چگونگی مراقبت از زخم باز

زخم باز هرگونه صدمه داخلی یا خارجی است که بافت داخلی را در معرض محیط خارجی قرار دهد. گاهی اوقات می‌توانید زخم‌های باز حاد را با داروها و درمان‌های طبیعی بهبود ببخشید. با این حال، برای زخم‌های شدید که دچار خونریزی قابل توجه یا استخوان شکسته هستند، باید فوراً تحت مراقبت پزشکی قرار بگیرید. در ادامه انواع زخم باز و راهکارهای مراقبت از آن‌ها را باهم بررسی می‌کنیم. با ما همراه باشید.

انواع زخم

زخم‌ها به دو گروه عمده تقسیم می‌شوند : باز یا بسته

• در زخم بسته آسیب و خونریزی بافت، زیر سطح پوست اتفاق می‌افتد؛ مثل انواع کبودی.
• زخم باز شامل شکافی در پوست است که بافت داخلی را در معرض محیط خارج قرار می‌دهد. زخم‌های باز ممکن است در اثر افتادن، ترومای نافذ (آسیب در اثر برخورد با جسم تیز و شکافنده که باعث پارگی یا سوراخ شدن پوست شود)، جراحی و حتی در برخی موارد، در اثر ترومای بلانت (یا ترومای غیرنافذ که به آسیب به بدن در اثر ضربه شدید، افتادن یا حمله فیزیکی با یک جسم کند و غیر برنده گفته می‌شود) ایجاد شوند.

انواع زخم باز

برخی از نمونه‌های زخم باز شامل موارد زیر است.

ساییدگی

زخم ساییدگی هنگامی رخ می‌دهد که پوست روی سطح خشن ساییده یا لغزیده می‌شود. نمونه‌هایی از سایش شامل خراشیدن زانو یا صدمات جاده‌ای ناشی از موتورسواری یا دوچرخه‌سواری است. اگرچه ساییدگی، خونریزی بسیار کمی دارد، اما تمیز کردن زخم و از بین‌بردن هرگونه مواد باقی‌مانده روی آن برای جلوگیری از عفونت بسیار مهم است.

پارگی

این زخم، نوعی بریدگی عمیق یا پارگی در پوست است. پارگی معمولاً در تصادفات یا حوادث ناشی از چاقو، ماشین‌آلات یا سایر ابزارهای تیز اتفاق می‌افتد. این نوع زخم ممکن است باعث خونریزی قابل توجهی شود.

جداشدگی

جداشدگی شامل پاره شدن شدید پوست و بافت زیرین آن است. جدا شدگی می‌تواند ناشی از حوادث شدید مانند انفجارها، حملات حیوانات یا تصادفات وسایل نقلیه موتوری باشد.

سوراخ شدن

این نوع زخم، سوراخ کوچکی در بافت نرم ایجاد می‌کند. خرده‌های شیشه و چوب و سوزن می‌توانند باعث ایجاد زخم‌های حاد شوند؛ که جراحت ناشی از آن فقط بر لایه‌های بیرونی بافت تأثیر می‌گذارد.

با این حال، زخم چاقو یا گلوله می‌تواند به ماهیچه‌های عمقی و اندام‌های داخلی آسیب برساند و منجر به خونریزی قابل توجهی شود.

زخم برش

این نوع زخم یک برش تمیز و صاف در پوست است. در بسیاری از روش‌های جراحی از برش استفاده می‌کنند. اما حوادث ناشی از چاقو، تیغ‌های اصلاح، شیشه شکسته و سایر اشیای تیز می‌تواند باعث ایجاد این نوع زخم شود. برش معمولاً باعث خونریزی شدید و سریع می‌شود و می‌تواند به عضلات یا اعصاب آسیب برساند و به احتمال زیاد به بخیه نیاز دارد.

درمان زخم باز

زخم‌های باز جزئی یا حاد، ممکن است نیاز به معالجه پزشکی نداشته باشند. این نوع زخم ها را می‌توانید در خانه درمان کنید. با این حال، زخم‌های باز شدید که دارای خونریزی قابل توجه هستند، نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارند.

مراقبت از زخم باز باید دربرگیرنده گام‌های زیر باشد:

• خونریزی را متوقف کنید: با استفاده از یک پارچه تمیز یا بانداژ، به آرامی زخم را فشار دهید تا به لخته شدن خون کمک کنید.
• زخم را تمیز کنید: از آب تمیز و محلول نمکی (سرم فیزیولوژی) استفاده کنید تا مواد باقی‌مانده و باکتری‌ها را بشوید. هنگامی که زخم تمیز به نظر رسید، آن را با یک پارچه تمیز به آرامی خشک کنید. ممکن است پزشک برای خارج کردن بقایای باقی‌مانده از زخم‌های شدید از جمله بافت مرده، شیشه، گلوله یا سایر اشیا خارجی نیاز به انجام عمل دبریدمان داشته باشد.
• زخم را با آنتی‌بیوتیک درمان کنید: پس از تمیز کردن زخم، برای جلوگیری از عفونت، روی آن یک لایه نازک پماد آنتی بیوتیک بمالید. از دکتر داروساز یا پزشک درباره نوع پماد آنتی‌بیوتیک که می‌توانید برای مرکز زخم و نوعی که می‌توانید برای اطراف زخم استفاده کنید بپرسید.
• زخم را ببندید و بپوشانید: بستن زخم‌های تمیز به بهبود سریع‌تر کمک می‌کند. گاز و باندهای ضد آب برای زخم‌های جزئی مناسب هستند. زخم‌های باز عمیق ممکن است نیاز به بخیه داشته باشند. با این حال، یک زخم عفونی را باید تا از بین رفتن عفونت باز بگذارید.
• مرتباً پانسمان را تعویض کنید: مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های امریکا (CDC) توصیه می‌کند که هر 24 ساعت باند‌‌های قدیمی را برداشته و علائم عفونت را چک کنید. قبل از استفاده مجدد از یک گاز یا بانداژ چسبنده تمیز، زخم را ضد عفونی کرده و خشک کنید. به یاد داشته باشید که محل آسیب را در طول مدت زمان بهبودی تمیز نگه دارید.

داروهایی برای زخم‌ باز

برای کاهش التهاب و علائم دردناک در طول روند بهبودی، می‌توانید از داروهای بدون نسخه استفاده کنید. با این حال از مصرف آسپرین خودداری کنید، زیرا این کار می‌تواند منجر به خونریزی شده و روند بهبود زخم را به تاخیر بیاندازد.

پزشک ممکن است برای افرادی که دچار زخم‌های شدید یا عفونی هستند، داروهای مسکن قوی‌تری تجویز کند. افراد می‌توانند از آنتی بیوتیک‌های موضعی در بریدگی‌های جزئی و خراشیدگی‌ها استفاده کنند. در صورت خطر ابتلا به عفونت، پزشک ممکن است آنتی‌بیوتیک خوراکی نیز تجویز کند.

درمان‌های خانگی زخم باز

می‌توانید از درمان‌های خانگی زیر برای معالجه زخم‌های باز جزئی مانند بریدگی و خراش استفاده کنید.

خمیر زردچوبه

ترکیبی به نام کورکومین که در زردچوبه وجود دارد، دارای خواص ضد التهاب و ضد میکروبی قوی است و می‌تواند باعث بهبودی زخم شود.

مطالعه‌ای در سال 2017، خواص درمانی زردچوبه را در 178 فرد مبتلا به حفره خشک دندان که یک عفونت شایع بعد از کشیدن دندان است، مورد بررسی قرار داد. شرکت‌کنندگان با مصرف زردچوبه در عرض 2 روز از کاهش درد، تورم و نکروز بافتی (بافت مردگی) خبر دادند.

شما می‌توانید با مخلوط کردن زردچوبه با آب گرم، یک خمیر درست کنید و آن را به آرامی روی زخم بمالید و با باند یا گاز روی آن را بپوشانید.

آلوئه‌ورا

آلوئه‌ورا به خانواده کاکتوس‌ها تعلق دارد. برگ‌های گیاه آلوئه‌ورا حاوی ماده‌ای ژل‌مانند و سرشار از مواد معدنی و ویتامین‌هاست که باعث بهبود زخم می‌شود.

طبق نتایج مطالعه‌ای در سال 2019، آلوئه‌ورا حاوی ترکیب گلوکومانان است که باعث بهبود بازسازی سلولی و تولید کلاژن می‌شود. کلاژن نوعی پروتئین ضروری است که در پروسه ترمیم زخم نقش دارد.

همچنین، آلوئه‌ورا می‌تواند به کاهش التهاب، جلوگیری از ایجاد زخم و تقویت یکپارچگی پوست کمک کند. یک لایه نازک از ژل آلوئه‌ورا را روی ناحیه درگیر بمالید و یا زخم را با بانداژ خیس‌شده در ژل آلوئه‌ورا بپوشانید.

روغن نارگیل

روغن نارگیل به دلیل غلظت بالای مونولورین (نوعی اسید چرب دارای اثرات ضد میکروبی) می‌تواند باعث بهبود زخم شود. استفاده از روغن نارگیل با کیفیت بالا می‌تواند به کاهش خطر عفونت در زخم‌های در حال بهبود کمک کند.

سیر

سیر حاوی ترکیبی به نام آلیسین است که خاصیت ضد میکروبی و ضد التهابی دارد. طبق یک مطالعه روی موش‌های صحرایی در سال 2018، یک پماد حاوی 30 درصد سیر باعث افزایش تکثیر سلولی (برای ترمیم بافت آسیب‌دیده) در مقایسه با وازلین شد.

خطرات زخم باز

گروه‌های متنوعی از باکتری‌ها به طور طبیعی روی سطح پوست زندگی می‌کنند؛ بنابراین زخم‌های باز به مراقبت و بهداشت مناسب نیاز دارند تا خطر بروز عفونت در آن‌ها کاهش یابد.

برخی علائم و نشانه‌های زخم عفونی عبارتند از:

• قرمز، متورم یا گرم‌شدن پوست در نزدیکی زخم
• بدتر شدن درد
• تجمع مایع شفاف یا چرک درون زخم
• تاول
• تب
• تورم غدد لنفاوی

عفونت‌هایی که از زخم‌های باز ایجاد می‌شوند، شامل موارد زیر است:

عفونت استاف

استافیلوکوک‌ها گروهی از باکتری‌ها هستند که روی پوست و داخل بینی زندگی می‌کنند. باکتری‌های استافیلوکوک معمولاً باعث ایجاد بیماری نمی‌شوند؛ با این حال آن‌ها می‌توانند از طریق زخم‌های باز وارد بدن شده و در نتیجه یک بیماری مسری ایجاد کنند که پزشکان به آن عفونت استاف می‌گویند.

عفونت‌های استاف ممکن است در پوست باقی مانده و غدد عرق و چربی را درگیر کنند. این عفونت ممکن است در بدن پخش شده و چندین اندام دیگر را نیز درگیر کند.

پزشک می‌تواند برای کمک به مقابله با عفونت‌های استاف آنتی‌بیوتیک تجویز کند. با این حال، برخی از سویه‌های استافیلوکوک مانند استافیلوکوکوس اورئوسِ مقاوم به متی‌سیلین (MRSA)، در برابر آنتی‌بیوتیکی‌هایی که پزشکان به طور معمول تجویز می‌کنند، مقاومت می‌کنند.

کزاز (قفل شدن فک)

باکتری کلستریدیوم تتانی (C. tetani) می‌تواند از طریق زخم‌های باز پوست وارد بدن شده و باعث ایجاد نوعی عفونت باکتریایی به نام کزاز شود. هنگامی که کلستریدیوم تتانی وارد بدن شود، می‌تواند باعث اسپاسم دردناک عضلات گردن و فک شود. این وضعیت در صورتی که کنترل نشود می‌تواند حیات فرد را تهدید کند.

این باکتری در خاک، گرد و غبار و سطح اشیاء فلزی وجود دارد. به همین دلیل، در صورت ایجاد شدن زخم سوراخ در اثر میخ یا جسم تیز فلزی دیگر باید به دنبال مراقبت پزشکی باشید. پیشرفت در تولید واکسن‌ها، تقریباً کزاز را در ایالات متحده ریشه‌کن کرده است. مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های امریکا (CDC) توصیه می‌کند که بزرگسالان، هر 10 سال یکبار واکسن کزاز بزنند. در ایران نیز لازم است در صورتی که دچار زخم باز شدید، واکسن کزاز دریافت کنید.

فاشئیت نکروزان

فاشئیت نکروزان نوعی عفونت نادر باکتریایی است که بافت نرم را از بین می‌برد. باکتری‌هایی به نام استرپتوکوک گروه A معمولاً باعث این نوع عفونت می‌شوند. این عفونت به طور ناگهانی ایجاد شده و به سرعت گسترش می‌یابد.

فاشئیت نکروزان نوعی بیماری شدید است که نیاز به درمان فوری دارد. این بیماری می‌تواند به سپسیس (نوعی پاسخ تهدیدکننده حیات بدن به عفونت است که می‌تواند منجر به آسیب بافتی، نارسایی اندام‌ها و مرگ شود)، سندرم شوک سمی، نارسایی چند ارگانی و حتی مرگ منجر شود.

علائم فاشئیت نکروزان شبیه به آنفلوانزاست و می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• درد شدید در نزدیکی زخم
• پوست قرمز یا بنفش نزدیک زخم
• تب
• درد معده
• گلو درد
• حالت تهوع
• اسهال
• لرز
• دردهای‌ عضلانی
• زخم مزمن

زخم مزمن زخمی است که بهبود آن بیش از حد طول بکشد و یا مرتباً باز شود. علل ایجاد زخم‌های مزمن، عفونت‌های شدید باکتریایی، ضعف عملکرد سیستم ایمنی و مشکلات زمینه‌ای پزشکی است. ابتلا به دیابت یا سرطان نیز ممکن است خطر ایجاد زخم‌های مزمن را افزایش دهد.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر علائم زیر را مشاهده کردید سریعاً به پزشک مراجعه کنید:

• قرمزی، درد، تورم یا خونریزی در قسمت زخم افزایش یابد.
• زخم بزرگ‌تر یا عمیق‌تر شده و یا بسیار خشک یا تیره به نظر برسد.
• مواد ترشحی از زخم یا اطراف آن افزایش یافته، غلیظ‌تر شده، به رنگ‌های کِرِم، سبز یا زرد در‌بیاید و یا بوی بدی بدهد (این‌ علائم نشانگر چرک و عفونت هستند).
• دمای بدن به 38 درجه سانتی‌گراد و بالاتر برسد.

خلاصه مطلب

زخم‌های باز آن دسته زخم‌هایی هستند که بافت‌های بدن را در معرض محیط خارجی قرار می‌دهند. زخم‌های باز ممکن است توسط باکتری‌های موجود روی پوست آلوده شوند. با این حال، روش‌های صحیح بهداشتی و تکنیک‌های مراقبت از زخم می‌تواند به کاهش خطر عفونت کمک کرده و به بهبود سریع‌تر آن کمک کند. زخم‌های باز کوچک ممکن است نیازی به درمان پزشکی نداشته باشد، اما استفاده از پماد آنتی‌بیوتیک بدون نسخه به تمیز نگه داشتن زخم کمک می‌کند. از زردچوبه، آلوئه‌ورا، روغن نارگیل یا سیر می‌توانید به عنوان درمان طبیعی برای زخم‌های باز کوچک استفاده کنید.

زخم‌های باز بزرگ که دارای خونریزی قابل توجه هستند، نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارند. کنترل خونریزی و کنترل عفونت دو موردی هستند که هرچه زودتر به آن‌ها توجه کنید، احتمال پشیمانی کمتر است.

نوبت شما

شما چه تجربه‌ای از درمان زخم باز دارید؟ تجربیات‌تان را در این زمینه، با ما و دیگران به اشتراک بگذارید. همچنین در صورتی که پرسشی در مورد مراقبت از چنین آسیب‌هایی دارید، مطرح نمایید تا کارشناسان ما پاسخگوی شما باشند.

تیم نویسندگان

دکتر مهدیه بهشادفر

• کانسیلر چیست و چگونه باید از آن استفاده کرد؟
• پرایمر: انواع، مزایا و نحوه استفاده از آن
• انواع ویتامین‌های گروه ب و نقش آن‌ها در سلامت بدن
• کک و مک چیست؟ با علت بروز و روش‌های درمان آن آشنا شوید