ممکن است در طول دوران بارداری، بعد از انجام کارهای روزمره مانند بالا رفتن از پله‌ها و برخی فعالیت‌های مشابه، در نفس کشیدن با مشکل روبرو شوید. طبق مطالعه‌ای که در سال 2015 انجام شد، حدود 60 تا 70 درصد از خانم‌ها دچار تنگی نفس در دوران بارداری می‌شوند. پزشکان غالباً این مسئله را به رحم در حال رشد ربط می‌دهند که به سمت بالا روی ریه‌ها فشار می‌آورد و تنفس را دشوار می‌کند. البته این مسئله گاهی اوقات نیاز به رسیدگی پزشکی اورژانسی پیدا می‌کند.
در این مقاله به بررسی این موضوع و سایر دلایل احتمالی تنگی نفس در دوران بارداری می‌پردازیم. همچنین راهکارهای مقابله با آن و زمان مراجعه به پزشک را نیز با هم بررسی می‌کنیم. همراه ما باشید.
علت تنگی نفس در بارداری
در حالی که تنگی نفس یکی از علائم شایع در دوران بارداری است، اما همیشه پزشک نمی‌تواند فقط یک علت واحد را برای آن مشخص کند. به نظر می‌رسد تنگی نفس در دوران بارداری به دلایل مختلفی ایجاد می‌شود، از بزرگ‌شدن رحم تا تغییر میزان فعالیت قلب.
ممکن است برخی بانوان خیلی زود متوجه تغییر در تنفس خود شوند، در حالی که برخی دیگر در سه ماهه دوم و سوم بارداری متوجه این تفاوت‌ها می‌شوند.
تنگی نفس در سه ماهه اول بارداری
برای تغییر تنفس در دوران بارداری، جنین نباید حتماً بزرگ باشد. دیافراگم که نواری عضلانی از بافت است که قلب و ریه‌ها را از شکم جدا می‌کند، ممکن است در طول سه ماهه اول بارداری به اندازه 4 سانتی‌متر بالا بیاید. حرکت دیافراگم به ریه‌ها کمک می‌کند تا از هوا پر شوند.
در حالی که ممکن است شما از تغییراتی که در عمق نفس کشیدن‌تان رخ می‌دهد آگاه نباشید، برخی دیگر ممکن است متوجه شوند که نمی‌توانند نفس کامل و عمیق بکشند.
به‌جز تغییرات دیافراگم، افزایش هورمون پروژسترون در دوران بارداری هم ممکن است باعث شود شما سریع‌تر نفس بکشید. پروژسترون نقش مهمی در رشد جنین دارد. همچنین یک ماده محرک تنفسی است؛ به این معنی که باعث می‌شود تنفس شما سریع‌تر شود. در حالی که تنفس سریع‌تر لزوماً باعث تنگی نفس نمی‌شود، اما ممکن است متوجه تغییر در الگوی تنفس خود شوید.
تنگی نفس در سه ماهه دوم بارداری
ممکن است تنگی نفس در سه ماهه دوم بارداری بیشتر قابل توجه باشد. رشد رحم معمولاً در سه ماهه دوم باعث تنگی نفس می‌شود. با این حال، برخی تغییرات در عملکرد قلب نیز می‌تواند باعث مشکل در تنفس شود.
میزان خون بدن در دوران بارداری به میزان قابل توجهی افزایش می‌یابد. برای جریان یافتن این خون درون بدن و رسیدن به جفت، قلب باید سخت‌تر پمپاژ کند. افزایش حجم کار قلب، می‌تواند شما را دچار تنگی نفس کند.
تنگی نفس در سه ماهه سوم بارداری
در طول سه ماهه سوم، بسته به موقعیت سر جنین در حال رشد، تنفس شما ممکن است آسان‌تر یا مشکل‌تر شود.
قبل از شروع چرخش و جابه‌جایی بیشتر جنین به سمت لگن، ممکن است احساس کنید که انگار سر کودک زیر یکی از دنده‌های شماست و روی دیافراگم فشار می‌آورد و این باعث می‌شود نفس کشیدن برایتان سخت شود.
طبق گفته متخصصان مرکز ملی منبع سلامت زنان امریکا، این نوع تنگی نفس معمولاً بین هفته های 31 تا 34 بارداری رخ می‌دهد.
سایر دلایل تنگی نفس در دوران بارداری
در صورت ابتلا به تنگی نفس شدید در دوره بارداری، مراجعه به پزشک ضروری است.
در حالی که تغییرات حاملگی می‌تواند باعث تنگی نفس شود، برخی بیماری‌ها نیز می‌توانند در بروز این مشکل نقش داشته باشند، که شامل موارد زیر می‌شود:
- آسم
بارداری ممکن است علائم آسم را بدتر کند. اگر به آسم مبتلا هستید، باید در مورد درمان‌های ایمن در دوران بارداری مانند داروهای استنشاقی یا سایر داروها با پزشک صحبت کنید.
- کاردیومیوپاتی در بارداری (پری پارتوم)
این بیماری نوعی نارسایی قلبی است که می‌تواند در دوران بارداری یا بلافاصله پس از زایمان رخ دهد. علائم آن شامل تورم مچ پا، فشار خون پایین، خستگی و تپش قلب است. بسیاری از خانم‌ها ممکن است در ابتدا علائم خود را به بارداری نسبت دهند، اما این بیماری می‌تواند به طور جدی بر سلامت فرد تأثیر بگذارد و به درمان نیاز دارد.
اگر علائم گفته‌شده را دارید، منتظر نمانید خودبه‌خود بهبود یابند، به پزشک مراجعه کنید.
- آمبولی ریوی
آمبولی ریوی هنگامی رخ می‌دهد که یک لخته خون در شریانی در ریه گیر کند. این عارضه می‌تواند به طور چشمگیری بر تنفس شما تأثیر بگذارد و باعث سرفه، درد قفسه سینه و تنگی نفس شود. این یک مورد پزشکی اورژانسی است.
- کم‌خونی
در برخی موارد، کم‌خونی (کمبود آهن در خون) می‌تواند باعث تنگی نفس شود. از دیگر علائم کم‌خونی می‌توان به خستگی، سردرد و رنگ مایل به آبی در لب و نوک انگشتان اشاره کرد. برای تشخیص کم‌خونی، پزشک می‌تواند میزان آهن خون شما را بررسی کند و برایتان مکمل‌های آهن تجویز کند.
مقابله با تنگی نفس در بارداری
احساس تنگی نفس می‌تواند ناراحت‌کننده باشد و فعالیت بدنی شما را محدود کند.
خوشبختانه، چندین روش وجود دارد که حین بارداری برای تنفس راحت‌تر می‌توانید انجام دهید، از جمله:
- حالت مناسب هنگام نشستن و ایستادن
حفظ حالت مناسب و خوب بدن هنگام نشستن یا ایستادن، باعث می‌شود رحم شما تا حد ممکن از دیافراگم دور شود. کمربندهای مخصوص حاملگی می‌توانند قرارگیری بدنتان در وضعیت مناسب را آسان‌تر کنند.
- استفاده از بالش مناسب
خوابیدن روی بالش‌هایی که قسمت فوقانی کمر را پشتیبانی می‌کنند یا استفاده از بالش‌های بارداری، باعث می‌شود جاذبه، رحم شما را به سمت پایین بکشد و فضای بیشتری به ریه‌ها بدهد. وقتی اندکی به سمت چپ نیز کج شوید، این حالت می‌تواند رحم را از آئورت که شریان اصلی است دور نگه داشته و به انتقال اکسیژن در سرتاسر بدن کمک کند.
- تمرین تکنیک‌های تنفس
تمرین تکنیک‌های تنفس که معمولاً در زایمان مورد استفاده قرار می‌گیرد، برای مقابله با تنگی نفس در دوران بارداری نیز می‌تواند مفید باشد. همچنین این تکنیک‌ها می‌تواند به شما کمک کند که در هنگام زایمان شرایط بهتری داشته باشید.
علاوه بر این، می‌توانید در هنگامی که تنگی نفس شما را آزار می‌دهد، با تغییر نحوه تنفس شرایط را بهتر کنید:
- دستان خود را باز کرده و دور از بدنتان نگه دارید. این حالت کمک می‌کند ریه شما فضای بیشتری برای کشیدن هوا به داخل داشته باشد.
- هنگامی که حس می‌کنید هوا درون ریه‌تان تا پایین نمی‌رسد، یک بازدم کامل انجام دهید و تا جایی که احساس ناراحتی نکنید، هر مقدار هوا که می‌توانید از ریه‌های خود خارج کنید؛ سپس به آرامی شروع به عمل دم کنید و تا جایی که پایین رفتن هوا را درون ریه خود احساس کنید، به آرامی به عمل دم ادامه دهید (نهایتاً تا 4 شماره ادامه دهید).
- از بینی نفس بکشید و به آرامی هوا را از دهان خارج کنید؛ به صورتی که لب‌های خود را به شکل O درآورده‌اید.
- این مراحل را حداقل روزی دو بار و هر بار به مدت 5 دقیقه انجام دهید.
- در هنگام انجام این روش تنفسی، سعی کنید با فکر کردن به آنچه برای شما اهمیت دارد و حس خوبی به شما می‌دهد، ذهن خود را آرام کنید. همچنین می‌توانید مدیتیشن یا تمرینات ذهن‌آگاهی را انجام دهید.
- استراحت
گوش دادن به بدن و آرام گرفتن در صورت لزوم، مورد مهمی است که بسیاری به آن توجه نمی‌کنند. در صورت مشکل شدن تنفس، استراحت و تجدید قوا برای بدنتان بسیار مهم است. در مراحل انتهایی بارداری، ممکن است نتوانید همان میزان فعالیت‌های بدنی را مانند گذشته داشته باشید.
- ورزش کردن
ورزش هوازی تنفس شما را بهبود می‌بخشد و نبض‌تان را پایین می‌آورد. اطمینان حاصل کنید برنامه ورزشی‌تان مورد تایید پزشک باشد. اگر قبل از این ورزش نمی‌کردید، اکنون زمان مناسبی برای شروع یوگای بارداری است. تنفس در تمرینات یوگا بسیار مهم است و حرکات کششی آن می‌تواند وضعیت بدن شما را بهبود ببخشد و فضای بیشتری را برای تنفس در اختیار ریه‌هایتان بگذارد. هر نوع ورزشی که انتخاب می‌کنید، نباید در آن زیاده‌روی کنید. به هر آنچه که بدنتان به شما می‌گوید گوش دهید.
اگر به بیماری زمینه‌ای دیگری که سبب تنگی نفس می‌شود مبتلا هستید، پیروی از توصیه‌های پزشک در مورد درمان، ضروری است.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
در حالی که بسیاری از خانم‌ها در دوران بارداری تنگی نفس را تجربه می‌کنند، باید توجه کنید که برخی از علائم نیاز به درمان دارند.
در زمان بارداری در صورت بروز علائم زیر باید به دنبال مراقبت‌های فوری پزشکی باشید:
- آبی شدن یا کبودی لب‌ها، انگشتان دست یا انگشتان پا
- تپش قلب یا ضربان قلب بسیار بالا
- احساس درد هنگام تنفس
- تنگی نفس شدید که رو به وخامت است
- خس‌خس سینه
اگر تنگی نفس‌تان بسیار آزاردهنده است و یا اگر برای اولین بار آن را تجربه می‌کنید، باید با پزشک صحبت کنید. ممکن است پزشک بخواهد از روش‌های تصویربرداری مانند سونوگرافی پاهایتان استفاده کند تا وجود لخته خون را به عنوان یک دلیل احتمالی رد کند.
تجربه شما
شما چه تجربه‌ای از تنگی نفس در دوران بارداری دارید؟ کدام روش‌ها در رفع این مشکل به شما کمک کرده‌اند؟ تجربیات‌تان در مورد تنگی نفس را با ما و دیگران به اشتراک بگذارید.
منابع:
https://www.medicalnewstoday.com/articles/322316
https://www.babycentre.co.uk/a219/breathlessness-in-pregnancy
https://www.health.harvard.edu/decision_guide/shortness-of-breath-in-pregnancy
https://www.healthline.com/health/pregnancy/third-trimester-shortness-breath-edema
تیم نویسندگان
دکتر مهدیه بهشادفر
