رفع جای زخم یا اسکار با روش‌های خانگی

جای زخم یا اسکار در نتیجه التیام زخم ایجاد شده و در واقع به محل جوش خوردن آن گفته می‌شود. وجود اسکار عموماً تاثیری بر سلامتی ندارد اما باقی ماندن آن روی پوست ممکن است باعث کاهش اعتماد به نفس شود. برطرف کردن این مشکل، فرایندی طولانی و زمان‌بر است و در برخی موارد ممکن است به طور کامل برطرف نشود. در ادامه به موضوع بهبود و رفع جای زخم با روش‌های خانگی خواهیم پرداخت.

جای زخم چیست؟

اگر می‌خواهید از این عارضه خلاص شوید قبل از هر چیز باید بدانید جای زخم یا اسکار چیست و چگونه می‌توانید آن را برطرف کنید.

تشکیل اسکار بخشی از روند بهبود آسیب‌دیدگی است. هنگامی که لایه میانی پوست -درم- آسیب می‌بیند، بدن به طور طبیعی رشته‌های کلاژنی را جهت ترمیم این آسیب تولید می‌کند و همین موضوع باعث ایجاد اسکار روی پوست می‌شود.

نکاتی درباره جای زخم

• در بیشتر موارد، هرچه زخم سریع‌تر بهبود یابد و کلاژن کمتری رسوب کند، جای زخم کمتر به نظر می‌رسد.
• معمولاً شدت آن بستگی به شدت جراحت یا آسیب دارد.
• بر روی قسمت‌های مختلف بدن به شکل‌های متفاوتی ایجاد می‌شود.
• بسته به سن فرد مصدوم به شکل متفاوتی بروز می‌کند.
• انواع مختلفی دارد.

انواع جای زخم

جای زخم انواع مختلفی دارد که هر کدام ویژگی‌های منحصر به فردی دارند.

• آتروفیک

جای زخم آتروفیک به دلیل از بین رفتن بافت ایجاد می‌شود. این نوع اسکار که معمولاً بعد از آکنه و آبله مرغان پدید می‌آید، ظاهری به شکل فرورفته، دندانه‌دار یا مسطح روی پوست دارد. اغلب اسکارهای آتروفیک نسبت به سایر قسمت‌های پوست دارای رنگدانه‌های تیره‌تری هستند.

• هیپرتروفیک

جای زخم‌های هیپرتروفیک به شکل بافت اضافه روی پوست ایجاد می‌شوند. این نوع جای زخم‌ برخلاف جای زخم‌های کلوئیدی (زخم‌هایی که گوشت اضافه می‌آورند)، خارج از ناحیه آسیب دیده رشد نمی‌کنند و معمولاً تیره‌تر از سایر قسمت‌های پوست بدن است.

• کلوئیدی (keloid scar)

جای زخم‌های کلوئیدی در نتیجه بهبود تهاجمی زخم و تولید بیش از حد بافت ایجاد می‌شود. این نوع اسکار ظاهری برجسته، گوشتی و پف‌دار داشته و معمولاً از پوست اطراف تیره‌تر است. برخلاف جای زخم‌های هیپرتروفیک، جای زخم‌های کلوئیدی می‌توانند فراتر از ناحیه آسیب دیده رشد کنند.

• انقباضی (کنتراکچر)

جای زخم‌های انقباضی در قسمت‌هایی که مقدار زیادی از بافت پوست از بین رفته یا دچار آسیب‌های بسیار شدید شده باشد (مانند سوختگی) به وجود می‌آید. در چنین جای زخم‌هایی پوست سفت و براق شده و حرکت آن محدود می‌گردد.

درمان‌های خانگی برای رفع جای زخم

هیچ روش شناخته‌شده‌ای برای درمان جای زخم به طور کامل وجود ندارد، اما بسیاری از آن‌ها به مرور زمان خود به خود محو می‌شوند. طرفداران درمان‌های طبیعی بر این باورند که با کمک درمان‌های خانگی می‌توان روند محو شدن جای زخم را تسریع کرد تا از این طریق کمتر به چشم بیاید. در ادامه چندین روش درمانی که برای برخی افراد می‌تواند موثر باشد را می‌خوانیم.

ورقه‌ها و ژل‌های سیلیکونی

از بین تمام درمان‌های خانگی موجود جهت رفع جای زخم، سیلیکون بیشترین شواهد را برای کارایی دارد.

تحقیقاتی که در طی 20 سال گذشته صورت گرفته نشان می‌دهد، که استفاده از ورقه‌ها یا ژل‌های سیلیکونی می‌توانند به تدریج اسکار را بهبود بخشند:

• بر اساس مطالعات صورت گرفته ورقه‌های سیلیکونی به عنوان راهکاری ثابت شده، جهت درمان جای زخم استفاده می‌شود.
• دیگر تحقیقات نشان می‌دهد که ژل موضعی سیلیکونی باعث بهبود جای زخم‌های کلوئیدی و هیپرتروفیک می‌شود.

ژل‌ها و ورقه‌های سیلیکونی را می‌توان بدون نیاز به نسخه پزشک تهیه کرد. پزشکان معمولاً این روش درمانی را بعد از عمل جراحی و یا برای کمک به تشکیل اسکار بعد از آسیب‌دیدگی تجویز می‌کنند. برای کمک به رفع جای زخم، ژل‌ها یا ورقه‌های سیلیکونی باید به مدت 12 ساعت در روز به مدت حداقل 3 ماه روی جای زخم قرار داده شوند. سیلیکون عوارض جانبی کمی داشته و معمولاً استفاده از آن آسان و بدون درد است.

پماد برای از بین بردن جای زخم

کرم یا پماد رفع جای زخم، می‌تواند ترکیبات و مواد مؤثره متفاوتی داشته باشد. از ترکیبات سنتتیک تا عصاره‌های گیاهی. البته همان‌طور که گفته شد، تحقیقات نشان داده‌اند سیلیکون برای از بین بردن اسکار، ماده بسیار مؤثری است. دایمتیکون نیز که پلیمری بر پایه سیلیکون است، تأثیر مشابهی در از بین بردن جای زخم دارد.

محققان طی مطالعات گوناگون، تأثیر ترکیبات طبیعی در بهبود جای زخم را بررسی و برخی از آن‌ها را تأیید کرده‌اند. اما در حقیقت سیلیکون/دایمتیکون مطمئن‌ترین ماده‌ای است که شواهد علمی کافی در مورد اثربخشی آن در از بین بردن جای زخم وجود دارد. پس بهتر است اگر به دنبال سریع‌ترین و مطمئن‌ترین راه برای ترمیم جای زخم خود هستید، درمان با این ماده (چه به صورت پماد یا ژل، چه به شکل ورقه‌های سیلیکونی) را در اولویت قرار دهید. هرقدر سریع‌تر اقدام به رفع اسکار نمائید، احتمال اینکه به طور کامل برطرف شود بیشتر است.

آلوورا برای رفع جای زخم

ژل آلوورا دارای خواص ضد التهابی است و احتمال دارد بتواند علاوه بر کاهش تحریک پوست، به جلوگیری از تشکیل اسکار و بازسازی سلول‌های پوستی نیز کمک کند.

می‌توانید به روش زیر عمل کنید:

1) پوست تیره و سبز رنگ اطراف برگ آلوورا را جدا کنید.

2) ژل شفاف آن را بیرون آورده و با حرکات دایره‌ای روی جای زخم بزنید.

3) بعد از نیم ساعت، ژل را با آب سرد بشویید.

4) این کار را روزی ۲ بار تکرار کنید.

نکته: ژل آلوورا ماده بسیار مؤثری برای پیشگیری از ایجاد تاول و بدتر شدن شرایط، در هنگام سوختگی‌های پوستی نیز هست.

ویتامین E

شواهد علمی در مورد تاثیر ویتامین E روی اسکار قطعی نیست و علی‌رغم تصور عمومی، ویتامین E موضعی احتمالاً تاثیری بر رفع اسکار ندارد. تحقیقات در مورد اینکه چگونه ویتامین E می‌تواند آکنه را درمان کند و باعث رفع جای زخم شود، بی‌نتیجه بوده است. اما با این وجود برخی افراد از آن استفاده می‌کنند. در صورتی که تصمیم گرفتید شما هم آن را امتحان کنید، می‌توانید به روش زیر عمل کنید:

1) کپسول ویتامین E را از وسط باز کرده و روغن داخل آن را بر روی جای زخم بریزید (ممکن است برای پوشش‌دهی کامل اسکار به بیش از یک کپسول نیاز داشته باشید).

2) به مدت ۱۰ دقیقه روغن را به آرامی در اطراف و روی جای زخم ماساژ دهید.

3) بعد از ۲۰ دقیقه روغن را با آب گرم بشویید.

4) این کار را حداقل ۳ بار در روز انجام دهید.

عسل

عسل خام یک درمان قدیمی برای محو کردن جای زخم است. این ماده حاوی ترکیباتی است که بازسازی بافت را تحریک کرده و می‌تواند به رفع جای زخم کمک کند.

1) قبل از خواب روی جای زخم خود لایه‌ای عسل مالیده و روی آن را با باند بپوشانید.

2) اجازه دهید تمام شب، عسل روی اسکار بماند.

3) هنگام صبح باند را برداشته و عسل را با آب گرم بشویید.

4) تا زمان بهبودی، این کار را هر شب انجام دهید.

هرقدر زودتر شروع به استفاده از عسل کنید، اثر ترمیمی آن بیشتر خواهد بود. هنگامی که خود زخم ترمیم شد و دیگر ترشح یا خونریزی نداشت می‌توانید استفاده از عسل را آغاز کنید.

 روغن نارگیل

روغن نارگیل حاوی آنتی اکسیدان‌ها و ویتامین‌هایی است که می‌توانند رشد سلول‌ها و بافت‌های پوست را تقویت کرده و در نتیجه به رفع جای زخم کمک کنند.

1) اگر دما پایین است و روغن نارگیل به شکل جامد درآمده، مقداری از آن را روی اسکار بگذارید، با حرارت بدن مایع می‌شود.

2) به مدت ۱۰ دقیقه روغن را روی اسکار ماساژ دهید.

3) اجازه دهید تا روغن جذب پوست‌تان شود، این کار حدوداً یک ساعت زمان می‌برد.

4) این روند را دو تا چهار بار در روز تکرار کنید.

سرکه سیب

اثربخشی سرکه سیب در جلوگیری از ایجاد اسکار آکنه در مطالعات بالینی اثبات شده است. یک مطالعه در سال 2014 این اثر را به اسید سوکسینیک موجود در سرکه سیب نسبت داد. اسید سوکسینیک می‌تواند التهاب ناشی از آکنه را کنترل کند. این موضوع به نوبه خود ممکن است از ایجاد اسکار جلوگیری کرده و به رفع جای زخم کمک کند.

1) 4 قاشق غذاخوری آب مقطر را با ۲ قاشق غذاخوری سرکه سیب طبیعی مخلوط کنید.

2) پنبه را به ترکیب آب و سرکه آغشته کرده، روی جای زخم بزنید و اجازه دهید تا خشک شود.

3) این کار را هر شب قبل از خواب انجام داده و صبح روز بعد آن را بشویید.

اسانس روغنی اسطوخودوس و روغن زیتون

روغن اسطوخودوس دارای خواص ضد قارچی، ضد التهابی و ضد میکروبی است و می‌تواند با برطرف کردن پاسخ التهابی در عفونت‌های پوستی، به التیام ناحیه آسیب‌دیده کمک کند و به مرور زمان جای زخم تازه را از بین ببرد.

1) سه قطره اسانس روغنی اسطوخودوس را با سه قاشق غذاخوری روغن زیتون فرابکر ترکیب کنید.

2) ترکیب به دست آمده را به مدت ۵ دقیقه روی اسکار ماساژ دهید.

3) بعد از گذشت نیم ساعت محل را با آب گرم بشویید.

4) این کار را حداقل ۳ بار در روز انجام دهید.

لیمو

شواهد محکمی مبنی بر اینکه لیمو می‌تواند به رفع جای زخم کمک کند وجود ندارد. یک مطالعه در سال 2018 نشان داد که استفاده موضعی از روغن لیمو به کاهش التهاب و آسیب پوستی در موش‌ها کمک می‌کند.

1) لیموی تازه را برش دهید.

2) لیمو را فشار داده و آب آن را روی جای زخم بریزید.

3) بعد از ده دقیقه محل را با آب خنک بشویید.

4) این کار را هر روز و در یک زمان مشخص انجام دهید.

سیب زمینی

شواهد محدودی نشان‌دهنده آن است که سیب‌زمینی می‌تواند به رفع جای زخم کمک کند. همچنین یک مطالعه در سال 2017 نشان داد که پوست سیب زمینی ممکن است به بهبود سوختگی‌های جزئی کمک کند.

1) سیب زمینی را به صورت برش‌هایی با ضخامت متوسط خرد کنید.

2) به کمک حرکت‌های دایره‌ای، برش‌های سیب زمینی را روی اسکار بمالید.

3) زمانی که برش سیب زمینی شروع به خشک شدن کرد، آن را دور انداخته و یک برش دیگر بردارید.

4) این کار را به مدت ۲۰ دقیقه ادامه دهید و صبر کنید جای زخم به مدت ۱۰ دقیقه در هوای آزاد بماند تا خشک شود.

5) محل را با آب سرد بشویید.

6) این کار را حداقل یک بار در روز انجام دهید.

میوه گل رز و کندر

روغن میوه گل رز و روغن کندر حاوی ترکیباتی هستند که خواص ترمیم اسکار از خود نشان می‌دهند و می‌توان از آن‌ها برای رفع جای زخم استفاده کرد.

1) به مقدار مساوی اسانس روغنی میوه گل رز و اسانس روغنی کندر را با هم مخلوط کنید.

2) مخلوط به دست آمده را کمی روی جای زخم ماساژ دهید.

3) به مدت ۴۵ دقیقه صبر کرده، سپس به آرامی محل را با آب گرم بشویید.

4) این کار را ۳ بار در روز انجام دهید.

رفع جای زخم با جوش شیرین

نتایج یک مطالعه قدیمی نشان داده استفاده از جوش شیرین به منظور ترمیم زخم پس از جراحی، بهبود قابل توجهی ایجاد می‌کند.

نکته: بدون مشورت با پزشک، هرگز از روش‌های خانگی برای ترمیم زخم جراحی استفاده نکنید. در صورتی که مطمئن شدید این روش برای شما ضرری ندارد، می‌توانید به این ترتیب عمل کنید:

1) دو قاشق غذاخوری جوش شیرین را کم‌کم با آب مقطر مخلوط کرده تا به شکل خمیر دربیاید.

2) به کمک آب مقطر محل زخم یا اسکار را مرطوب کرده و سپس خمیر را روی آن بمالید.

3) خمیر را به کمک کمپرس گرم به مدت ۱۵ دقیقه روی جای زخم نگه دارید.

4) محل زخم را بشویید.

5) تا زمان بهبودی زخم، این کار را هر روز انجام دهید.

عصاره پیاز

یکی از قدیمی‌ترین و شناخته شده‌ترین راه‌های رفع جای زخم، استفاده از عصاره پیاز است. عصاره پیاز در اکثر محصولات طراحی شده برای درمان جای زخم استفاده می‌شود.

برخی تحقیقات نشان می‌دهند:

• محصولات حاوی عصاره پیاز می‌توانند جای زخم‌ها را بعد از ۴ هفته بهبود بخشیده و نرم کنند.
• افرادی که از ژل حاوی عصاره پیاز استفاده کرده‌اند، بعد از ۴ هفته شاهد بهبودی اسکار از نظر بافت، نرمی، قرمزی و ظاهر کلی آن بوده‌اند.

علی‌رغم مطالعات صورت گرفته، شواهد موجود در مورد عصاره پیاز در بعضی مواقع ضد و نقیض است. به عنوان مثال یکی از تحقیقات صورت گرفته نشان می‌دهد که عصاره پیاز بهتر از پماد (با پایه وازلین) برای درمان جای زخم عمل نمی‌کند. در هر حال به دلیل خواص متعدد آب پیاز، ارزش امتحان کردن را دارد.

سخن پایانی

در نظر داشته باشید که رفع جای زخم و برطرف کردن کامل اسکار با اکثر روش‌های خانگی تا زمانی ممکن است که محل اسکار نسبتاً تازه باشد. بهترین زمان هنگامی است که زخم ترمیم شده اما جای آن همچنان ملتهب و قرمز یا صورتی‌رنگ است. پس از اینکه اسکار کهنه شد و روند ترمیم پوست متوقف شد، نه تنها اغلب روش‌های خانگی، بلکه بسیاری از کرم‌ها و پمادهای رفع اسکار نیز کاربرد چندان مطلوبی نخواهند داشت. پس دقیقاً پس از ترمیم زخم، برای رفع اسکار و پیش‌گیری از دائمی شدن جای زخم اقدام کنید.

قبل از اینکه هر کدام از روش‌های گفته شده را انجام دهید، ابتدا جای زخم و اطراف آن را شسته و خشک کنید. یادتان باشد که از این روش‌های درمانی تنها برای بهبود اسکار استفاده کرده و از استعمال آن‌ها بر روی زخم‌های باز خودداری نمائید. در صورت تحریک پوست، سوزش یا قرمزی، استفاده از این روش‌ها را فوراً متوقف کنید.

تجربه شما در مورد رفع جای زخم

رفع جای زخم فرایندی طولانی است که نیاز به صبوری دارد به خصوص اگر از طریق درمان‌های خانگی باشد. با این وجود، با به کارگیری منظم این روش‌ها ممکن است بتوان تا حدودی ظاهر اسکار را بهبود بخشید. شما هم اگر تجربه‌ای در استفاده از هر یک از این روش‌ها دارید با ما و دیگران در میان بگذارید.