مؤثرترین توصیه‌های متخصصان برای درمان خشکی و ترک پاشنه پا

شادابی، طراوات و نرمی هر قسمتی از پوست بدن انسان، بخش مهمی از سلامت و زیبایی فرد را تشکیل می‌دهد. برخی افراد تمام توجه و تلاش خود را معطوف شادابی و زیبایی پوست صورت خود می‌کنند، این در حالی است که نرمی و لطافت پوست دست و پای ما همان‌قدر مهم است که شفافیت و یک‌دست بودن پوست صورتمان. همین الان نگاهی به پاهای خود بیندازید. در چه حالی است؟ اگر دچار خشکی و ترک پاشنه پا هستید بهتر است فکری برای بهتر شدن وضعیت آن بکنید. پاهای ما یکی از مهم‌ترین و پرکارترین بخش‌های بدن ما محسوب می‌شوند، پس بد نیست اگر قدری بیشتر به آن‌ها توجه کنیم.

یک زمستان طولانی یا هوای خشک در هر فصلی از سال می‌تواند باعث خشکی پوست پا شود و به خصوص پاشنه پا را به حدی خشک ‌کند که ترک‌هایی مانند گسل روی آن ایجاد شود. اگر این ترک‌ها را درمان نکنید، ممکن است تبدیل به بریدگی‌های عمیق یا شکاف‌هایی شوند که بسیار دردناک هستند و حتی ممکن است عفونت کنند. در این مقاله درباره علت‌های خشکی و ترک پاشنه پا و بهترین روش‌های درمان آن طبق نظر جمعی از متخصصان پوست، می‌خوانید.

ترک پاشنه پا

ترک پاشنه که شکاف پاشنه هم نامیده می‌شود، یکی از بیماری‌های پوستی رایج پا است که باعث ایجاد ناراحتی یا درد می‌شود. این مشکل ناشی از برخی مشکلات پوستی یا خشکی پوست است و باعث می‌شود تا پوست ضخیم شود و گاهی اوقات پینه‌های قهوه‌ای یا زرد‌رنگ هم در کناره‌های پاشنه پا به وجود آید.

علت خشکی و ترک پاشنه پا چیست؟

زمانی پاشنه پا دچار ترک می‌شود که پوست اثر حفاظتی خود را از دست بدهد. این مشکل می‌تواند در اثر یک بیماری مانند پسوریازیس یا اگزما یا در اثر خشکی بیش از حد پوست به وجود بیاید. از جمله دلایل دیگری که می‌تواند باعث خشکی پاشنه و ایجاد ترک شود می‌توان به بالا رفتن سن اشاره کرد (با افزایش سن پوست نازک‌تر و کشسانی آن کمتر می‌شود.) برخی از داروهای رایج هم می‌توانند باعث این مشکل شوند.

هوای سرد و خشک زمستان هم یک علت اصلی و مهم بروز این مشکل پوستی است. در زمستان، پاشنه‌های پا بدترین وضعیت خود را دارند. هوا هم در داخل خانه و هم در بیرون از خانه کمترین میزان رطوبت را دارد و نبود رطوبت باعث خشکی بیشتر پوست می‌شود. پوست خشک‌تر به معنی ترک خوردن و پوسته پوسته شدن بیشتر است. این نوع ترک می‌تواند باعث ایجاد زخم‌هایی شود که در صورت عدم درمان به‌راحتی دچار عفونت می‌شوند و اگر نقص سیستم ایمنی یا دیابت هم داشته باشید، عفونت می‌تواند تبدیل به یک خطر جدی برای سلامتی شود.

علاوه بر این عوامل می‌توان به علت‌های دیگری که سبب خشکی و ترک پاشنه پا می‌شوند نیز اشاره کرد، از جمله:

• ایستادن به مدت طولانی به ویژه روی سطح سخت
• چاقی
• کفش‌های پشت باز
• کفش‌هایی که اندازه پا نیستند
• سایش پشت کفش به پا
• راه رفتن نادرست
• مشکلات اسکلتی پا که باعث قرارگیری نادرست کف پا روی زمین می‌شوند.

برخی از عوامل خطر بروز ترک پا

گاهی اوقات وجود بعضی از بیماری‌ها احتمال ابتلا به خشکی پوست و ترک پاشنه پا را در افراد بیشتر می‌کند. این بیماری‌ها عبارت‌اند از:

• چاقی
• دیابت
• پسوریازیس
• اگزما
• صافی کف پا
• بیماری قارچی انگشتان پا (بیماری پای ورزشکاران)
• عفونت‌های قارچی
• خار پاشنه
• کم‌کاری تیروئید
• سندرم شوگرن (نوعی بیماری خودایمنی که در آن سیستم ایمنی به غدد برون ریز -غدد اشکی و بزاقی- حمله می‌کند و علائم اصلی آن خشکی چشم و خشکی دهان است)
• درماتوز کف پای نوجوانان (یا سندرم پای خیس و خشک که بیشتر در سنین 3 تا 14 سال بروز می‌کند و در نتیجه تعریق بیش از حد یا خیس شدن پا و خشک شدن سریع آن در محیطی با رطوبت پایین ایجاد شده و باعث بروز ترک و قرمزی در پا می‌شود)

به دلیل گستردگی عوامل و بیماری‌های موثر در بروز ترک پاشنه، در صورتی که مبتلا به خشکی و ترک پاشنه پا هستید حتماً سعی کنید قبل از درمان از دلیل اصلی ایجاد آن مطمئن شوید. درمان برخی از مشکلات و بیماری‌های زمینه‌ساز خشکی پاشنه، نسبت به برطرف کردن این مشکل، اولویت دارند.

چگونه خشکی و ترک پاشنه پا را درمان کنیم؟

پس از اطمینان از اینکه بیماری جدی‌ای عامل بروز این مشکل پاشنه نشده است، برای درمان آن از روش‌هایی که در ادامه می‌آید استفاده کنید.

1) همیشه پاشنه پای خود را تمیز نگه دارید و از مرطوب کننده استفاده کنید

تمیز و مرطوب نگه داشتن مستمر پاها، باعث می‌شود همیشه شرایط خوبی داشته باشند. پاهایتان را با یک پاک‌کننده آبرسان غیرکف‌زا بشویید (که معمولاً به شکل کرم یا شیر هستند) تا مانع از خشک شدن بیشتر پوست پا شوید. بعد از حمام کردن، باید پوست پا را تا هنگامی که هنوز نم‌دار است، مرطوب کنید. برای این کار از محصولات حاوی وازلین، گلیسیرین، شی باتر، ویتامین E یا جوجوبا استفاده کنید. این مواد برای جلوگیری از از دست دادن رطوبت بسیار مؤثر هستند.

همچنین، شما می‌توانید از برخی مواد موجود در آشپزخانه مانند عسل برای درمان ترک پاشنه‌هایتان استفاده کنید. عسل طبیعی خالص سرشار از خواص ضدمیکروبی و ضدباکتری است که برای پاک‌سازی و درمان زخم‌ها عالی است. شما می‌توانید با ترکیب 3 تا 4 قاشق عسل با چند قطره روغن بادام، ماسک پای عسل درست کنید و آن را روی پاشنه‌های پاهایتان بمالید.

2) پوست‌های مرده را لایه‌برداری کنید

لایه‌برداری یکی از کارهای مهم برای پیشگیری از ترک پاشنه پا است. هدف از این کار برداشتن پوست‌های مرده و باقی گذاشتن لایه پوستی سالم برای محافظت از پا در مقابل عفونت‌ها است. متخصصان پوست اثر مرطوب‌کننده‌ها را با لایه‌بردارهایی مانند اوره (بالاتر از ده درصد) و سالیسیلیک اسید تقویت می‌کنند تا با استفاده منظم از آن‌ها، از بروز ترک‌ پاشنه پا پیشگیری کنند.

همچنین متخصصان پوست برای برداشتن سلول‌های مرده پوست، استفاده از یک سوهان پای بی‌خطر را توصیه می‌کنند که خیلی زبر نباشد. استفاده از سوهان پا برای پاشنه‌ها بعد از حمام کردن، روشی عالی برای پیشگیری از ایجاد پینه ضخیم یا ترک است. با این وجود، اگر سوهان دندانه‌های تیزی داشته باشد، ممکن است پاهایتان دچار بریدگی یا زخم شود پس در انتخاب و استفاده از آن دقت کنید. پس از استفاده از سوهان پاشنه نیز لازم است پوست را رطوبت‌رسانی کنید.

3) ترک‌های عمیق را ببندید

اگر ترک‌های پاشنه آن‌قدر عمیق باشند که خون‌ریزی کنند، بسیار دردناک خواهند بود. در چنین شرایطی پانسمان‌های مایع، روش بسیار مؤثری برای بستن ترک‌ها هستند و علاوه بر تمیز نگه داشتن زخم‌ها، درد راه رفتن با پای زخمی را هم کمتر می‌کنند. در چنین مواردی چون خطر عفونت جدی است، مراجعه به پزشک توصیه می‌شود.

4) جورابی بپوشید که از مواد طبیعی ساخته شده است

محیط تاریک و مرطوب جوراب‌های خیس در کفش ‌و چکمه‌ می‌تواند باعث عفونت قارچی پا شود که شبیه خشکی پوست است. متخصصان توصیه می‌کنند برای پیشگیری از بروز این اتفاق، همیشه جوراب‌های خود را از انواعی انتخاب کنید که به جای الیاف مصنوعی از الیاف طبیعی مانند پنبه یا پشم تهیه شده‌اند، تا پاها را عاری از عرق و باکتری نگه دارند. موادی مانند پنبه و پشم به طور طبیعی جذب بیشتری دارند، و این ویژگی جذب رطوبت به ویژه در طول ماه‌های زمستان که کفش‌ها بسته هستند یا تابستان که تعریق زیادی انجام می‎شود، بسیار مهم است. امتیاز دیگر این مواد این است که پاها در این نوع جوراب‌ها کمتر بو می‌گیرند. یک ترفند خوب برای از بین بردن ترک‌ پاشنه پا، مالیدن وازلین روی پاشنه‌های پا قبل از خوابیدن و بلافاصله پوشیدن جوراب نخی سفید برای حفظ رطوبت پاها در طول خواب است.

توجه: به دلیل اصطکاک پا درون کفش، همیشه سلول‌های مرده لایه خارجی پوست جدا شده و پا پوسته‌ریزی زیادی می‌کند. این پوسته‌ها محیط مناسبی برای رشد و تکثیر قارچ‌ها و باکتری‌های مضر و عامل آلودگی و بوی بد هستند؛ پس هیچ‌گاه کفش را بدون جوراب نپوشید. این پوسته‌ها درون جوراب باقی می‌مانند و با شستن جوراب پاک می‌شوند (جوراب‌های خود را مرتب و به صورت پشت و رو بشویید)، اما امکان شستشوی کفش به این شکل وجود ندارد و در صورت نپوشیدن جوراب، لایه‌های مرده و جدا شده پوست پا درون کفش انباشته شده و عامل تکثیر میکروارگانیسم‌ها خواهند شد.

درمان‌های موضعی

انجمن متخصصان پوست آمریکا برای درمان ترک پا استفاده از پماد یا کرم های ضد ترک پا حاوی شی باتر را برای پوست‌های خشک توصیه می‌کنند. همچنین از نظر آن‌ها پمادها و کرم‌های حاوی مواد زیر، می‌توانند موجب نرمی پوست خشک شوند:

• اسید لاکتیک
• اوره
• هیالورونیک اسید
• گلیسیرین
• دایمتیکون
• لانولین
• وازلین
• روغن معدنی

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر مدت زیادی است که سعی می‌کنید با استفاده از محصولات بدون نسخه و باکیفیت ترک‌های پاشنه پایتان را برطرف کنید اما نتیجه مشخصی نگرفته‌اید، وقت آن رسیده که به یک متخصص پوست مراجعه کنید.

کمبود ویتامین‌ها، مواد معدنی و زینک (روی) در رژیم غذایی‌ می‌تواند تأثیر منفی بر وضعیت پاشنه‌های پا داشته باشد. گاهی اوقات هم ممکن است علت مربوط به عفونت قارچی باشد. پس بهتر است حتماً با یک متخصص مشورت کنید.

اگر مشکل فقط خشکی پوست باشد، متخصصان پوست احتمالاً نرم‌کننده‌هایی مانند آمونیوم لاکتات یا کرم اوره را تجویز کنند تا پوست سلامتی خود را به دست آورد و پس از آن برای حفظ سلامتی پوست، یک لوسیون تجویز می‌کنند.

اما مهم‌ترین کار، بررسی و تشخیص علت ترک خوردن پاشنه پا است. اگر این مشکل بیشتر ناشی از خشکی باشد، بهتر است از صابون‌ها و شوینده‌های قوی استفاده نکنید و اگر خشکی خیلی زیاد است، بهتر است از یک دستگاه بخور استفاده کنید. همیشه پیشگیری بهتر از درمان است.

درمان‌های پزشکی

در موارد شدید ترک پاشنه پا یا در مواردی که درمان پزشکی لازم باشد، پزشک ممکن است:

• پوست‌های مرده را جدا کند.
• نرم‌کننده یا لایه‌بردارهای قوی‌تر تجویز کند.
• از چسب‌های پزشکی برای بسته شدن ترک‌ها استفاده کند.
• در صورت عفونت، آنتی‌بیوتیک تجویز کند.
• پاشنه پا را با بانداژ یا پانسمان ببندد.
• کفی کفش مخصوص، پد پاشنه یا کاپ پاشنه تجویز کند.
• به بیمار کمک کند تا روش راه رفتن خود را تغییر داده و اصلاح کند.

سوالات متداول درباره ترک پاشنه پا

در ادامه به چهار سوال پرتکرار در مورد مشکل ترک و خشکی پاشنه پا پاسخ داده‌ایم.

1) ترک پاشنه پا نشانه چیست؟

اگر پوست اطراف پاشنه یا مرکز کف پایتان خشک، ترک‌دار یا پوسته‌پوسته است، ممکن است علامت هشدار بیماری تیروئید باشد. غده تیروئید هورمون‌هایی تولید می‌کند که میزان سوخت و ساز، فشار خون، رشد بافت‌ها و عملکرد سیستم عصبی را کنترل می‌کنند.

تحقیقات نشان داده است که اختلالات غده تیروئید نقش قابل توجهی را در شکل‌گیری ترک‌های پاشنه ایفا می‌کنند. کم‌کاری تیروئید می‌تواند باعث عدم تعادل هورمون‌ها و در نتیجه بروز این مشکل شود.

خشکی پوست همچنین می‌تواند در نتیجه بسیاری از بیماری‌های نه چندان جدی به وجود بیاید و گاهی اوقات پوست تنها به خاطر تغییرات آب و هوا خشک می‌شود. اما در هر صورت هر زمان که متوجه خشکی پوست پای خود شدید و علائمی مانند افزایش وزن، بی‌حسی دست‌ها یا مشکلات بینایی داشتید، به پزشک مراجعه کنید.

2) آیا ترک پاشنه نشانه ابتلا به دیابت است؟

بیماران دیابتی احتمالاً دچار ترک پاشنه پا می‌شوند، چرا که سطوح کنترل‌نشده قند خون می‌تواند باعث آسیب به اعصاب پا و خشکی پوست شود. حتی افراد مبتلا به دیابت بیشتر از غیردیابتی‌ها دچار عفونت از ناحیه ترک‌های پاشنه پا می‌شوند.

3) آیا روغن نارگیل می‌تواند ترک‌های پاشنه پا را درمان کند؟

روغن نارگیل، گزینه‌ای عالی برای درمان ترک‌های پاشنه پا است. این روغن حاوی مقادیر بالایی ویتامین E و پروتئین‌های طبیعی است که به ترمیم سلول‌های آسیب‌دیده پوست کمک می‌کند. همچنین این روغن حاوی لوریک اسید طبیعی است که خاصیت ضد باکتریایی و ضد قارچی دارد.

4) کدام ویتامین‌ها به درمان ترک پاشنه پا کمک می‌کنند؟

ویتامین C. این ویتامین به عنوان آنتی اکسیدان عمل کرده و از آسیب‌های سلولی پیشگیری می‌کند. ویتامین C به بدن کمک می‌کند تا کلاژن بسازد، یعنی پروتئینی که 75 درصد وزن خشک لایه میانی پوست را تشکیل می‌دهد.
به طور کلی، کمبود ویتامین C، B3 و E باعث خشکی و ترک پاشنه پا می‌شود. البته همان‌طور که پیش از این گفته شد، بیماری‌های دیگری مانند قارچ انگشتان پا یا اگزما هم می‌توانند منجر به ایجاد ترک پاشنه پا شوند.

نتیجه‌گیری

برای هر بیماری، بهترین درمان پیشگیری است. بنابراین بهترین درمان ترک پاشنه پا در مرحله اول، درمان خشکی و پیشگیری از ایجاد ترک‌ها است. این کار با مالیدن منظم کرم مرطوب‌کننده روی پاشنه‌های پا و نرم و مرطوب کردن پاشنه پاها به‌راحتی امکان‌پذیر است. در حال حاضر نیز کرم‌های مخصوص پا و نرم‌کننده‌های پاشنه پا هم در شکل‌ها و انواع مختلف در بازار موجود است که حاوی عوامل لایه‌بردار (کراتولیتیک) یا حفظ‌کننده آب (جاذب رطوبت یا هومکتانت) هستند؛ مانند:

• اوره
• سالیسیلیک اسید
• آلفا هیدروکسی اسیدها
• ساکارید ایزومرات

علاوه بر این شما باید کف پاهای خود را به طور مرتب چک کنید. در صورت بروز اولین نشانه خشکی و هر نوع ترک، مرطوب کردن پاها 2 تا 3 بار در روز، تنها چیزی است که برای درمان پاشنه‌ پا لازم خواهد بود. همچنین می‌توانید هنگام استحمام و قبل از استفاده از مرطوب‌کننده یک سنگ پا را با ملایمت روی کف پای مزطوب و روی پینه‌ها بکشید تا بخشی از پوست سفت و ضخیم را از بین ببرد.

نکته: پیش از پوشیدن کفش، انگشتان پای خود را چرب یا مرطوب نکنید. این کار امکان رشد قارچ را افزایش می‌دهد. در صورتی که پوست انگشتان پای شما هم دچار خشکی است، هنگامی که می‌توانید تا چند ساعت بعد در خانه و بدون کفش و جوراب باشید، آن‌ها را با استفاده از کرم، مرطوب و آب‌رسانی کنید.

تجربیات خود درباره ترک پاشنه پا را با ما درمیان بگذارید

شاید علاوه بر  آنچه در این مقاله گفتیم، راه‌های دیگری هم برای حل مشکل ترک پاشنه پا وجود داشته باشد. شما چه پیشنهادی دارید؟ آیا تابه‌حال با این مشکل مواجه شده‌اید؟ آیا زمختی ترک‌های پاشنه پایتان باعث شده راه‌های زیادی را برای درمان آن امتحان کنید؟ خوشحال می‌شویم تجربیات‌تان را با ما و سایر همراهان لافارر در اینجا درمیان بگذارید.

تیم نویسندگان

دکتر مهدیه بهشادفر

• کانسیلر چیست و چگونه باید از آن استفاده کرد؟
• پرایمر: انواع، مزایا و نحوه استفاده از آن
• انواع ویتامین‌های گروه ب و نقش آن‌ها در سلامت بدن
• کک و مک چیست؟ با علت بروز و روش‌های درمان آن آشنا شوید