مشکل دندان قروچه را جدی بگیرید

شنیدن نام دندان قروچه خودبه‌خود باعث ایجاد حس ناخوشایندی در دندان‌ها و ناحیه فک می‌شود. البته همه ما گاهی دندان‌های خود را به هم می‌ساییم یا محکم فشار می‌دهیم. ساییدن دندان‌ها، در حد معمول آسیب‌رسان نیست، اما تکرار آن می‌تواند موجب آسیب به دندان‌ها شده و احتمال بروز دیگر مشکلات مرتبط با بهداشت دهان و دندان را نیز افزایش دهد.

چرا برخی افراد دچار دندان قروچه می‌شوند؟

پزشکان به طور دقیق نمی‌دانند چه چیزی باعث دندان قروچه می‌شود، اما این عارضه ممکن است در اثر مجموعه‌ای از عوامل فیزیکی، روانی و ژنتیکی به وجود آید. اگرچه ساییدن دندان‌ها ممکن است در اثر استرس و اضطراب روزانه نیز ایجاد شود، اما اغلب در هنگام خواب رخ می‌دهد و به احتمال زیاد در اثر گاز گرفتن غیر عادی یا جای خالی دندان‌های از دست رفته یا وجود دندان‌های کج اتفاق می‌افتد.

این عارضه همچنین می‌تواند ناشی از یک نوع اختلال خواب مانند آپنه (وقفه تنفسی در خواب) باشد. در زمان بیداری هم ممکن است در اثر اضطراب، استرس، خشم، حس درماندگی یا تنش دچار دندان قروچه شوید. البته دندان قروچه گاهی هم نوعی استراتژی مقابله‌ای یا حتی یک نوع عادت به هنگام تمرکز عمیق است.

چگونه بفهمیم که دندان قروچه می‌کنیم یا نه؟

از آنجا که دندان قروچه معمولاً در هنگام خواب اتفاق می‌افتد، خیلی وقت‌ها از آن بی‌خبر هستیم. با این حال سردردهای خفیف مداوم یا احساس درد در فک به هنگام بیدار شدن از نشانه‌های مهم ابتلا به دندان‌ قروچه هستند. معمولاً افراد از طریق اعضای خانواده یا دوستان هم‌اتاقی که شب‌ها صدای ساییده شدن دندان‌ها را در خواب می‌شنوند، درمی‌یابند که به دندان‌ قروچه مبتلا شده‌اند. پس بسیار مهم است که نشانه‌های دندان‌ قروچه را بشناسید و در صورت مشاهده علائم، به دندانپزشک مراجعه کنید.

علائم دندان قروچه

• ساییدن یا فشار دادن دندان‌ها به هم به گونه‌ای که صدایش هم‌اتاقی‌تان را از خواب بیدار کند
• صاف، شکسته، لب‌پر یا شل شدن دندان‌ها
• فرسودگی مینای دندان و نمایان شدن لایه‌های درونی‌ دندان‌ها
• افزایش درد یا حساسیت دندان
• خستگی یا سفتی ماهیچه‌های فک و یا قفل شدن فک به صورتی که به طور کامل باز یا بسته نشود
• درد یا احساس ناراحتی در قسمت فک، گردن یا صورت
• دردی که شبیه به گوش‌درد است هرچند در واقع گوش هیچ مشکلی ندارد
• سردرد گنگی که از شقیقه‌ها شروع می‌شود
• احساس درد و ناراحتی در قسمت داخلی گونه (در اثر جویدن)
• اختلال خواب

عوامل خطر

شناخت عوامل خطر به شما کمک می‌کند تا دریابید که آیا احتمال دارد به دندان قروچه دچار باشید یا خیر. این عوامل، خطر ابتلا به دندان‌ قروچه را افزایش می‌دهند:

استرس: افزایش اضطراب یا استرس می‌تواند منجر به دندان قروچه شود. عصبانیت و درماندگی نیز همینطور هستند.

سن: دندان قروچه در کودکان خردسال شایع است اما معمولاً در بزرگسالی برطرف می‌شود.

نوع شخصیت: داشتن تیپ شخصیتی پرخاشگر، رقابتی یا بیش‌فعال می‌تواند خطر ابتلا به دندان قروچه را افزایش دهد.

دارو، سیگار و مواد مخدر: دندان قروچه ممکن است از عوارض جانبی غیر معمول برخی داروهای روانپزشکی مانند انواع خاصی از داروهای ضد افسردگی باشد. سیگار کشیدن، مصرف نوشیدنی‌های کافئین‌دار، نوشیدن الکل و مصرف مواد مخدر نیز ممکن است خطر ابتلا به دندان‌ قروچه را افزایش دهند.

سابقه خانوادگی: عارضه دندان قروچه در خواب معمولاً ارثی است. اگر به دندان‌ قروچه مبتلا هستید، سایر اعضای خانواده شما نیز ممکن است دچار آن باشند یا سابقه‌ای از آن در خانواده‌تان وجود داشته باشد.

سایر اختلالات: دندان قروچه می‌تواند با برخی اختلالات مانند بیماری پارکینسون، زوال عقل، بیماری بازگشت اسید معده به مری (ریفلاکس معده)، صرع، هراس شبانه، اختلالات مربوط به خواب مانند وقفه تنفسی (آپنه) خواب و اختلال کم‌توجهی/ بیش‌فعالی (ADHD) مرتبط باشد.

چرا دندان قروچه مضر است؟

در برخی موارد دندان قروچه مزمن می‌تواند منجر به شکستگی، شل شدن یا از دست دادن دندان‌ها شود. ساییدگی مزمن هم ممکن است باعث فرسودگی دندان‌ها تا ریشه گردد.

در صورت بروز این‌گونه صدمات شدید، دردسرهای بیشتری را تجربه خواهید کرد، از جمله روکش کردن دندان (روکش دندان یک کلاهک به شکل دندان است که برای پوشاندن دندان و کمک به ترمیم شکل و اندازه، استحکام و بهبود ظاهر روی دندان قرار می‌گیرد)، پل یا بریج دندانی (شکاف ایجادشده در اثر از دست رفتن یک یا چند دندان از طریق ایجاد پل‌هایی ترمیم می‌شود که از دو یا چند روکش برای دندان‌های دو طرف شکاف تشکیل شده‌اند)، درمان کانال ریشه (روت کانال)، ایمپلنت یا استفاده از دندان مصنوعی.

از سوی دیگر ساییدگی شدید در اثر دندان قروچه نه تنها می‌تواند به دندان‌ها آسیب رسانده و به از دست دادن آن‌ها ختم شود، بلکه ممکن است فک‌ها را هم تحت تأثیر قرار دهد و اختلالات مفصل گیجگاهی- فکی را ایجاد یا بدتر کند و حتی ظاهر صورت را تغییر دهد.

علائم اختلالات مفصل گیجگاهی- فکی (TMJ)

• درد در یک یا هر دو مفصل گیجگاهی- فکی
• درد در نواحی داخلی و اطراف گوش
• مشکل در جویدن یا احساس درد هنگام جویدن
• درد شدید صورت
• قفل شدن مفصل که باعث سخت شدن باز و بسته کردن دهان شود
• درد یا حساسیت هنگام لمس فک

اختلالات مفصل گیجگاهی- فکی طبق بررسی‌های پزشکی، همچنین می‌تواند به هنگام باز کردن دهان یا جویدن باعث ایجاد صدای کلیک یا احساس ساییده شدن شود. البته اگر درد یا محدودیت حرکتی در ارتباط با صداهای مفصل فک وجود نداشته باشد، احتمالاً نیازی به درمان اختلال مفصل گیجگاهی- فکی ندارید.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر علائم گفته شده را دارید یا دچار درد یا حساسیت به لمس مداوم در ناحیه فک یا باز و بسته نشدن کامل فک هستید، حتماً باید توسط یک پزشک معاینه شوید. متخصص فک یا دندانپزشک می‌تواند علل و درمان‌های احتمالی مشکل شما را مورد بحث و بررسی قرار دهد.

چه راهکاری برای توقف دندان قروچه پیشنهاد می‌شود؟

پزشک متخصص می‌تواند با تجویز یک محافظ دهان از دندان‌هایتان در برابر ساییده شدن به هنگام خواب محافظت کند. اگر استرس علت بروز دندان قروچه در شما است، از پزشک یا دندانپزشک خود در خصوص راه حل کاهش استرس مشورت بگیرید. شرکت در جلسات مشاوره استرس، شروع یک برنامه ورزشی، مراجعه به فیزیوتراپیست یا دریافت شل‌کننده‌های عضلانی از جمله گزینه‌هایی هستند که ممکن است ارائه شوند. اگر اختلال خواب باعث بروز دندان‌ قروچه شده است، با درمان این اختلال می‌توان امیدوار بود که عادت ساییدن دندان‌ها نیز کمتر شده یا به طور کامل از بین برود.

نکات مهم

• از خوردن غذاها و نوشیدنی‌های حاوی کافئین مانند نوشابه، شکلات و قهوه خودداری کرده یا مصرف آن‌ها را کاهش دهید.
• از مصرف الکل خودداری کنید. دندان قروچه بعد از مصرف الکل تشدید می‌شود.
• مداد، خودکار یا هر چیزی به غیر از غذا را نجوید. از جویدن آدامس اجتناب کنید زیرا این کار باعث می‌شود که ماهیچه‌های فک شما بیشتر به فشردن عادت کنند و این موضوع احتمال ساییدن دندان را در شما افزایش می‌دهد.
• عادت کنید که دندان‌هایتان را به هم فشار ندهید یا به عبارت دیگر در هنگام بیداری دندان قروچه نکنید. اگر متوجه شدید که در طول روز با فشار دندان‌ها به روی هم موجب ساییدگی آن‌ها می‌شوید، نوک زبانتان را بین دندان‌ها قرار دهید. این تمرین ماهیچه‌های فک شما را برای شل شدن تعلیم می‌دهد.
• شب‌ها با قرار دادن یک حوله گرم روی گونه و در مجاورت لاله گوش می‌توانید ماهیچه‌های فک را شل کنید.

آیا کودکان هم دچار دندان قروچه می‌شوند؟

مشکل دندان قروچه فقط به بزرگسالان محدود نمی‌شود. تقریباً 15 تا 33 درصد از کودکان نیز دندان‌های خود را به هم می‌سایند. دندان‌ قروچه در کودکان معمولاً در دو مقطع زمانی به اوج خود می‌رسد؛ اول وقتی که دندان‌های شیری آن‌ها بیرون می‌آید و دوم زمانی که دندان‌های دائمی آن‌ها ظاهر می‌شوند. اکثر کودکان بعد از رویش کامل این دو مجموعه دندان، عادت به دندان‌ قروچه را ترک می‌کنند. معمولاً کودکان در زمان خواب دندان‌ قروچه می‌کنند. علت دقیق بروز دندان‌ قروچه در کودکان مشخص نشده است. البته برخی دلایل احتمالی بروز این مشکل در کودکان عبارت‌اند از وجود دندان‌های نامرتب و تماس غیرعادی بین دندان‌های بالا و پایین، بیماری‌ها و اختلالات پزشکی (کمبودهای تغذیه‌ای، نوعی انگل به نام کرمک، آلرژی و اختلالات غدد درون‌ریز) و عوامل روانی مانند اضطراب و استرس.

اگرچه ساییدن دندان‌های شیری به ندرت باعث بروز مشکلات جدی می‌شود، با این حال دندان قروچه می‌تواند باعث درد فک، سردرد، ساییدگی دندان‌ها و اختلالات مفصل گیجگاهی- فکی شود. اگر دندان‌های کودکتان ساییده به نظر می‌رسد یا اگر کودک از حساسیت یا درد دندان شکایت دارد، حتماً با دندانپزشک مشورت کنید.

نکات مهم برای رهایی کودک از دندان قروچه

• استرس فرزندتان را کاهش دهید مخصوصاً قبل از زمان خواب
• ماساژ و تمرینات کششی را برای شل کردن عضلات فک امتحان کنید
• مطمئن شوید که رژیم غذایی کودکتان شامل مقدار زیادی آب است. کم‌آبی می‌تواند با دندان قروچه ارتباط داشته باشد
• در صورت داشتن علائم دندان قروچه، از دندانپزشک بخواهید که دندان‌های کودک را تحت نظر داشته باشد

معمولاً در مورد کودکان پیش از ‌دبستان لازم نیست که کار خاصی انجام شود. با این حال برای کودکان بزرگ‌تر ممکن است استفاده از روکش‌های موقت یا دیگر روش‌های رایج مانند محافظ شب ضروری باشد.

مراجعه به پزشک را فراموش نکنید

در صورت داشتن هر یک از علائم ذکرشده یا سایر مشکلات مربوط به دندان یا فک حتماً به دندانپزشک یا پزشک خود مراجعه کنید. اگر متوجه شدید که کودک شما به دندان قروچه دچار شده است یا علائم و نشانه‌های این عارضه را دارد، در ملاقات کودکتان با دندانپزشک به این موارد هم اشاره کنید.

تجربه شما

آیا شما هم با مشکل دندان قروچه دست به گریبان بوده‌اید؟ عوامل روانی مانند استرس و اضطراب را تا چه اندازه در بروز این عارضه مؤثر می‌دانید؟ نظرات و تجربه‌های ارزشمندتان را با ما و مخاطبان این مقاله در میان بگذارید.

تیم نویسندگان

دکتر مهدیه بهشادفر

• کانسیلر چیست و چگونه باید از آن استفاده کرد؟
• پرایمر: انواع، مزایا و نحوه استفاده از آن
• انواع ویتامین‌های گروه ب و نقش آن‌ها در سلامت بدن
• کک و مک چیست؟ با علت بروز و روش‌های درمان آن آشنا شوید