی (هایپرپیگمنتاسیون) در نواحی مختلف بدن برای بسیاری از افراد مسئله آزاردهنده‌ای است. تقاضای روزافزون مصرف‌کنندگان برای محصولات پوستی حاوی مواد طبیعی یا مشتقات گیاهی، به تولید تعداد بیشماری محصولات آرایشی و مراقبتی منجر شده است که با عنوان محصولات حاوی ترکیبات طبیعی، تبلیغ و بازاریابی می‌شوند. اما چطور می‌توان تبلیغات صادقانه را تشخیص داد؟ بدون شک دانستن اینکه کدام ترکیبات در کرم یا ژل روشن کننده پوست ، بدون ایجاد عوارض جانبی، واقعاً موثر هستند و در بلندمدت نتیجه مطلوب را بدست می‌دهند، شما را در انتخاب موفق بهترین ژل روشن کننده پوست یاری می‌دهد.

در این مقاله، دلایل تیره شدن پوست، روش‌های روشن کردن پوست و نحوه تشخیص و انتخاب یک کرم روشن کننده یا ژل روشن کننده پوست موثر و کارامد را می‌خوانیم.

چه عواملی رنگ پوست را تعیین می‌کنند؟

رنگ پوست با میزان ملانین مشخص می‌شود. ملانین رنگدانه‌ای است که سلول‌هایی به نام ملانوسیت آن را تولید می‌کنند. افراد با پوست تیره، ملانین بیش‌تری در پوست‌شان دارند.

در اصل، میزان ملانین پوست شما به ساختار ژنتیکی‌تان بستگی دارد. قرارگرفتن مقابل نور خورشید، هورمون‌ها، آسیب پوستی و قرارگرفتن در معرض برخی مواد شیمیایی هم می‌تواند بر تولید ملانین تأثیر بگذارد.

لکه های تیره پوست

لکه های تیره پوست یا هیپرپیگمنتاسیون، به شکل نواحی تیره‌رنگ روی پوست ظاهر می‌شوند. این بیماری می‌تواند به طور پراکنده تمام سطح پوست بدن را درگیر کند. تغییر رنگ پوست زمانی اتفاق می‌افتد که ملانین بیش از حد تولید شود و رسوب‌هایی را ایجاد ‌کند که باعث تیره‌تر شدن رنگ پوست شود.

لکه های پوستی در هر نژادی بروز می‌کنند. بیماری ملاسما که با نام ماسک بارداری یا ملاسما نیز شناخته می‌شود، افزایش رنگدانه‌های پوست است که با لکه‌های قهوه‌ای یا آبی مایل به خاکستری یا نقاطی مشابه کک و مک مشخص می‌شود و معمولاً در قسمت‌هایی از پوست افراد دارای پوست تیره که بیش‌تر مقابل نور آفتاب است، بروز می‌کند.

دلایل بروز لک های تیره پوستی چیست؟

معمولاً تیرگی‌های پوست به شکل نقطه‌های نسبتاً کوچکی بروز می‌کنند که لکه های پیری یا لکه های کبدی نامیده می‌شوند و می‌توانند ناشی از آسیب نور خورشید در بلندمدت باشند. در واقع، قرارگرفتن مقابل نور خورشید، یکی از شایع‌ترین علل تیرگی پوست است.

در صورت قرارگرفتن بیش از حد پوست مقابل پرتوهای نور خورشید، ملانین برای محافظت از پوست انرژی پرتوهای فرابنفش نور خورشید را جذب می‌کند. این فرآیند می‌تواند نواحی‌ای را که پیش از این لکه های تیره داشتند تیره‌تر کند.

گاهی اوقات، این تیرگی‌ها به دلیل تغییرات هورمونی اتفاق می‌افتند. برای مثال، در دوران بارداری یا با مصرف قرص‌های ضد بارداری. همچنین گاهی اوقات، تیرگی‌های پوست در اثر یک اختلال خاص مادرزادی یا ژنتیکی ایجاد می‌شوند؛ مانند لکه‌های شیرقهوه‌ای (café au lait macules) که از بدو تولد به شکل لکه‌های قهوه‌ای تیره یا روشن روی پوست بروز می‌کنند یا بیماری آدیسون (Addison’s disease) که مشخصه آن کاهش تولید هورمون‌ها توسط غدد فوق کلیوی است.

همچنین تیرگی‌های پوست می‌توانند نتیجه تابش نور خورشید هم‌زمان با واکنش آلرژیک به یک گیاه یا ماده شیمیایی خاص باشند.

روشن کردن پوست

روشن کردن یا سفید کردن پوست یک روش زیبایی است که با هدف روشن کردن نواحی تیره پوست یا به‌طور کلی، روشن کردن رنگ پوست انجام می‌شود. راه‌های اصلی روشن کردن پوست عبارتند از:

• استفاده از محصولاتی مانند کرم روشن کننده یا ژل روشن کننده پوست
• درمان با لیزر

روشن کننده های پوست چگونه عمل می‌کنند؟

برای روشن کردن پوست از روش‌های متفاوتی استفاده می‌شود. این روش‌ها بر پایه کاهش تجمع ملانین در پوست یا جلوگیری از تولید ملانین بیشتر در پوست هستند.

چگونه بهترین ژل روشن کننده پوست را انتخاب کنیم؟

ابتدا بهتر است بدانیم کدام ترکیبات نباید در محصول مورد استفاده ما وجود داشته باشند. تفاوتی نمی‌کند به دنبال کرم روشن کننده دست هستید یا کرم روشن کننده صورت یا روشن کننده بدن. در هر حال پوست شما با برخی ترکیبات آسیب می‌بیند. حتماً همیشه تمام ترکیبات هر محصول را قبل از خرید آن بررسی کنید. اگر حاوی یکی از ترکیبات زیر بود از خریدن آن خودداری کنید:

• هیدروکینون
• کورتیکواستروئیدها
• جیوه

مصرف کرم روشن کننده حاوی این ترکیبات، بدون تجویز پزشک ممنوع است، به این دلیل که مصرف نادرست آن‌ها می‌تواند عوارض جانبی شدیدی در پی داشته باشد. همچنین، هرگز محصولی را نخرید که ترکیبات آن روی بسته‌بندی درج نشده است. چه کرم روشن کننده پوست باشد، چه هر محصول دیگری، اگر تولیدکننده ترکیبات را روی محصول درج نکند، به هیچ وجه قابل اعتماد نیست.

چه مشکلاتی ممکن است پیش بیاید؟

خطرات احتمالی استفاده از محصولات روشن کننده پوست که هیدروکینون، کورتیکواستروئید و جیوه دارند عبارتند از:

• تیره یا روشن شدن بیش از حد پوست
• نازک‌شدن پوست
• نمایان‌شدن عروق خونی زیر پوست
• باقی‌ماندن جای زخم
• آسیب کلیوی، کبدی یا عصبی
• بروز اختلالات در نوزاد تازه متولد شده (در صورت مصرف در دوران بارداری یا شیردهی)

چه جایگزین‌هایی برای این ترکیبات وجود دارد؟

کرم یا ژل روشن کننده پوست حاوی ترکیبات طبیعی هم وجود دارد. ترکیبات طبیعی که به صورت علمی مطالعه شده و دارای تاییدیه هستند جایگزین‌های موثر و مناسبی برای ترکیبات شیمیایی با عوارض بالا به شمار می‌روند.

ترکیبات طبیعی سودمند برای سفید کردن پوست

در ادامه، تعدادی از ترکیبات سودمند و طبیعی سفید کننده پوست را به شما معرفی می‌کنیم. روی برچسب محصولات روشن کننده به دنبال این ترکیبات باشید.

سویا

سویا حاوی انواع ترکیبات فعال از جمله فیتوسترول‌ها است. این ترکیبات، عملکرد محافظتی پوست را بهتر کرده و به تأمین رطوبت پوست کمک می‌کنند.

ویتامین E ترکیب مفید دیگری در سویا است که به عنوان یک آنتی‌اکسیدان عمل می‌کند. درشت‌پروتئین‌های سویا اثر نرم‌کنندگی و التیام‌بخشی برای پوست دارند و عوامل فعال سطحی (سورفکتانت‌) طبیعی سویا، پاکسازی ملایمی را برای پوست انجام می‌دهند.

سویا همچنین حاوی آنزیم‌های متعددی است که باعث کاهش رنگدانه‌سازی در سطح پوست می‌شوند.

آلوورا

آلئوزین، ماده فعالی است که از گیاه آلوئه ورا استخراج شده و مهارکننده فعالیت آنزیم‌های تیروزیناز و تیروزین هیدروکسیلاز (آنزیم‌های دخیل در رنگدانه‌سازی) است.

آلئوزین دارای اثرات بازدارندگی مستقیم بر ملانین‌سازی است و می‌تواند باعث کاهش میزان ملانین و فعالیت آنزیم تیروزیناز شود. (پیشگیری از تیرگی بیشتر پوست)

آزلائیک اسید

آزلائیک اسید در گندم سیاه (چاودار)، گندم و جو وجود دارد. این ماده، آنزیم تیروزیناز (یکی از آنزیم‌های دخیل در رنگدانه‌سازی) را مهار می‌کند و شکل‌گیری رادیکال‌های آزاد را کاهش می‌دهد.

ویژگی قابل توجه آزلائیک اسید این است که بیش از همه، ملانوسیت‌های غیرعادی و دارای فعالیت بیش از حد را هدف قرار می‌دهد و کم‌ترین تأثیر را بر نواحی پوستی که دچار هیپرپیگمنتاسیون نیست خواهد داشت. به این معنی که باعث تغییر رنگ پوست سالم اطراف لکه‌ها نمی‌شود.

همچنین مطالعات علمی، کارآمدی آزلائیک اسید را در کاهش جوش و لکه های تیره پس از التهاب نشان داده است.

توت

بنابر مطالعات آزمایشگاهی، ماده فعال موجود در عصاره برگ‌های خشک توت، مانع فعالیت آنزیم تیروزیناز و تشکیل ملانین در ملانوسیت‌ها و انتقال ملانین به سطح پوست می‌شود.

عصاره شیرین بیان (Liquorice)

• گلابریدین (Glabridin) که از ریشه گیاه شیرین بیان گرفته می‌شود، ترکیب اصلی شیرین‌بیان است. این ماده بدن را از رادیکال‌های آزاد پاکسازی می‌کند و بدون اثرگذاری بر ساختار DNA، مانع رنگدانه‌سازی ناشی از پرتوهای فرابنفش نوع B و فعالیت آنزیم تیروزیناز می‌شود و خواص ضد التهابی دارد.

مطالعات آزمایشگاهی نشان داده‌اند که گلابریدین، 16 برابر بیش‌تر از هیدروکینون، اثر روشن‌کنندگی پوست دارد و رنگدانه‌سازی ناشی از پرتوهای فرابنفش را کاهش می‌دهد.

• لیکوئیریتین (Liquiritin) ترکیب دیگر موجود در شیرین بیان، دارای خواص متعدد کاهنده رنگدانه پوست است؛ از جمله پراکنده‌سازی ملانین، کاهش التهاب و کاهش قرمزی ناشی از پرتوهای فرابنفش.

لیگنین پراکسیداز

آنزیم لیگنین پراکسیداز از نوعی قارچ درختی تجزیه‌کننده لینگین گرفته می‌شود و ملانین را اکسید و تجزیه می‌کند. لیگنین از رایج‌ترین ترکیبات موجود در گیاهان است و به استحکام آن‌ها کمک می‌کند. این آنزیم در درختان در حال پوسیدن، لیگنین (که از نظر ساختاری مشابه ملانین است) را تجزیه می‌کند و به رنگ‌زدایی منجر می‌شود.

اسید کوجیک (Kojic acid)

اسید کوجیک فرآورده متابولیک حاصل از گونه‌های قارچ مخمر سرکه (استوباکتر)، قارچ آسپرژیلوس و قارچ پنی‌سیلیوم است. این ماده رادیکال‌های آزاد را پاکسازی می‌کند، خواص آنتی‌اکسیدانی دارد و مانع فعالیت آنزیم تیروزیناز می‌شود.

از اسید کوجیک در انواع مختلف محصولات آرایشی روشن کننده پوست و به عنوان یک افزودنی غذایی برای جلوگیری از قهوه‌ای‌شدن مواد غذایی استفاده می‌شود.

طی سال‌ها، گزارش‌های مختلفی درباره اثربخشی اسید کوجیک ارائه شده است. بر اساس بررسی‌های اولیه، اسید کوجیک وقتی به تنهایی استفاده شود، اثربخشی متوسطی دارد اما در کنار ترکیبات روشن کننده دیگر، فواید بیش‌تری از خود نشان داده ‌است.

نیاسینامید

نیاسینامید، شکل فعال ویتامین B3 (نیاسین) با نقشی که در واکنش‌های آنزیمی دارد شناخته می‌شود. این ترکیب با مهار برگشت‌پذیر انتقال ملانین به سلول‌های سازنده لایه خارجی پوست با هیپرپیگمنتاسیون مبارزه می‌کند. نیاسینامید در مخمرها و ریشه سبزیجات موجود است.

سیب‌زمینی آفریقایی (starflower)

سیب‌زمینی آفریقایی، بومی نواحی جنوبی آفریقاست و در فرهنگ سنتی آفریقا به خاطر خواص درمانی‌اش از آن استفاده می‌شده است. عصاره‌ای که از ریشه این گیاه گرفته می‌شود سرشار از فیتوسترول‌هاست که نوعی ترکیبات استروئیدی طبیعی هستند.

فیتوسترول‌ها خواص ضد التهابی قوی دارند و عملکرد سلول‌های T را که مسئول کنترل و تنظیم سیستم ایمنی بدن هستند به میزان چشمگیری افزایش می‌دهند. همچنین سیب‌زمینی آفریقایی حاوی ترکیبات غنی ضد میکروب و آنتی‌اکسیدان است که به پاکسازی و محافظت از پوست کمک می‌کند.

این عصاره برای درمان اختلالات خودایمنی مانند التهاب مفصلی (آرتریت) و تسکین درد، خشکی مفاصل و تورم عالی است.

این عصاره به بهبود بیماری‌های التهابی پوست همچون اگزما، آفتاب سوختگی و بثورات پوستی معمولی که در نهایت به بروز لکه‌های تیره روی پوست منجر می‌شوند، کمک می‌کند. عصاره سیب‌زمینی آفریقایی در محصولات درمان جوش و نیز در ژل روشن کننده پوست به کار می‌رود.

چای سبز

از مدت‌ها قبل، چای سبز از نظر خواص آنتی اکسیدانی و ضد التهابی بررسی شده است. بر اساس مطالعات، چای سبز اثربخشی بالینی در درمان ملاسما دارد.

در بررسی‌های انسانی، عصاره‌های چای سبز علاوه بر درمان ملاسما، خواص پیشگیری از بیماری هم دارند؛ از جمله جلوگیری از قرمزی پوست ناشی از پرتوهای فرابنفش، کاهش تعداد سلول‌های آفتاب‌سوخته و حفاظت از DNA در مقابل پرتوی فرابنفش.

زردچوبه

ترکیب فعال زردچوبه کورکومین است که مشخصه آن رنگ زرد است. بررسی‌ها نشان داده‌اند که کورکومین خواص ضد سرطانی و ضد التهابی دارد. اخیراً، یک بررسی آزمایشگاهی نشان داده است کورکومین می‌تواند موجب القای مرگ سلولی در سلول‌های ملانوما (نوعی سرطان پوست که از ملانوسیت‌ها آغاز می‌شود) در انسان شود.

اسکوربیک اسید

اسکوربیک اسید (ویتامین C) یک آنتی اکسیدان است که معمولاً در مرکبات یافت می‌شود. این ویتامین نقش قابل توجهی در درمان زخم‌ها، جذب آهن، عملکرد سیستم ایمنی و بسیاری دیگر از عملکردهای حیاتی بدن ایفا می‌کند.

بنابر نتایج مطالعات برون‌تنی و درون‌تنی، اسکوربیک اسید خواص ضد رنگدانه‌سازی دارد و در نتیجه، استفاده موضعی از آن در درمان هیپرپیگمنتاسیون سودمند است.

برای مثال، در یک مطالعه بالینی، گروهی از دانشمندان و متخصصان پوست، یک لایه بردار سطحی شیمیایی حاوی آلفا هیدروکسی اسید و اکسیژن را در درمان 25 بیمار مبتلا به ملاسمای شدید بررسی کردند. بنابر ارزیابی تصویری، در طول 8 هفته درمان، هیپرپیگمنتاسیون 96 درصد بیماران بهتر شد.

آربوتین

آربوتین یکی از مشتقات هیدروکینون است که در گیاهانی مانند توت خرس (bearberry) یافت می‌شود. مطالعات نشان می‌دهد آربوتین از نظر بالینی در درمان ملاسما مؤثر است؛ بیماران تحت درمان با محصولات حاوی 1 درصد آربوتین، از نظر بالینی، بهبود پیدا کرده‌اند.

عصاره گوآوا

تابش پرتوی فرابنفش یک عامل محیطی اصلی تأثیرگذار بر پیری پوست ناشی از نور خورشید است که مشخصه آن چروک‌های پوست و هیپرپیگمنتاسیون است. بنابر یک بررسی علمی که در سال 2016 انجام شد، عصاره الکلی برگ‌های گوآوا می‌تواند تیروزیناز را مهار کند و میزان ملانین ناشی از تابش پرتوهای فرابنفش را کاهش دهد.

یافته‌های این بررسی نشان می‌دهد از برگ‌های گواوا می‌توان برای حفاظت در مقابل تولید مستقیم و غیرمستقیم ملانین ناشی از پرتوهای فرابنفش استفاده کرد.

چگونه از ژل روشن کننده پوست استفاده کنیم؟

توصیه می‌شود همیشه از طرز استفاده محصول که روی بسته‌بندی آن درج می‌شود پیروی کنید. اما به طور معمول، پزشکان متخصص توصیه می‌کنند:

• حداقل مقدار کرم را یک یا دو بار در روز فقط روی نواحی تیره پوست استفاده کنید.
• از برخورد کرم با پوست اطراف لکه یا چشم‌ها، دهان و بینی اجتناب کنید.
• کرم را با گوش‌پاک‌کن روی پوست بمالید یا قبل و بعد از استفاده از آن، دست‌هایتان را بشویید.
• به مدت حداقل چند ساعت پس از استفاده از کرم، از برخورد ناحیه تحت درمان با پوست سایر افراد اجتناب کنید.
• برای محافظت از پوستتان در مقابل اثرات زیان‌بار نور خورشید، از کرم ضد آفتاب به خصوص برای نواحی تحت درمان استفاده کنید.

کلام آخر

تعداد افرادی که با اختلالات رنگدانه‌ای به متخصصان پوست مراجعه می‌کنند قابل توجه است. بیماران اغلب تعداد بیشماری از محصولات روشن کننده پوست بدون نسخه را در دسترس دارند که بسیاری از آن‌ها هیچ نوع شواهد بالینی مبنی بر اثربخشی ندارند.

ترکیبات گیاهی و طبیعی به عنوان محصولات روشن کننده پوست محبوب شده‌اند و جایگزینی برای پرمصرف‌ترین ماده روشن کننده فعلی یعنی هیدروکینون هستند.

استفاده از این ماده در حال حاضر در بسیاری از کشورها، به دلیل گزارش نگرانی‌هایی درباره احتمال سرطان‌زا بودن آن و ارتباط آن با بیماری اوکرونوز ممنوع شده است. (ochronosis یک بیماری نادر است که باعث ایجاد لکه‌های آبی مایل به سیاه به شکل نقطه‌های پراکنده متقارن در صورت، گردن و سایر نواحی در معرض آفتاب می‌شود.)

بنابراین یک ژل روشن کننده پوست که اختصاصاً با ترکیبات طبیعی فرموله شده است و شواهد علمی مبنی بر ایمنی و اثربخشی ترکیبات آن وجود دارد، گزینه قابل اطمینان‌تری به‌ویژه به عنوان یک فرآورده بدون نسخه است.

تجربه شما

حتماً شما هم تا به حال از ژل روشن کننده پوست استفاده کرده‌اید یا در فکر استفاده از آن هستید. از تجربه‌های خودتان در این زمینه برایمان بنویسید و اگر مطلبی هست که تمایل دارید درباره آن بیشتر بدانید، مطرح کنید تا پاسخگوی شما دوستان باشیم.