علت چربی شکم در زنان و راههای کاهش آن
فارغ از اینکه بانوان در چندمین دهه زندگی خود به سر میبرند، برخورداری از وزن مناسب و تناسب اندام، دغدغه همه آنها است. در دهههای اخیر علم پزشکی ثابت کرده است تأثیر وزن بدن و سایز دور کمر فقط در زیبایی فرد نیست. اثری که سایز دور کمر و در واقع چربی شکمی بر سلامتی یا ریسک ابتلا به بیماریها میگذارد، فراتر از انتظار است. آگاهی از مواردی مانند میزان چربی شکم در زنان میتواند اطلاعات ارزشمندی درباره وضعیت سلامتی بانوان به دست دهد.
گاهی اوقات افراد، افزایش اندازه دور کمر را ناشی از بالا رفتن سن میدانند. البته این باور در مورد خانمها خصوصاً پس از یائسگی، که چربی اضافه بدن بیشتر در ناحیه شکم جمع میشود، درست است. با این حال، باید گفت حتی در این صورت، تنها دغدغهای که زیاد شدن چربیهای دور شکم به وجود میآورد، سختشدن پوشیدن لباسهای قبلی نیست! موضوع بسیار مهمتر از سایز لباسهای ما است.
مطالعات نشان میدهند چربی دور شکم خطرات جدی برای سلامتی فرد ایجاد میکند. البته در مقابل، کاهش این چربی تأثیر بهسزایی بر افزایش سلامتی انسان دارد. در ادامه مقاله همراه ما باشید تا درباره این موضوع بیشتر صحبت کنیم.
علت به وجود آمدن چربی شکم در زنان
خوب است ابتدا قدری در مورد چاقی و دلایل بروز آن بدانیم. سه عامل اصلی در این مورد، نقش مهم و تعیینکنندهای دارند:
- مقدار کالری مصرفی شما در طول روز
- میزان کالری که در طول روز به واسطه انجام فعالیت میسوزانید
- سن شما
اگر شما زیاد غذا میخورید و میزان فعالیتتان در طول روز کم است، به احتمال زیاد دچار اضافه وزن هستید که این شامل چربی شکم نیز میشود.
همچنین با بالا رفتن سن، همانطور که توده عضلانی بدن کاهش مییابد، به موازات آن میزان چربی بدن نیز افزایش پیدا میکند. به علاوه کاهش توده عضلانی بدن، میزان مصرف کالری را کاهش میدهد. همین امر حفظ وزن طبیعی را برای افراد سخت میکند.
بسیاری از خانمها با بالا رفتن سن، حتی اگر دچار اضافه وزن هم نباشند، متوجه تجمع چربی در ناحیه شکم خود میشوند. علت این امر کاهش سطح هورمون استروژن در بدن خانمها است که بر نحوه توزیع چربی در بدن مؤثر است.
البته باید توجه کرد همیشه سن عامل تغییر شکل چربیهای بدن نیست؛ بلکه گاهی استعداد چاقی خصوصاً در نواحی دور شکم و داشتن بدن سیبیشکل بهجای گلابیشکل ممکن است دلایل ژنتیکی داشته باشد.
چربی دور شکم؛ مسئلهای فراتر از لایههای عمقی پوست
مشکل اصلی در مورد چربی شکم در مردان و زنان این است که نه تنها باعث اضافه شدن لایه دیگری به لایههای زیرین پوست (چربی زیرجلدی) میشود، بلکه باعث افزایش چربی احشایی نیز میشود. چربی احشایی به طور طبیعی در داخل حفره شکمی و در اطراف اعضای داخلی بدن وجود دارد.
شاید افزایش چربی زیرجلدی نهایتاً باعث ناراحتی ما بهخاطر به هم خوردن تناسب اندام و زیباییمان شود اما افزایش چربی احشایی، عوارض جسمانی شدیدتری را برای فرد به دنبال دارد که از جمله میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- بیماری قلبی
- دیابت نوع دو
- افزایش فشار خون
- کلسترول غیرطبیعی
- مشکلات تنفسی
علاوه بر این مشکلات، تحقیقات پزشکی همچنین نشان میدهد که داشتن چربی شکم فارغ از وزن کلی بدن، میتواند احتمال مرگ زودرس را افزایش دهد. در واقع نتایج برخی از مطالعات نشان میدهد که حتی در زنانی که طبق شاخص استاندارد توده بدن (BMI)، وزن طبیعی داشتند، افزایش اندازه دور کمر، احتمال مرگ ناشی از بیماریهای قلبی-عروقی را افزایش داده است.
تشخیص میزان چربی شکم در زنان با اندازه گیری دور کمر
سؤالی که ممکن است ذهن بسیاری از ما را درگیر کند این است که حالا از کجا متوجه شویم که به چربی شکم دچار شدهایم؟ جواب این سوال بسیار ساده است. برای این کار کافی است دور کمر خود را اندازه بگیرید:
- صاف بایستید و متر را دور شکم برهنه خود در قسمت بالای لگن بگیرید.
- نوار متر را تا جایی دور شکم خود بکشید که باعث فشار به پوستتان نشود. از همسطح بودن متر در تمام نواحی دور شکم مطمئن شوید.
- با آرامش و با یک بازدم، دور کمر خود را اندازهگیری کنید و البته حواستان به تمایلتان برای جمع کردن عضلات شکم و به داخل کشیدن آنها در زمان اندازهگیری، باشد.
طبق یک استاندارد اندازه دور کمر بیش از ۸۹ سانتیمتر در زنان نشاندهنده تجمع چربی شکم و بالا بودن خطر ابتلا به عارضههای مختلف است.
راهکارهای کاهش چربی شکم در زنان
زمانی که بحث از چربیهای دور شکم میشود، اولین و مهمترین سؤال این است که چطور میتوان این چربیها را آب کرد؟ در پاسخ به این پرسش، باید گفت شما میتوانید عضلات ناحیه شکمی خود را با انجام تمرینات متمرکز بر ناحیه شکم (مانند حرکت کرانچ) تقویت کنید. البته درست است که ورزش برای تناسب اندام مفید است اما با اینحال، نباید از این حقیقت غافل شد که صرفاً با انجام ورزش نمیتوانید از شر چربی شکم خلاص شوید. بلکه در کنار آن رژیم غذایی و سبک زندگی سالم که باعث تناسب کلی بدن میشود، میتوانند چربیهای احشایی را نیز کاهش دهند.
از راهکارهای لازم برای مقابله با افزایش چربی دور شکم میتوان به این نکات اشاره کرد:
1) رژیم غذایی سالم داشته باشید
غذاهای گیاهی نظیر میوهها، سبزیجات و غلات کامل باید بخش عمده رژیم غذایی شما را تشکیل دهند. سعی کنید از منابع پروتئینی و لبنیات کم چرب (منابعی که کمتر از 10 گرم چربی کل و کمتر از 4.5 گرم چربی اشباع داشته باشند) استفاده کنید. مصرف شکر افزوده و چربی اشباعشده که در گوشت و لبنیات پرچرب (مانند کره و پنیر) یافت میشود را محدود کنید. بهجای آن سعی کنید از منابع حاوی چربیهای اشباعنشده مانند ماهی، آجیل و برخی روغنهای گیاهی خاص استفاده کنید. رژیم غذایی مدیترانهای یکی از بهترین رژیمها برای دوران یائسگی و کاهش چربی شکم در زنان است که فاکتورهای گفته شده را پوشش میدهد.
2) نوشیدنیهای شیرین را از رژیم غذایی خود حذف کنید
سعی کنید بهجای مصرف نوشیدنیهای شیرین، از آب و یا نوشیدنیهایی که فاقد قند و شیرینکنندههای مصنوعی باشند، استفاده کنید.
3) میزان کالری دریافتی و غذای مصرفی خود را کنترل کنید
این نکته را به خاطر داشته باشید که حتی در زمان خوردن مواد غذایی سالم نیز کالری دریافتی شما افزایش پیدا میکند؛ بنابراین بهتر است زمانهایی که در خانه هستید، اندازه وعدههای خود را کوچکتر کنید و زمانهایی که در رستوران هستید، غذای خود را با دیگران سهیم شده و یا نصف آن را برای وعده بعدی با خود به منزل ببرید.
4) استرس خود را کاهش دهید
استرس با اثر بر غدد آدرنال باعث القای تولید کورتیزول میشود. این هورمون با نام هورمون استرس نیز شناخته میشود.
تحقیقات نشان دادهاند که سطوح بالای کورتیزول میتواند باعث افزایش اشتها و ذخیره چربی شکمی شود. همچنین، زنانی که پیشاپیش سایز دور شکم بیشتری دارند، در پاسخ به استرس کورتیزول بیشتری تولید میکنند. این مسأله میتواند باعث افزایش بیشتر چربی در قسمت شکم شود.
پیشنهاد ما برای کنترل استرس، گنجاندن فعالیتهایی نظیر یوگا و مدیتیشن در برنامه روزانه است.
5) خواب کافی داشته باشید
خواب بر بسیاری از جنبههای سلامتی اثرگذار است. تحقیقات نشان دادهاند که نداشتن خواب کافی میتواند ریسک ابتلا به چاقی را افزایش دهد. مشخص شده است که افرادی با 5 ساعت خواب شبانه نسب به افرادی با 7 ساعت خواب، بیشتر مستعد افزایش وزن هستند. همچنین مشکلاتی نظیر آپنه خواب میتواند باعث افزایش چربی احشایی شود. پس سعی کنید برای سلامت بهتر حداقل 7 ساعت در روز خواب باکیفیت داشته باشید.
6) ورزش کردن را به بخشی از کارهای روزانه خود تبدیل کنید
طبق توصیههای کارشناسان سلامت، هر فرد بزرگسال سالم باید به مدت ۱۵۰ دقیقه در هفته یک فعالیت هوازی متوسط مانند پیادهروی سریع و یا حداقل به مدت ۷۵ دقیقه در هفته یک فعالیت شدید هوازی مانند دویدن را در برنامه خود داشته باشد.
توجه: اگر از گامشمار استفاده میکنید به خاطر داشته باشید که به طور متوسط 10 هزار قدم در روز میتواند از افزایش وزن جلوگیری کند. برخی مطالعات صورتگرفته در این زمینه، نشان داده است که پس از یک کاهش وزن جدی، روزانه 15 هزار قدم لازم است تا از بازگشت مجدد چاقی و افزایش چربی شکم در زنان جلوگیری شود.
علاوه بر این، انجام تمرینات قدرتی نیز حداقل دو بار در هفته توصیه میشود. اما اگر میخواهید که وزن خود را کاهش دهید و یا اهداف تناسب اندام خاصی را مدنظر دارید، لازم است تعداد دفعات تمرینات قدرتی را افزایش دهید.
در نهایت اینکه برای کاهش چربی اضافی و جلوگیری از بازگشت مجدد آن، یک برنامه کاهش وزن آرام و پیوسته طراحی کنید و برای شروع این مسیر و انجام آن حتماً با یک متخصص مشورت کنید.
چه عاملی بعد از یائسگی باعث افزایش وزن میشود؟
تغییرات هورمونی در دوران یائسگی باعث افزایش وزن به ویژه در ناحیه شکم در مقایسه با ناحیه لگن و ران میشود. اما باید گفت که فقط این تغییرات هورمونی نیست که باعث افزایش وزن پس از یائسگی میشود. بلکه این افزایش وزن معمولاً به عواملی نظیر بالا رفتن سن، سبک زندگی و عوامل ژنتیکی نیز مرتبط است.
به عنوان مثال با افزایش سن، توده عضلانی بدن کاهش مییابد؛ این در حالی است که میزان چربی بدن به موازات آن افزایش پیدا میکند. کاهش توده عضلانی، سرعت مصرف کالری (متابولیسم) را در بدن کاهش میدهد. همین عامل بهتنهایی حفظ وزن سالم را برای بدن انسان سخت میکند. به طور کلی اگر قرار باشد شما مثل همیشه به رویه خوردن خود ادامه بدهید و میزان فعالیت بدنی خودتان را افزایش ندهید، طولی نخواهد کشید که شما نیز به اضافه وزن دچار شوید.
علاوه بر همه این موارد، عوامل ژنتیکی نیز ممکن است در بروز اضافه وزن دوران یائسگی نقش داشته باشند. اگر والدین و یا خویشاوندان نزدیکتان در ناحیه اطراف شکم دارای اضافه وزن هستند، احتمال اضافه وزن و چربی شکم در شما هم وجود دارد. عوامل دیگر مانند ورزش نکردن، رژیم غذایی ناسالم و خواب ناکافی نیز ممکن است به اضافه وزن دوران یائسگی کمک کنند. هنگامیکه افراد خواب سالم و کافی ندارند تمایل آنها به ریزهخواری و مصرف کالریِ بیشتر افزایش پیدا میکند.
چگونه بعد از یائسگی اندامی متناسب داشته باشیم؟
یائسگی دوران گذار مهمی در زندگی زنان محسوب میشود. اگر شما هم به این دوران نزدیک میشوید، از آن به عنوان یک یادآور برای مراقبت بهتر از خودتان استفاده کنید. برای شروع، میتوانید از این نکات که برای تناسب اندام و جلوگیری از چاقی سودمند هستند، استفاده کنید.
-
فعالیت بدنیتان را بیشتر کنید
فعالیتهای بدنی مانند ورزشهای هوازی و تمرینات قدرتی میتوانند به شما در کاهش وزن و حفظ وزن طبیعی کمک کند. به تدریج با تقویت عضلات، متابولیسم بدن بهبود یافته و بدن کالری دریافتی را به طور مؤثرتری میسوزاند که این فرایند به نوبه خود کنترل وزن را آسان میکند.
- کمتر بخورید
کاهش کالری دریافتی روزانه، اولین راهی است که برای آب کردن چربی شکم در زنان به ذهن میرسد و اتفاقاً روش خوبی است. اگر میخواهید وزن فعلی خود را حفظ کنید، در دهه پنجاهسالگی به طور متوسط باید 200 کالری کمتر از میزان کالری دریافتی در دهههای ۳۰ و ۴۰ زندگی خود مصرف کنید.
برای کاهش کالری دریافتی بدون حذف غیراصولی مواد غذایی ضروری، کافی است به آنچه که میخورید توجه کنید. از میوهها، سبزیجات و غلات کامل خصوصاً مواردی که کمتر فرآوری شدهاند و حاوی فیبر بیشتری هستند استفاده کنید. به طور کلی، یک رژیم غذایی گیاهی، سالمتر از سایر گزینهها است. حبوبات، آجیل، سویا، ماهی و محصولات لبنی کمچرب نیز انتخابهای خوبی هستند. گوشتها خصوصاً گوشت قرمز و گوشت مرغ را باید در مقادیر محدود استفاده کنید. علاوه بر این، بهتر است کره، روغن صاف قنادی (که در نانوایی و شیرینیپزی استفاده میشود) و کره مارگارین را با روغنهای گیاهی و روغن زیتون جایگزین کنید.
-
میزان مصرف شیرینیجات خود را بررسی کنید
قندهای افزوده تقریباً 300 کالری از یک رژیم غذایی معمول آمریکایی را تشکیل میدهند. حدود نیمی از این کالری از نوشیدنیهای شیرین مانند نوشابهها، آب میوهها، نوشیدنیهای انرژیزا، آبهای طعمدار، قهوه و چای شیرینشده تأمین میشود. سایر مواد غذایی که سبب افزایش قند در رژیم غذایی میشود عبارتاند از انواع کلوچهها، پایها، کیکها، دوناتها، بستنی و شکلات.
-
از مصرف الکل خودداری کنید
نوشیدنیهای الکلی علاوه بر تمام مضراتی که برای کبد و مغز شما دارند، کالری بیشتری را هم به رژیم غذاییتان اضافه میکنند و همچنین ریسک اضافه وزن را در شما بالا میبرند.
-
به دنبال همراه و پشتیبان باشید
زمان خود را با دوستان و نزدیکانی بگذرانید که از تلاشهای شما برای داشتن رژیم غذایی سالم و سبک زندگی پویا حمایت میکنند. از طریق حمایت و همراهی با یکدیگر بهتر میتوانید سبک زندگی خود را تغییر دهید.
اهمیت از بین بردن چربی شکم در زنان و حفظ تناسب اندام در دوران یائسگی چیست؟
- جلوگیری از افزایش وزن بدن: همانطور که قبلاً اشاره شد، بانوان در دوران یائسگی دچار تغییرات فیزیولوژیکی مختلفی میشوند که از جمله آنها میتوان به کاهش توده عضلانی و افزایش چربی شکم در زنان اشاره کرد. انجام تمرینات ورزشی منظم میتواند به جلوگیری از اضافه وزن کمک کند.
- کاهش ریسک ابتلا به سرطان: انجام فعالیتهای ورزشی حین و پس از یائسگی، علاوه بر کاهش چربی و حفظ وزن طبیعی فرد، از بدن در برابر سرطانهایی نظیر سرطان سینه، روده بزرگ و سرطان رحم (اندومتر) محافظت میکند.
- تقویت استخوانها: ورزش روند تحلیل استخوانها پس از یائسگی را کندتر میکند که این باعث کاهش ابتلا به پوکی استخوان و خطر شکستگیها میشود.
- کاهش ریسک ابتلا به سایر بیماریها: اضافه وزن، شانس ابتلا به بیماری قلبی و دیابت نوع ۲ را افزایش میدهد. رژیم غذایی سالم و ورزش منظم میتواند با این خطرات مقابله کند.
- بهبود خلقوخو: خطر ابتلا به افسردگی و اختلالات شناختی در افرادی که به طور منظم ورزش میکنند، کمتر است.
ورزش چگونه بر علائم و نشانههای یائسگی اثر میگذارد؟
داشتن اضافه وزن و یا BMI بالای ۳۰ (چاقی) ممکن است با گرگرفتگی مرتبط باشد؛ البته برای اثبات رابطه اضافه وزن و گرگرفتگی به مطالعات بیشتری نیاز است. به یاد داشته باشید ورزش یک راه ثابتشده برای کاهش علائم یائسگی مانند گرگرفتگی و یا اختلالات خواب نیست. با این حال ورزش منظم میتواند به شما کمک کند که وزن طبیعی داشته باشید و در کنار آن با کاهش سطح استرس سبب بهبود کیفیت زندگی شما میشود.
بهترین ورزشهای توصیه شده برای کاهش چربی شکم در زنان
متخصصان برای اکثر خانمهای سالم انجام فعالیتهای هوازی متوسط به مدت حداقل ۱۵۰ دقیقه در هفته و یا فعالیتهای هوازی شدید برای مدت ۷۵ دقیقه در هفته را توصیه میکنند. علاوه بر این انجام فعالیتهای ورزشی قدرتی حداقل دو نوبت در هفته هم توصیه میشود. سعی کنید تمرینات ورزشی خود را به نحوی متعادل در روزهای هفته پخش کنید.
خوب است در مورد فواید این نوع تمرینات هم بدانید:
- فعالیتهای هوازی: ورزشهای هوازی علاوه بر کاهش وزن سبب حفظ وزن سالم نیز میشوند. از جمله فعالیتهای هوازی میتوان به پیادهروی سریع، دویدن آهسته، دوچرخهسواری، شنا و یا ایروبیک در آب اشاره کرد. اگر مبتدی هستید بهتر است ورزش را با ده دقیقه در روز شروع کرده و به تدریج شدت و طول مدت آن را افزایش دهید.
- تمرینات قدرتی: ورزشهای قدرتی علاوه بر کاهش چربی بدن و تقویت عضلات، به کالریسوزی مؤثر بدن هم کمک میکنند. برای انجام این تمرینات باید از دستگاههای بدنسازی، وزنههای دستی و کشهای مقاومتی استفاده کنید. برای شروع، سنگینی وزنه و دفعات تمرین را با مشورت مربی بدنسازی انتخاب کنید. به تدریج با قویتر شدن عضلات میتوانید با وزنههای سنگینتر و تکرار بیشتر ادامه دهید.
- تمرینات کششی: تمرینات کششی سبب بهبود انعطافپذیری شما میشود. سعی کنید پس از هر تمرین و زمانی که عضلاتتان گرم و آماده کشیده شدن هستند، زمانی را برای انجام تمرینات کششی در نظر بگیرید. اگر رفتن به باشگاه برای شما خوشایند است، میتوانید با انجام ورزش پیلاتس تمرینات مقاومتی و کششی را همزمان انجام دهید.
- ثبات و تعادل: تمرینات تعادلی سبب بهبود ثبات بدنی شما شده و از عدم تعادل و زمینخوردن جلوگیری میکنند. برای انجام این تمرینها تنها کافی است هنگامی که در حال مسواک زدن دندانهای خود هستید روی یک پا بایستید. یا تلاش کنید روی یک خط صاف راه بروید. همچنین انجام فعالیتهایی مانند ورزش تایچی (نوعی ورزش کششی تعادلی چینی) میتواند کمککننده باشد.
چطور در مسیر کاهش چربی شکم انگیزه خود را حفظ کنیم؟
در قدم اول سعی کنید اهداف واقعبینانه و قابل دستیابی برای خودتان در نظر بگیرید. به عنوان مثال بهجای تصمیم برای ساعتهای طولانی ورزش کردن، سعی کنید خودتان را متعهد کنید که روزانه ۳۰ دقیقه پیادهروی کنید. سپس با دستیابی به سطوح بالاتر تناسب اندام، مرتباً اهداف خود را به روز کنید. داشتن یک همراه همهدف مثل دوست و یا همسایه میتواند پیمودن مسیر را برایتان دلپذیرتر کند.
به خاطر داشته باشید که برای انجام ورزش حتماً لازم نیست که به باشگاه بروید. بسیاری از فعالیتها مانند رقص و باغبانی نیز میتوانند سلامت شما را چه به لحاظ جسمی و چه به لحاظ روحی بهبود بخشند. فرقی نمیکند چه ورزشی انتخاب میکنید، حواستان باشد که گرم کردن و سرد کردن اصولی قبل و بعد از آن را فراموش نکنید.
کلام آخر
چربی شکم در زنان و اضافه وزن در دوران یائسگی میتواند پیامدهای جدی را برای سلامتی خانمها به همراه داشته باشد. اضافهوزن خصوصاً در ناحیه میانی بدن ریسک ابتلا به عارضههای مختلفی نظیر مشکلات تنفسی، بیماریهای قلبی و عروقی و دیابت نوع دو را افزایش میدهد. اضافه وزن همچنین خطر ابتلا به انواع سرطان نظیر سرطان سینه، روده بزرگ و اندومتر را نیز بالا میبرد. بنابر این حتی اگر اضافه وزن شما از نظر زیبایی تأثیر منفی جدی روی ظاهر بدنتان نداشته است، نباید آن را نادیده بگیرید. متأسفانه هیچ فرمول جادویی برای پیشگیری و یا از بین بردن اضافه وزن پس از دوران یائسگی وجود ندارد. بنابراین پیشنهاد میشود از اصول ساده کنترل وزن که در مقاله به آنها اشاره شد، استفاده کنید تا بتوانید بدن سالم و بانشاطی را پس از شروع دوران یائسگی خود داشته باشید.
تجربه شما
آیا پیش از خواندن این مقاله در مورد خطرات سلامتی ناشی از افزایش چربی شکم در زنان آگاهی داشتید یا فقط جنبه زیبایی آن، مایه دغدغه شما بود؟ اکنون که اطلاعات عمیقتری از مضرات این مسئله به دست آوردید، تصمیم شما برای کنترل آن چیست؟ آیا تجربهای در مورد روشهای برطرف کردن موفق چربی شکم در زنان دارید؟ خوشحال میشویم تجربیات و پرسشهای خود را در قسمت نظرات با ما و سایر خوانندگان مقاله در میان بگذارید.
منابع:
https://www.mayoclinic.org/art-20045809
https://www.medicalnewstoday.com/articles/323309
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3856431
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6371569
https://www.healthline.com/nutrition/20-tips-to-lose-belly-fat
https://www.hopkinsmedicine.org/health/wellness-and-prevention/8-ways-to-lose-belly-fat-and-live-a-healthier-life