علت خارش بدن در بارداری چیست؟ درباره کلستاز بارداری چه می‌دانید؟

معمولاً خارش بدن در بارداری به صورت خفیف امری رایج است. علت آن خون‌رسانی زیاد در سطح پوست و کشیده شدن پوست شکم با پیش رفتن زمان بارداری و رشد جنین است.

خارش خفیف معمولاً چیزی نیست که باعث نگرانی شود، اما میزان شدید آن می‌تواند حاکی از یک مشکل جدی کبدی باشد که به آن کلستاز بارداری می‌گویند. این مورد، از هر 100 نفر تنها برای یک نفر اتفاق می‌افتد، اما قطعاً به مراقبت‌های پزشکی نیاز دارد. پس لازم است اگر در دوران بارداری دچار خارش بدن هستید، حتماً درباره کلستاز بدانید.

خارش خفیف بدن در بارداری

خارش خفیف آسیبی به شما و جنین نمی‌زند. برای تسکین خارش خفیف موارد زیر کمک‌کننده خواهد بود:

• لباش گشاد بپوشید.
• لباس‌های نخی بپوشید و از پوشیدن لباس‌های پشمی و از جنس الیاف مصنوعی اجتناب کنید.
• با آب خنک حمام کنید.
• استفاده از ادکلن‌ها و صابون‌های عطری را کنار بگذارید.
• برای پوست شکم، از لوسیون و مرطوب‌کننده استفاده کنید.
• از خوردن غذاهای تند و پرادویه، الکل و کافئین بپرهیزید.

اگر خارش بدن در بارداری همراه با بثورات پوستی بود، باید به پزشک مراجعه کنید. بعضی از مشکلات پوستی دوران بارداری مانند بثورات پلی‌مورفیک نیاز به درمان دارند. این عارضه باعث خارش، ایجاد بثورات پوستی و یا توده‌های برآمده و نواحی ملتهب بزرگ بر روی پوست می‌شود. البته نگران نباشید، اگرچه علائم آن آزاردهنده و ناخوشایند است اما مشکلی برای شما و فرزندتان به‌وجود نمی‌آورد.

خارش شدید: کلستاز بارداری

کلستاز درون کبدی (ICP) یا کلستاز بارداری، یک بیماری جدی کبدی است که به ندرت دیده شده و معمولاً در سه ماهه آخر بارداری رخ می‌دهد.

علت این بیماری مشخص نیست. ممکن است هورمون‌های دوره بارداری در آن دخیل باشند. اینگونه گمان می‌رود که افزایش هورمون‌های بارداری در انتهای دوره، ممکن است جریان طبیعی صفرا را کاهش دهند. صفرا نوعی مایع گوارشی است که در کبد ساخته شده و با کمک به سیستم گوارشی، چربی‌ها را تجزیه می‌کند. در کلستاز بارداری به جای آنکه املاح صفراوی کبد را ترک کنند، در آن تجمع می‌کنند و در نهایت وارد جریان خون می‌شوند. همین امر باعث احساس خارش بدن در بارداری می‌شود.

کلستاز کبدی می‌تواند ارثی باشد یا فرد هیچگونه سابقه خانوادگی نداشته باشد. این مشکل بیشتر بین زنان از نژادهای هندی و پاکستانی رایج است. اگر در بارداری قبلی خود کلستاز کبدی داشته‌اید به احتمال زیاد در بارداری بعدی نیز به آن مبتلا خواهید شد.

نوزادانی که از مادران دارای کلستاز کبدی به دنیا می‌آیند ممکن است زودتر از موعد، مرده و یا با مشکلات تنفسی به دنیا بیایند. از آنجایی که عوارض کلستاز بارداری می‌تواند برای جنین بسیار خطرناک باشد، پزشک ممکن است پیشنهاد کند که قبل از موعد زایمان طبیعی برای القای زایمان به بیمارستان مراجعه کنید.

چه عواملی باعث کلستاز دوران بارداری می‌شود؟

هورمون‌های دوران بارداری بر روی عملکرد کبد تاثیر می‌گذارند، این امر منجر به کاهش یا توقف جریان صفرا می‌شود. هنگامی که جریان صفرا در کبد کند یا متوقف شود، این موضوع باعث تجمع اسید‌های صفراوی و در نهایت ورود آن به جریان خون می‌شود.

کلستاز بارداری هنگامی تشخیص داده می‌شود که میزان اسید‌های صفراوی تام (TBA) یا اسیدهای صفراوی سرم به اندازه 10 میکرومول در لیتر (یا بالاتر) رفته باشند. ابتدا مطالعات نشان می‌دادند که افزایش اسیدهای صفراوی فقط به استروژن مربوط است، اما اخیراً ثابت شده که پروژسترون هم به همان اندازه در این موضوع دخیل است.

علائم کلستاز بارداری

علائم کلاسیک کلستاز بارداری، ایجاد خارش بدون بروز بثورات پوستی است. معمولاً کف دست‌ها و پاها دچار آن می‌شوند و ممکن است در سایر قسمت‌های بدن هم پخش شود. خارش بدن در بارداری می‌تواند بدون توقف و غیر قابل تحمل باشد و در طول شب بدتر شود. علائم دیگر آن عبارتند از زردی، ادرار تیره و مدفوع رنگ پریده. خارش معمولاً بعد از زایمان در عرض چند روز از بین می‌رود.

علائم شایع کلستاز بارداری عبارتند از:

• خارش مخصوصاً در دست و پا (اغلب تنها علامتی است که متوجه آن می‌شوید.)
• رنگ تیره ادرار
• درد در ربع فوقانی سمت راست بدون وجود سنگ صفرا
• خستگی مفرط
• از دست دادن اشتها
• افسردگی

نشانه‌هایی که کمتر دیده می‌شوند:

• زردی (زردی رنگ پوست، چشم‌ها، غشاهای مخاطی)
• درد در ربع فوقانی سمت راست
• حالت تهوع

چه افرادی در خطر کلستاز بارداری هستند؟

از هر 100 نفر یک الی دو نفر به این مشکل دچار می‌شوند. البته زنانی که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهیم کرد در خطر بالاتری برای ابتلا به کلستاز در دوران بارداری قرار دارند:

• زنانی که چند قلو باردارند.
• زنانی که قبلاً دچار آسیب کبدی شده‌اند.
• زنانی که مادر یا خواهر آن‌ها مبتلا بوده‌اند.

کلستاز بارداری چگونه تشخیص داده می‌شود؟

تشخیص این بیماری با گرفتن سابقه کامل پزشکی، معاینات فیزیکی و آزمایش خون (که عملکرد کبد، اسیدهای صفراوی و بیلی روبین را ارزیابی می‌کند) انجام می‌شود. در صورت تشخیص کلستاز بارداری، آزمایشات کبدی تا زمان تولد نوزاد به‌صورت منظم انجام می‌شوند تا پزشک بتواند وضعیت مادر را تحت نظر داشته باشد.

در صورت ابتلای مادر به کلستاز، چه آسیبی به نوزاد وارد می‌شود؟

کلستاز باعث زایمان زودرس یا مرده به دنیا آمدن جنین می‌شود. جنین در چرخه رشد خود به کبد مادر برای حذف اسید‌های صفراوی (از خون) وابسته است. بنابراین، سطح بالای صفرای مادر باعث ایجاد فشار به کبد نوزاد می‌شود.

علاوه بر این، کلستاز دوران بارداری می‌تواند منجر به ایجاد مشکلات ریوی ناشی از تنفس در مکونیوم در نوزادان شود. مکونیوم یا اولین مدفوع کودک تازه متولدشده، ماده چسبناک و سبز رنگی است که معمولاً در روده‌های جنین در حال رشد جمع می‌شود. در مادران مبتلا به کلستاز، مکونیوم ممکن است به مایع آمنیوتیک نفوذ کند و به هنگام تنفس وارد ریه‌های نوزاد شود.

درمان کلستاز بارداری چیست؟

کرم‌هایی مثل لوسیون کالامین برای استفاده در دوران بارداری بی‌خطر هستند و می‌توانند خارش را کمتر کنند. البته ممکن است پزشک شما دارویی تجویز کند که تولید املاح صفراوی را کاهش داده و خارش را از این طریق آرام کند.

کلستاز بارداری می‌تواند سطح جذب ویتامین K (که در انعقاد خون موثر است) را تحت تاثیر قرار دهد. به همین دلیل احتمالاً مکمل ویتامین K نیز برای شما تجویز خواهد شد. اگر کلستاز بارداری در شما تشخیص داده شود، پزشک شما گزینه‌هایی که برای درمان و بهبود خواهید داشت را با شما به اشتراک می‌گذارد.

اهداف درمان این بیماری، رهایی از خارش بدن در بارداری و پیشگیری از ایجاد عارضه جدی در جنین است. قبل از استفاده از هر دارویی حتماً با پزشک مشورت کنید.

بعضی از موارد درمانی عبارتند از:

• دارو‌های ضد خارش موضعی یا داروهای موضعی حاوی کورتیکواستروئیدها.
• داروهایی که باعث کاهش اسیدهای صفراوی می‌شوند.
• حمام با آب خنک، که از طریق کاهش دما جریان خون بدن را کاهش می‌دهد.
• دگزامتازون، استروئیدی که باعث بلوغ ریه‌های جنین می‌شود.
• مکمل‌های ویتامین K قبل از زایمان و یک بار هم بعد از آن به مادر داده می‌شود تا از خون‌ریزی داخل جمجمه‌ای جلوگیری کند.
• ریشه قاصدک و خار مریم ترکیباتی طبیعی هستند که برای کبد مفیدند (قبل از استفاده از این مواد حتماً و حتماً با پزشک خود مشورت کنید).
• انجام تست‌های بدون استرس (NST) شامل پایش قلب جنین و ثبت انقباضات هر دو هفته یک بار.
• آزمایش‌های منظم خون برای پایش سطح سرمی صفرا و عملکرد کبد.

احتمال اینکه مادر در بارداری بعدی هم به کلستاز مبتلا شود، چقدر است؟

تقریباً اینکه بدانیم زنی در بارداری‌های بعدی به کلستاز مبتلا می‌شود یا نه غیر ممکن است. بعضی منابع ادعا می‌کنند که اگر زنی در بارداری دچار کلستاز باشد تا 90 درصد احتمال دارد که در بارداری بعدی نیز به آن دچار شود، اما نتایج این تحقیق قطعی نیست.

اگر بارداری مجدد را در نظر دارید، با پزشک خود مشورت کنید تا در مراحل بارداری سالم به شما کمک کند یا اگر راهی برای پیشگیری از کلستاز کبدی وجود دارد، آن را انجام دهد.

تجربه شما از خارش بدن در بارداری

اگر شما هم خارش بدن در بارداری راتجربه کرده یا می‌کنید، برای ما و سایر خوانندگان این مقاله بنویسید چه راهکارهایی به شما کمک کرده یا چه روش‌هایی بی‌اثر بوده است. تجربیات هر بانوی بارداری می‌تواند طی کردن این دوران را برای بانوان دیگر ساده‌تر کند. البته برای امتحان کردن هر روشی، حتماً برای حفظ سلامت مادر و جنین لازم است با پزشک متخصص مشورت شود.

تیم نویسندگان

دکتر مهدیه بهشادفر

• کانسیلر چیست و چگونه باید از آن استفاده کرد؟
• پرایمر: انواع، مزایا و نحوه استفاده از آن
• انواع ویتامین‌های گروه ب و نقش آن‌ها در سلامت بدن
• کک و مک چیست؟ با علت بروز و روش‌های درمان آن آشنا شوید