اسرار و حقایق بسیار جذاب درباره جیران واقعی
این روزها سریال‌های نمایش خانگی طرفداران زیادی دارند، جیران تازه ترین اثر حسن فتحی یکی از سریال های پرمخاطب خانگی است که روایتگر دلدادگی سلطان قاجار با سوگلی محبوبش جیران است.
تماشای سریال عاشقانه و تاریخی حسن فتحی سوالات زیادی را در ذهن مخاطبان ایجاد کرده که آیا داستان جیران و شاه صاحبقران واقعی است و شخصیتی به نام جیران در زمان ناصرالدین شاه وجود داشته است؟ در این بخش از فرهنگ و هنر نمناک به بررسی این موضوع می پردازیم.
جیران واقعی حرمسرای ناصرالدین شاه کیست؟
ناصرالدین‌شاه قاجار، معروف به قبله عالم و صاحبقران یکی از شاهان ایران است که پس از پدرش محمد شاه به حکومت دست یافت. او در طول زندگی‌اش یکی از معروف‌ترین و اسرارآمیزترین حرمسراهای تاریخ را داشت بر اساس سخن عین‌الدوله، دارای 112 زن عقدی و صیغه‌ای بوده است.
جیران یکی از زنان دربار ناصرالدین شاه و سوگلی او بود که در سال های ابتدایی حکومت ناصر الدین شاه زندگی می کرده و شخصیتش در تاریخ وجود داشته است.
نام اصلی جیران خدیجه خانم تجریشی دختر باغبانی به نام محمدعلی از اهالی تجریش و قریه کوهسار بود. خدیجه تجریشی که در آن سال‌ها که عمده زن‌ها به کارهای خانه مشغول بودند، دختر جسور، بی پروایی و بلندپرواز بود که مدام به اسب‌سواری و شکار می پرداخت. او لباس و چکمه مردانه می‌پوشید و روبنده‌اش را به گرد سر می‌پیچید و بسیار چالاک سوارکاری می کرد.
پریناز ایزدیار در نقش جیران/ عکس از نازلی هروی
لحظه دیدار جیران و عاشق شدن ناصرالدین شاه
نحوه ملاقات ناصرالدین‌شاه با جیران در کتاب اعلم‌السطلنه (تقی دانشور) اینگونه ذکر شده است:
«شاه روزی در اطراف شمیران و تجریش سواره به شکار بلدرچین رفته بود. غفلتاً چند بلدرچین روی درخت توتی پریدند و شاه برای زدن آنها زیر درخت توت رفت. دختری دهاتی بالای درخت رفته و مشغول خوردن توت بود. دخترک اعتنایی به شاه نکرد.
ولی شاه فریفته جمال دختر دهاتی شد و بر سبیل مزاح خطاب به وی گفت:دختر! زن من می‌شی؟ دخترک شانه‌هایش را بالا انداخت و بدون آنکه بداند طرف صحبتش شاه مملکت است، گفت:تو که داخل آدم نیستی.
من زن شاه می‌شم! و بعد با لفظ برو گم شو! مکالمه را تمام شده حساب کرده بود. اما وقتی ملازمان شاه ترسان و لرزان او را شیرفهم کردند که این مرد با این لباس و این خدم و حشم شاه مملکت است، جیران از درخت پایین پرید و با رفتاری مؤدب و شرمسار، عذرخواهی کرده بود. شاه جوان که از همان ابتدا شیفته سکنات و وجنات او شده بود، او را به ارگ سلطنتی دعوت کرد و از او خواست تا با شاه ازدواج کند.»
جیران و ناصرالدین شاه/ عکس از نازلی هروی
نقل دیگری نیز درباره ملاقات شاه و جیران توسط عباس امانت ذکر شده است:
جیران ابتدا به جهت فراگرفتن رقص و آواز به حرمسرای شاهی آورده شد و نخستین‌بار ناصرالدین‌شاه او را اندکی پس از قتل امیرکبیر در جمع ملازمان مهدعلیا دید و همان‌جا به او دل بست.
اسم واقعی جیران، فروغ السلطنه
بر اساس گفته ها علاقه به شکار و رفتار ِ خارج از عرف زمانه خدیجه تجریشی دلِ شاه را برد و شاه به خاطر درشتی و زیبایی چشمانش، به او لقب جیران داد. جیران به ترکی به معنای غزال است، خدیجه خانم تجریشی که به نام فروغ‌السلطنه نیز معروف بود.
جیران پس از ورود به دربار در سال 1230 ابتدا به‌عنوان یکی از زنان صیغه‌ای وارد حرمسرا شد، اما علاقه و عشق شاه به جیران سبب شد که او عقد دائم یکی از زنان خود به نام ستاره خانم را تبدیل به متعه کند تا بتواند جیران را به جای او به عقد نکاح دائمی دربیارود.
سرانجام جیران واقعی چه شد؟
جیران زنی کنجکاو، جسور و پرجنب‌وجوش و جوش و از پرنفوذ‌ترین زنان عهد ناصری بود که چهار فرزند به نام های سلطان محمد میرزا، محمدقاسم میرزا، رکن‌الدین میرزا و خورشید کلاه خانم دنیا آورد.
جیران برای ولیعهدی پسرش تلاش فراوان کرد و برای تحت‌فشار قراردادن میرزا آقاخان نوری (صدراعظم ناصرالدین‌شاه) فهرستی از جرائم میرزا آقاخان تنظیم کرده و شخصاً آن را به شاه تحویل داد.
میرزا آقا خان نیز برای افشا نشدن هر چه بیش‌تر فساد و جرائمش نزد شاه با کمک پزشک دربار تایید کرد که مظفرالدین میرزا به دلیل ضعف عقلی و جسمی شایستگی به سلطنت رسیدن پس از ناصرالدین‌شاه را ندارد و تباری جعلی تهیه کرد که او را به ایلخانان مغول و شاهان ساسانی نسبت می‌داد.
همین کارها باعث شد جیران عقد دائم شاه شود و در شهریور 1226 امیرنظام به‌صورت رسمی به‌عنوان ولیعهد ناصرالدین‌شاه، سلطان صاحبقران، اعلام گردد اما بر اساس نوشته ها یک هفته بعد نوری ولیعهد را مسموم کرد و سبب بیماری و مرگ او شد.
فوت جیران واقعی پس از اتفاقات تلخ
مرگ امیرنظام صدمه بسیاری به روح و روان جیران و البته شاه زد، به همین خاطر جیران کینه او را به دل گرفت و پس از عزل شدن نوری در سال 1237 از صدارتش به درخواست جیران تمام بستگانش اعم از بچه‌ها، عموها و بردار و برادرزاده‌هایش از دربار رانده شدند.
جیران پس از فوت امیرنظام و مرگ 4 فرزندش، خیلی زود و در سال 1238 تنها یک سال پس از مرگ امیرنظام به دلیل ابتلا به بیماری سل جان باخت.
ناصرالدین‌شاه تا سی سال پس از درگذشت جیران زنده بود و پس از جیران شاه به وصیت او با انیس الدوله که دست‌پرورده جیران بود ازدواج کرد اما او تا پایان عمر جیران را از یاد نبرد و هرگز لقب جیران و اجازه سکونت در عمارت او را به کسی نداد.
او خود به تنهایی به سکونت‌گاه سابق جیران می‌رفت و دائم به پرتره‌ای از جیران که با سیاه‌قلم کشیده بود، نگاه می‌کرد. ناصرالدین‌شاه پس از ترور توسط میرزا رضای کرمانی در حرم شاه عبدالعظیم خود را به آرامگاه جیران رساند و در کنارش جان داد و او را در همان مقبره به خاک سپردند.
جیران سریال عاشقانه حسن فتحی
سریال «جیران» به کارگردانی حسن فتحی و نویسندگی احسان جوانمرد و حسن فتحی و تهیه کنندگی اسماعیل عفیفه، عاشقانه ای در دل تاریخ را روایت می کنند. پریناز ایزدیار ایفاگر یکی از شخصیت های اصلی داستان است و نقش شخصیت جیران که همسری ناصرالدین شاه است را بازی کند. بهرام رادان نیز در نقش ناصرالدین شاه در سریال جیران حضور دارد.
امیرحسین فتحی، امیرجعفری، رویا تیموریان، مهدی پاکدل، رعنا آزادی‌ور، ستاره پسیانی، غزل شاکری، کتانه افشاری‌نژاد، مرتضی اسماعیل‌کاشی، هومن برق نورد، مهدی کوشکی، سمیرا حسن‌پور، فاطمه مسعودی فر، بهناز نازی، غلامرضا نیکخواه، سیاوش چراغی پور، محمد شیری، حمیدرضا نعیمی، رضا جهانی، الهام نامی، نهال دشتی، سینا رازانی، بهنام شرفی، پاشا جمالی، حسن موذنی، نسرین نکیسا، ستایش دهقان، اشکان هورسان، نوید گودرزی، محمد مژدهی، عباس توفیقی، فرشید صمدی پور، عباس ظفری، راستین عزیزپور، علی اشمند، پرویز بزرگی، رضا داودوندی و مریلا زارعی، از دیگر بازیگران این سریال تاریخی هستند.
