ناگفته های مهدی فخیم زاده از سختی های ولایت عشق
مهدی فخیم زاده بازیگر و کارگردان سرشناس سینما و تلویزیون آثار ارزشمندی را در کارنامه هنری خود دارد که گویای هنر بازیگری اوست. ولایت عشق یکی از ماناترین کارهای مهدی فخیم زاده است که به مناسبت سالروز تولد امام رضا (ع) گفتگویی با کارگردان این سریال تاریخی انجام داده ایم که در ادامه مشاهده خواهید کرد.
«مهدی فخیم زاده» بازیگر و کارگردان سریال های تلویزیونی و سینمایی این روزها 75 سالگی خود را می گذراند و در طول عمر خود فعالیت های هنری بسیاری در مقام نویسنده، کارگردان و بازیگر داشته است. اما یکی از آثاری که نام او را مانا تر کرده است، کارگردانی سریال «ولایت عشق» است.
سریال «ولایت عشق» به کارگردانی فخیم زاده در سال 1379 از شبکه یک سیما به روی آنتن رفت و موضوع سریال دربارهٔ زندگی حضرت علی بن موسی الرضا (ع) و شهادتشان است.
خاطرات مهدی فخیم زاده از سریال ولایت عشق
** این روزها و بعد از بازی در سریال «علی البدل» به کارگردانی سیروس مقدم مشغول چه کاری هستید؟
– در حال حاضر مشغول نگارش فیلم نامه سینمایی ام هستم که ژانر اکشن و اجتماعی دارد و هنوز تمام نشده است. اگر بعد از پایان نگارش به این نتیجه رسیدم که خروجی اش همانی می شود که می خواستم، قطعا به تولیدش فکر می کنم.
** چندی پیش قرار بود سریالی به نام «پیوند قلب ها» با کارگردانی شما ساخته شود، اما در میانه راه پیش تولید به یکباره اعلام کردند که شما دیگر کارگردانی این اثر را به عهده نخواهید داشت، دلیل خاصی داشت؟
– شرایط مالی تلویزیون و تهیه کننده با من هماهنگ نبود و اصلا بحث انصراف از همکاری نیز مطرح نبود. برآورد مالی که برای این سریال در نظر گرفته شده بود با هزینه هایی که من برای تولید سریال هایم و بالاخص این قصه قرار بود انجام دهم، تفاوت بسیاری داشت و ترجیح دادم که از این کار کناره گیری کنم.
** مرحله نگارش برای شما چطور رقم می خورد؟
– نویسندگی به عبارتی عرق ریزان روح است و من اینروزها از صبح تا 11 شب مشغول نگارش هستم. معلوم هم نیست که نتیجه اش چه خواهد شد. گاهی خوب می شود و گاهی هم نه و محبور می شوم دوباره از اول آن را بنویسم. گاهی اوقات هم ممکن است درست نوشته شود، اما زمانی که برای تولیدش در نظر گرفته می شود، زمان مناسبی نبوده و از ساختش منصرف شوم چراکه گاهی اوقات در برخی شرایط می توان استقبال مخاطب را حدس زد. یک فیلم نامه دیگر هم به صورت آماده در دست دارم که صلاح نمی دانم در حال حاضر آن را تولید کنم. درست است که من سرمایه گذار نیستم، اما می دانم که الان جواب نمی دهد و سرمایه گذار متحمل ضرر خواهد شد. همه اینها عومملی است که باعث تولید و یا عدم تولید یک فیلم سینمایی می شود.
مهدی فخیم زاده کارگردان سینما و تلویزیون
** شما در این سالها علاوه بر کارگردانی، در شاخه بازیگری و نویسندگی هم حضور فعالی داشتید. کدامیک از اینها برایتان جذابیت بیشتری دارند؟
– بازیگری را خیلی دوست دارم، اما باز هم به نقشم برمی گردد و باید نقشی باشد که حس کنم می توانم در قالب آن حرفی برای گفتن داشته باشم و با من تطابق داشته باشد. این موضوع درمورد کارهایی که خودم کارگردانی می کنم هم صادق است. از بین 17 فیلمی که ساختم در نیمی از آنها بازی نکردم چون حس کردم با شخصیت من هماهنگی ندارد. برای مثال در «همسر» و «خواستگاری» نقش مورد نظر با من هماهنگی نداشت و بازی نکردم. این موضوع در مورد سریال های تلویزیونی هم کاملا صادق است و باید حس کنم که نقشی به من می خورد تا آن را ایفا کنم. درباره کارگردانی هم زمانیکه حس کنم شرایط مهیا باشد و از تولید یک اثر حس خوبی خواهم داشت دست به اجرای کاری می زنم. اما در این میان به نوشتن بیش از همه وابستگی و علاقه دارم و هر زمان که مشغول بازی و یا کارگردانی نباشم، می نویسم. نگارش مشکل تر از همه اینها است، چراکه به همراه قلم و کاغذم به تنهایی کار می کنم و لذت می برم.
** مدت بسیاری است که جای خالی کارگردان های خوبی مثل شما در حوزه تلویزیون به شدت احساس می شود. چرا این اتفاق افتاده است؟
– نمی دانم. چون هر کارگردانی ممکن است دلایل خاص خودش را داشته باشد. اما در مورد سریال اخیری که به من پیشنهاد شد، مشکل هزینه ها و برآورد مالی بود و من حس کردم اگر بخواهم با کمترین هزینه این سریال را بسازم، خروجی آن با آنچه مدنظرم است، تطابق نخواهد داشت و بر همین اساس قرار شد تهیه کننده با کارگردان دیگری همکاری کند و یا اینکه کلا ساخت سریال منتفی شود. از طرفی معتقدم اگر قرار است همه کارگردان هایی که می گویید، نتوانند آنطور که می خواهند و در شرایط مطلوب کار بسازند، دیگر جای خالی آنها هم احساس نمی شود و همان بهتر که نباشند.
** شما در کارگردانی سریال های تلویزیونی با چند وجه شناخته شدید. ژانر پلیسی، کمدی و آثار مذهبی هر کدام چه رنگ و بویی برایتان دارد؟
– اگر بخواهم صادقانه پاسخ دهم خودم بیشتر به ژانر پلیسی علاقه مندم، اما با شرایط موجود سازمان صدا و سیما امکان ساخت سریال در این ژانر فراهم نیست. متاسفانه در حال حاضر ژانر پلیسی در تلویزیون ما به پرپاگاندا و کارهای تبلیغاتی تبدیل شده است و من دوست ندارم چنین کاری انجام دهم. برای تولید در ژانر تاریخی هم امکاناتش را نداریم. علاوه بر این حین تولید «ولایت عشق» آنقدر به ما سخت گذشت که دیگر سعی می کنم به سمت چنین آثاری نروم که برخی اوقات بسیار خطرناک هم خواهد بود. اتفاقی که برای آقای درویش حین تولید و پخش «روز رستاخیز» افتاد یکی از نمونه هایش است و ما هم حین تولید سریال های تاریخی و مذهبی از ورود به این فضاها می ترسیدیم که نکند یکباره این مشکلات سر راهمان قرار گیرد! به خصوص برای ساخت «ولایت عشق» که برای اولین بار فیزیک و صدای معصوم دیده و شنیده می شد و برای اولین بار تمهید نورپردازی روی صورت بازیگر را انجام دادیم. از طرفی از نظر شخصی ممکن بود به جای اینکه به اعتقاد مردم کمک کنیم ناخودآگاه به آن لطمه بزنیم! و خلاف نیت مان عمل کنیم. به همین دلیل ها بعد از ساخت این دو سریال با اینکه پیشنهاد ساخت در این ژانر را داشتم، اما دیگر کارگردانی تاریخی مذهبی نپذیرفتم و حتی یکبار هم تا شروع تصویربرداری پیش رفتیم، اما هنوز هم روی حرفم هستم.
** یعنی هنوز هم پیشنهاد ساخت سریال های تاریخی مذهبی دارید؟
– الان نه اما زمانیکه آقای ضرغامی ریاست سازمان صدا و سیما را به عهده داشت، از سیما فیلم به شدت اصرار داشتند تا من فیلم نامه ای را کار کنم. یکی از این آثار«ابوطالب» بود. اما اگر شرایط برای تولید ژانر پلیسی فراهم شود همیشه برایم اولویت دارد و در کنار اینها آثار اجتماعی و ملودارم هم کار می کنم. علاوه بر این در سینمای امریکا هم 70 درصد از تولیدات، پلیسی و جنایی است.
** در بین این آثار تاریخی مذهبی، پیشنهاد ساخت سریال حضرت موسی (ع) را نداشتید؟
– نه این سریال برای مرحوم سلحشور بود و بعد به جمال شورجه سپرده شد. هیچوقت به من چنین پیشنهادی نشده و اگر هم بشود قبول نمی کنم، چراکه میراث آقای سلحشور است و به نزدیکان و دوستانش می رسد نه به ما.
مهدی فخیم زاده در سریال ولایت عشق
** زمانی که شما «ولایت عشق» را ساختید حساسیت ها به اندازه الان نبود و شرایط سازندگان و حتی ظرفیت مردم بالاتر از الان بود. اما سکانس شهادت حضرت عباس (ع) در سریال «مختارنامه» نیز با حرف و حدیث هایی همراه بود که از کل سریال حذف شد.
– بله، یادم است برای ضبط این سکانس لوکیشن مان شاهرود بود و آقای عزت الله ضرغامی به همراه چند نماینده مجلس برای دیدن سکانس شهادت حضرت عباس (ع) آمده بودند. بعد از اجرای سکانس که حدود 17 دقیقه بود، همه افراد به شدت تحت تاثیر قرار گرفته بوده و گریه می کردند. این سکانس یکی از سکانس های خوب در فیلم نامه بود. اما در زمان پخش با گرفتاری هایی مواجه شد و بعد از آن فیلم آقای درویش. نکته مهم این بود که با حذف آن سکانس در «مختارنامه» به کلیت سریال لطمه ای نخورد.
** بالاخره هر قشری نوع نگاه خود را دارد.
– مردم و منتقدان حق دارند ببینند و بپسندند و یا نه و ما هم با این قضیه مشکلی نداریم. در حال حاضر اغلب مردم سایت ها را چک می کنند، اما در گذشته همین تعداد روزنامه ها را رصد می کردند.
مهدی فخیم زاده در کنار فرامرز قریبیان
** شما در ساخت «ولایت عشق» برای اولین بار تصویری از امام معصوم را نشان دادید. آن زمان محدودیت هایی شامل حالتان نشد؟
– در «ولایت عشق» تا شبی که سکانس های مربوط به امام رضا (ع) پخش شد، هیچکس در این باره چیزی نمی دانست و فقط من، آقای حیدریان، رضا داد و لاریجانی می دانستیم که قرار است در این قسمت سکانسی از امام معصوم پخش شود. برای کارگردانی «ولایت عشق» از ابتدا گفتم نمی توانم درباره فردی سریالی بسازم که خودش حضور نداشته باشد و کار به اینجا کشید که به این روش عمل کردیم و از این طریق جلوی هجمه انتقادها را گرفتیم. حتی شبی که این سکانس پخش شد نگران بازخوردهایش بودیم و در قسمت 6 آیت الله مکارم شیرازی نامه ای به تلویزیون نوشت و از تولید این سریال تقدیر کرد و همان شب تلویزیون نامه شان را پخش کرد و لاریجانی هم درباره آن صحبت کرد. تائید این مرکز باعث شد تا آنچنان هجمه ای به «ولایت عشق» وارد نشود و اگر به جای تائید توبیخ مان کرده بودند دیگر نمی دانم چه اتفاقی می افتاد.
** بازخورد دیگری نداشتید؟
– مذهبی ها نقد خاصی نداشتند و غیر مذهبی ها هم به ساخت و ساز کار نقد داشتند تا تطبیق صدای بازیگر به امام و فیزیک شان. شنیده بودم برای ساخت « تنهاترین سردار» خیلی ها می گفتند چرا به فخیم زاده که قبل از انقلاب کارگردانی می کرده، اثری مذهبی و درباره معصومین را سپردید؟ و در همان زمان نه آقای حیدریان و نه لاریجانی به این موضوع توجهی نداشتند و بعد از آن «ولایت عشق» را هم ساختم.
