تصویر بدن احساسی است که هر فرد نسبت به بدن خود دارد. کودکانی که تصویر بدنی سالمی داشته باشند به بدن خود احساس خوبی خواهند داشت. آن‌ها از ظاهر خود، نحوه حرکت و رشد بدن و کارهایی که بدنشان قادر است انجام بدهد راضی هستند. تصویر بدن، بخشی از کل تصویر کودک از خودش است. زندگی روزمره در جوامع امروزی، از جنبه‌های بسیاری باعث آسیب تصویر بدن کودکان می‌شود. لازم است والدین در این زمینه آگاهی کافی داشته باشند و با پروراندن تصویر بدن مثبت در فرزند خود، برای داشتن زندگی و آینده‌ای سالم به او کمک کنند.
اهمیت پروراندن تصویر بدن مثبت در فرزند
داشتن تصویر بدنی خوب با افزایش عزت نفس کودکان، به آن‌ها کمک می‌کند تا اعتماد به‌نفس داشته باشند. کودکانی که تصویر بدنی ضعیفی دارند نسبت به بدن و ظاهر خود احساس خوبی ندارند و اغلب دچار شرم از بدن هستند. تصویر بدنی ضعیف می‌تواند به تصویر کودک از خودش آسیب زده و عزت نفس او را پایین بیاورد.
تصویر بدنی سالم در طول زمان رشد می‌کند. این تصویر از دوران نوزادی شکل می‌گیرد، همزمان با رشد کودک ساخته می‌شود و با ورود کودک به دوره بلوغ تغییر می‌کند. تصویر بدنی تحت تأثیر گفته‌های دیگران شکل می‌گیرد و بنابراین، در هر مرحله، والدین می‌توانند برای حمایت از کودک برای داشتن یک تصویر بدنی سالم کارهایی انجام دهند.
تصویر بدن در نوزادان و کودکان نوپا
به نظر می‌رسد نوزادان و کودکان نوپا به‌طور ذاتی از بدن خود راضی هستند. آن‌ها عاشق لگدزدن، بازی با انگشتان پای خود و پیچ و تاب خوردن هستند و از بدن خود برای حرکت‌کردن استفاده می‌کنند. زمانی که کودکان بتوانند بایستند، راه بروند و کارها را «تنهایی» انجام دهند، احساس غرور می‌کنند.
نقش والدین در ایجاد تصویر بدن مثبت در خردسالان
والدین می‌توانند به نوزادان و کودکان نوپا برای پروراندن تصویر بدن مثبت در خود کمک کنند، در صورتی که:
- به کودک توجه و او را نوازش کنند
- با نوزادان بازی کنند و اجازه دهند کودک حین بازی بدن خود را حرکت دهد
- با کودکان نوپا بازی کنند و اجازه دهند کودک حین بازی از مهارت‌های جدیدش استفاده کند
- نشان دهند که چقدر به او افتخار می‌کنند
- لبخند بزنند و کودک را بسیار تشویق و تحسین کنند
تصویر بدن در کودکان در حال رشد
طی فرآیند رشد، کودکان می‌توانند احساسات خوبی نسبت به بدن خود داشته باشند و گاهی نیز این حس را بروز می‌دهند. وقتی به بچه‌ها می‌گویید قدشان بلند شده است، به خود افتخار می‌کنند و در آینه به خود لبخند می‌زنند. کودکان ظاهر خود را در لباس مورد علاقه یا مدل موی جدید دوست دارند. آن‌ها از شما می‌خواهند که ببینید چقدر سریع می‌توانند بدوند یا تماشا کنید که چه کارهایی را روی اسکیت‌بورد می‌توانند انجام دهند.
طی فرآیند رشد، کودکان ممکن است خود را با بچه‌های دیگر مقایسه کنند. آن‌ها می‌خواهند نسبت به ظاهر خود احساس خوبی داشته باشند و بتوانند کارهایی را که بچه‌های دیگر قادر به انجام‌دادن آن هستند، انجام دهند. به وجود آمدن احساس خوب کودک هنگام مقایسه توانایی‌های خود با دیگران، راهی برای پروراندن تصویر بدن مثبت در او است.
نقش والدین در ایجاد تصویر بدن مثبت در کودکان
برای کمک به کودکان در ایجاد تصویر بدن مثبت، والدین می‌توانند:
- به آن‌ها درباره بدنشان آموزش دهند
- به آن‌ها کمک کنند تا از بدن خود مراقبت کنند
- درباره ظاهر کودک جملات خوبی بگویند
- اجازه دهند کودک به آن‌ها نشان دهد که چه کاری می‌تواند انجام دهد
- به کودک نشان دهند به آنچه قادر است انجام بدهد افتخار می‌کنند
- در کنار بچه‌ها فعال و پر انرژی باشند
- از کودکان بخواهند هر روز فعالیت داشته باشند
تصویر بدن در دوران بلوغ و بعد از آن
بدن کودکان در زمان بلوغ دچار تغییراتی می‌شود و احساس آن‌ها درباره بدنشان نیز ممکن است تغییر کند. برخی از بچه‌ها از اینکه بزرگ‌تر به‌نظر می‌آیند هیجان‌زده می‌شوند اما بعضی دیگر از تغییرات بدن خود خجالت می‌کشند. عادت‌کردن به اندامی که ظاهر و احساس متفاوتی دارد ممکن است زمان‌بَر باشد.
بلوغ برای همه در یک زمان اتفاق نمی‌افتد و برخی از بچه‌ها زودتر به این مرحله از رشد وارد می‌شوند. آن‌ها ممکن است در ابتدا احساس خوبی نداشته باشند یا از اینکه بالغ‌تر به‌نظر می‌رسند احساس غرور کنند. برخی از بچه‌ها دیرتر به مرحله بلوغ می‌رسند، برخی از آن‌ها احساس خوبی نسبت به این مسئله دارند و با آن کنار می‌آیند و برخی دیگر نیز بی‌صبرانه منتظرند تا به همان مرحله‌ای که دوستان خود در آن هستند برسند.
افراد در دوره پیش‌نوجوانی (10 الی 12 سالگی) و نوجوانی به ظاهر خود اهمیت زیادی می‌دهند. آن‌ها ظاهر و سبک‌های جدید را امتحان کرده و پوشش خود را به شکلی انتخاب می‌کنند که با جمع هماهنگ باشند یا مورد توجه جمع قرار بگیرند.
در این دوره، افراد بیش از حد روی ویژگی‌هایی که درباره ظاهرشان دوست ندارند تمرکز می‌کنند. پسران آرزو دارند ماهیچه‌های بیش‌تری داشته باشند و دختران می‌خواهند بدنشان انحناهای بیشتر یا کم‌تری داشته باشد. اینکه دختران هنگام بلوغ کمی چربی اضافی داشته باشند طبیعی است هرچند باعث نگرانی برخی از آن‌ها درباره وزن‌شان می‌شود. در نهایت، نکته‌ای که مهم است این است که انتقاد بیش از حد از خود می‌تواند به تصویر بدنی نوجوان آسیب برساند.
نقش والدین در ایجاد تصویر بدن مثبت در نوجوانان
برای کمک به نوجوانان در داشتن تصویر بدن مثبت، والدین باید:
- درباره ظاهر آن‌ها جملات زیبا بگویند
- به آن‌ها اجازه دهند ظاهر و سبک‌های جدید را امتحان کنند
- از انتقاد درباره ظاهر نوجوان خودداری کنند
- مطمئن شوند نوجوان به مقدار کافی می‌خوابد و رژیم غذایی سالمی دارد
- مطمئن شوند نوجوان هر روز فعالیت بدنی دارد
آیا آزاردیدن می‌تواند بر تصویر بدن کودک تأثیر بگذارد؟
ممکن است برخی از کودکان درباره بدن یا ظاهر خود تمسخر یا تحقیر شوند و حتی آزار ببینند. این اتفاق می‌تواند باعث ناراحتی و آسیب روحی شدید کودک شود و به تصویر بدنی و عزت نفس او آسیب برساند.
اگر این اتفاق بیفتد والدین می‌توانند:
- برای پایان‌دادن به مزاحمت یا قلدری دیگران اقدام کنند
- به فرزند خود برای بهبود حس آزردگی و شرم کمک کنند
والدین می‌توانند این کارها را با صحبت‌کردن و گوش‌دادن به فرزندان‌شان انجام دهند. در صورت نیاز، آن‌ها می‌توانند از مشاور یا درمانگر کمک بگیرند. مهم این است که بدانیم تصویر بدنی آسیب‌دیده کودک قابل بهبود است.
آیا بیماری‌ها می‌توانند بر تصویر بدن کودک تأثیر بگذارند؟
ابتلا به برخی از بیماری‌ها می‌تواند بر ظاهر، حرکت و رشد کودک یا میزان فعالیت او تأثیر بگذارد. بنابراین ممکن است کودک از انجام‌دادن آنچه بچه‌های دیگر قادرند انجام بدهند باز بماند.
اما ابتلا به یک بیماری به این معنا نیست که کودک نمی‌تواند تصویر بدن سالمی از خود داشته باشد. تصویر بدن مثبت در نتیجه پذیرفتن بدن، دوست‌داشتن و مراقبت از آن شکل می‌گیرد. هیچ دلیلی ندارد یک بیماری یا مشکلات جسمی، باعث ایجاد شرم از بدن در کودکان شود. با وجود اینکه این کودکان برخی از فعالیت‌ها را نمی‌توانند انجام بدهند، اما آن‌ها همچنان نسبت به آنچه توانایی انجام‌دادن آن را دارند، احساس خوبی خواهند داشت.
چه کمک دیگری از والدین برمی‌آید؟
مهم است که شما یک الگوی خوب برای تصویر بدن باشید. فعالیت و ورزش را در برنامه روزانه خود بگنجانید و رژیم غذایی سالم داشته باشید. درباره بدن خود مثبت صحبت کنید، آن را بپذیرید و به خوبی از آن مراقبت کنید. کودکان رویه شما را دنبال می‌کنند و همین کارها را در زندگی خودشان انجام خواهند داد.
علاوه بر این، والدین باید از نحوه صحبت‌کردن با فرزندان خود آگاه باشند. بین انتقاد و تحقیر، مرز باریکی وجود دارد. گاهی اوقات وقتی والدین می‌خواهند نظر خود را درباره چیزی که مربوط به فرزندان‌شان است بیان کنند، بدون آنکه بدانند از آن مرز باریک عبور می‌کنند. تحقیر همیشه از سمت افراد غریبه اتفاق نمی‌افتد و نزدیکان فرد بسیار راحت‌تر از دیگران می‌توانند این حس را ایجاد کنند. بنابراین، مراقب باشید در حالی که از فرزند خود در برابر دیگران محافظت می‌کنید، خودتان عامل ایجاد احساس بد نشوید.
از تجربه خودتان بگویید
اکنون که با مقوله پروراندن تصویر بدن مثبت در فرزند آشنا شده‌اید، برایمان بگویید شما در جایگاه والدین برای ایجاد تصویر بدن مثبت در فرزند خود چه کاری انجام داده‌اید. آیا تا به امروز راه را درست رفته‌اید یا احساس می‌کنید مسیری که تاکنون طی کرده‌اید نیاز به تغییر دارد؟
منبع:
https://kidshealth.org
https://www.todaysparent.com
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28953800
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5443145
تیم نویسندگان
دکتر مهدیه بهشادفر
