پیسی یا ویتیلیگو چیست؟ 11 روش درمانی و مراقبتی آن را بشناسید

ویتیلیگو یا پیسی، نوعی بیماری مزمن است که در آن بخش‌هایی از پوست، رنگ خود را از دست می‌دهند. این بیماری می‌تواند افراد را در هر سنی و با هر جنسیت و نژادی تحت تأثیر قرار دهد. این لکه‌ها زمانی ظاهر می‌شوند که ملانوسیت‌های داخل پوست از بین می‌روند. ملانوسیت‌ها، سلول‌هایی‌ هستند که مسئول تولید رنگدانه‌ (ملانین) بوده، به پوست رنگ داده و از آن در مقابل پرتوهای فرابنفش (UV) خورشید محافظت می‌کنند. پیسی بین ۰/۵ تا ۲ درصد از افراد سراسر دنیا را درگیر خود کرده ‌است. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره بیماری پیسی، در ادامه این مطلب با ما همراه باشید.

ویتیلیگو یا پیسی چیست؟

پیسی یا ویتیلیگو نوعی بیماری پوستی است که در آن بخش‌هایی از پوست رنگ خود را از دست می‌دهند. اینکه این بیماری چه مقدار از پوست را درگیر می‌کند، بین افراد مختلف متفاوت است‌. این بیماری همچنین می‌تواند چشم، داخل دهان و مو را نیز درگیر کند. در بیشتر موارد، نواحی درگیر تا پایان عمر رنگی متفاوت از رنگ طبیعی پوست خواهند داشت.‌‌

معمولاً نواحی درگیر، نسبت به سایر نواحی بدن، به نور خورشید حساس‌تر می‌شوند. به این عارضه، حساسیت به نور گفته می‌شود.

پیش‌بینی میزان و احتمال گسترش لکه‌ها کار دشواری است. گسترش لکه‌ها ممکن است چند هفته طول بکشد، یا وضعیت لکه‌ها برای چند ماه یا چند سال ثابت باقی بماند. لکه‌های روشن‌تر در افراد با پوست تیره یا برنزه بیشتر به چشم می‌آید.

این مشکل پوستی در زبان عام به اسم بیماری لک و پیس یا برص نیز شناخته می‌شود.

پیسی چقدر رایج است؟

پیسی یک ضایعه نسبتاً معمول است که بین 0.5 تا 1 درصد جمعیت جهان را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. البته بسیاری از موارد ممکن است گزارش نشود. به همین دلیل، بسیاری از محقّقان بالاترین نرخ ابتلا به این بیماری را 1.5 درصد اعلام می‌کنند. گرچه این بیماری در افراد سیاه‌پوست چشمگیرتر است اما این ضایعه با نسبت یکسانی همه گروه‌های نژادی را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.

علائم پیسی

تنها علامت پیسی، بروز لکه‌های سفیدِ صاف روی پوست است. اولین لکه سفید قابل مشاهده، معمولاً در ناحیه‌ای بروز می‌کند که در معرض نور خورشید است‌.

ویتیلیگو در ابتدا به شکل یک لکه ساده (که کمی کمرنگ‌تر از سایر نقاط پوست است) ظاهر می‌شود اما این لکه به مروز زمان کمرنگ‌تر شده و در نهایت سفید رنگ می‌شود.

این لکه‌ها شکل نامنظمی دارند. گاهی لبه‌ این لکه‌ها کمی ملتهب و به رنگ قرمز روشن شده و دچار خارش می‌شوند؛ معمولاً وجود آن‌ها باعث ناراحتی، خشکی، تحریک یا درد نمی‌شود.

تأثیرات بیماری پیسی بین افراد مختلف متفاوت است. برخی افراد ممکن است فقط دچار تعداد کمی لکه سفید روی پوست شوند که دیگر گسترش نمی‌یابد؛ در حالی‌که سایر افراد دچار لکه‌های سفید بزرگتر شوند که به یکدیگر متصل‌ هستند و نواحی بزرگتری از پوست را درگیر می‌کنند.

علل بروز ویتیلیگو

علت دقیق بروز پیسی مشخص نیست؛ این بیماری زمانی رخ می‌دهد که سلول‌های رنگدانه‌ساز (ملانوسیت‌ها) از بین رفته یا دیگر، ملانین (رنگدانه‌ای که به پوست، مو و چشم‌ها رنگ می‌دهد) تولید نکنند؛ بنابراین بخش‌های درگیر پوست، روشن‌تر یا سفیدرنگ می‌شوند. اینکه چه عاملی باعث مرگ یا متوقف شدن سلول‌های رنگدانه‌ساز می‌شود مشخص نیست. این مشکل ممکن است با موارد زیر در ارتباط باشد:

• اختلال خودایمنی که در آن سیستم ایمنی بیش از حد فعال شده و سلول‌های تولیدکننده رنگدانه را تخریب می‌کند.
• سابقه خانوادگی (وراثت)
• یک محرک محیطی مانند استرس، آفتاب‌سوختگی شدید یا تروما (آسیب) پوستی
• عدم تعادل استرس اکسیداتیو ژنتیکی: عدم تعادل بین رادیکال‌های آزاد و آنتی اکسیدان‌ها در بدن که می‌تواند منجر به آسیب به سلول‌ها و بافت‌های بدن شود.
• قرار گرفتن در معرض برخی مواد شیمیایی
• علل عصبی
• برخی ویروس‌ها

پیسی مسری نیست و از فردی به فرد دیگر سرایت نمی‌کند. این بیماری می‌تواند در هر سنی بروز کند، بر اساس مطالعات، احتمال شروع آن در حدود سنین ۲۰ سالگی بیشتر است.

درمان پیسی

آکادمی پوست آمریکا (AAD)، پیسی را چیزی بیش از یک مشکل که زیبایی پوست را تحت تأثیر قرار می‌دهد، توصیف می‌کند. پیسی نوعی بیماری است و نیاز به مراقبت پزشکی دارد. برخی درمان‌ها می‌توانند به کاهش قابل مشاهده بودن پیسی کمک کنند که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم؛ از درمان‌های قابل انجام در منزل تا برخی روش‌های جراحی.

1) استفاده از ضد آفتاب

آکادمی پوست آمریکا استفاده از ضدآفتاب را به افراد مبتلا به ویتیلیگو توصیه می‌کند؛ چرا که لکه‌های پوستیِ روشن‌تر به نور خورشید حساس‌تر بوده و ممکن است به راحتی دچار سوختگی شوند. از متخصص پوست برای انتخاب ضدآفتاب مناسب کمک بگیرید.

2) درمان پیسی با اشعه UVB

استفاده از لامپ‌های فرابنفش B (پرتو UVB)، گزینه درمانی رایجی برای رفع پیسی است. برای درمان خانگی پیسی، به یک لامپ کوچک نیاز است که برای استفاده روزانه مناسب باشد. به دلیل خطرات پرتوهای فرابنفش، این درمان باید دقیقاً طبق تجویز پزشک انجام شود.

اگر درمان در کلینیک انجام شود، جلسات درمانی متفاوت است و بیمار به دو تا سه جلسه درمان در هفته نیاز پیدا می‌کند.

اگر لکه‌های سفید در نواحی گسترده‌تری از بدن وجود داشته باشند، از نوردرمانی با پرتو UVB استفاده می‌شود. این فرایند درمانی روی کل بدن و در بیمارستان انجام می‌شود.

نور درمانی با اشعه UVB همراه با سایر درمان‌ها می‌تواند تأثیر مثبتی بر ویتیلیگو داشته باشد. هرچند نتیجه این روش درمانی کاملاً قابل پیش‌بینی نیست و هنوز هیچ درمان خاصی وجود ندارد که رنگدانه‌های پوست را دوباره به طور کامل بازگرداند.

3) درمان پیسی با اشعه UVA

درمان با اشعه فرابنفش A (پرتو UVA) معمولاً در مراکز درمانی انجام می‌شود. در ابتدا، به بیمار دارویی داده می‌شود که حساسیت پوست را به پرتو فرابنفش افزایش می‌دهد. سپس، طی چند دوره درمانی، پوست ناحیه درگیر در معرض دوز بالای اشعه UVA قرار می‌گیرد.

بهبود لکه‌‌ها معمولاً پس از گذشت ۶ تا ۱۲ ماه از جلسات درمانی (دو بار در هفته) قابل مشاهده خواهد بود.

4) پوشاندن لکه‌های پوستی

در موارد خفیف پیسی، بیمار می‌تواند برخی لکه‌های سفید را با لوازم آرایشی و کرم‌های رنگی بپوشاند. بیمار باید رنگ‌هایی را انتخاب کند که به بهترین شکل با رنگ پوستش مطابقت دارد.

اگر کرم‌ها و لوازم آرایشی به درستی روی پوست استفاده شوند، می‌توانند ۱۲ تا ۱۸ ساعت روی صورت و تا ۹۶ ساعت روی بقیه قسمت‌های بدن باقی بمانند. بیشتر محصولات موضعی برای این منظور، ضدآب هستند.

5) درمان پیسی با رنگدانه‌‌زدایی

زمانی که ناحیه درگیر گسترده باشد، یعنی بیش از ۵۰ درصد از بدن را بپوشاند، رنگدانه‌زدایی می‌تواند گزینه درمانی مناسبی باشد. در این روش درمانی، رنگدانه‌های پوست در نواحی غیر درگیر کاهش می‌یابند تا با نواحی سفیدتر هماهنگ شوند.

در رنگدانه‌زدایی، از لوسیون‌ها یا پمادهای قوی مانند مونوبنزون، مکوئینول یا هیدروکینون روی پوست استفاده می‌شود.

این روش درمانی دائمی است؛ اما پوست را آسیب‌پذیرتر می‌کند. افرادی که این روش درمانی را امتحان می‌کنند، باید از قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض نور خورشید جداً پرهیز کنند. رنگدانه‌زدایی می‌تواند با توجه به عواملی نظیر رنگ پوست طبیعی فرد، ۱۲ تا ۱4 ماه طول بکشد.

6) کورتیکواستروئیدهای موضعی

برخی مطالعات نشان می‌دهند که استفاده از کورتیکواستروئیدهای موضعی روی لکه‌های سفید، می‌تواند گسترش آن‌ها را متوقف کند. بعضی دیگر از مطالعات، بازگشت کامل رنگ طبیعی پوست را گزارش کرد‌ه‌اند. این روش درمانی نکات قابل توجهی دارد:

• نباید از کورتیکواستروئیدها روی صورت استفاده کنید.
• اگر بعد از گذشت یک ماه، شاهد بهبودی نسبی بودید، باید درمان را برای چند هفته متوقف و مجدداً آن را آغاز کنید.
• اگر بعد از یک ماه هیچ بهبودی خاصی مشاهده نکردید، یا دچار عوارض جانبی شدید، باید درمان را به طور کامل متوقف کنید.

7) درمان پیسی با کلسیپوترین

کلسیپوترین (Calcipotriene) شکلی از ویتامین D است که به صورت پماد موضعی به کار می‌رود. این پماد ممکن است به همراه کورتیکواستروئیدها یا نور درمانی استفاده شود. عوارض جانبی این دارو شامل بثورات پوستی، خشکی پوست و خارش است.

8) داروهایی که روی سیستم ایمنی تأثیر می‌گذارند

پمادهای حاوی تاکرولیموس (tacrolimus) یا پیمکرولیموس (pimecrolimus) -داروهایی که به عنوان مهارکننده‌های کلسینورین شناخته می‌شوند- می‌توانند به برطرف شدن لکه‌های کوچکتر کمک کنند. هرچند سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) درباره ارتباط بین این داروها و سرطان پوست و لنفوم (سرطان سیستم لنفاوی) هشدار داده است.

کلسینورین آنزیمی است که نقشی اساسی در تنظیم فعال‌سازی سلول‌های T (گروهی از سلول‌های ایمنی که نسبت به عوامل خارجی، واکنش اختصاصی نشان می‌دهند) ایفا می‌کند. این مسئله می‌تواند دلیل هشدار FDA نسبت به ارتباط بین مهار این آنزیم با خطر ابتلا به برخی سرطان‌ها را نشان دهد.

9) پسورالن

ممکن است به همراه نور درمانی با اشعه‌های UVA یا UVB از «پسورالن» نیز استفاده شود؛ در واقع پسورالن (Psoralen)، پوست را به پرتو فرابنفش حساس‌تر می‌کند. با بهبود یافتن پوست، گاهی اوقات رنگی طبیعی‌تری در آن ایجاد می‌شود. همچنین ممکن است نیاز باشد درمان را به مدت ۶ تا ۱۲ ماه، دو یا سه بار در هفته تکرار کنید.

پسورالن خطر آفتاب‌سوختگی، آسیب پوستی و در نتیجه سرطان پوست در بلند مدت را افزایش می‌دهد. مصرف این دارو به افراد زیر ۱۰ سال توصیه نمی‌شود.

10) درمان پیسی با پیوند پوست

در پیوند پوست (skin graft)، جراح، با دقت بخش‌هایی از پوستِ رنگدانه‌دار را برداشته و از آن‌ها برای پوشاندن نواحی درگیر پیسی استفاده می‌کند. این روش چندان رایج نیست؛ زیرا زمان‌بر بوده و می‌تواند منجر به ایجاد جای زخم در ناحیه‌ برداشتن و قرار دادن پوست شود.

در روش پیوند پوست با ایجاد تاول (blister grafting)، از ساکشن برای تولید تاول روی پوست طبیعی استفاده می‌شود. در ادامه نوک تاول برداشته شده و روی ناحیه‌ای که رنگدانه آن از بین رفته قرار می‌گیرد. احتمال ایجاد جای زخم در این روش درمانی کمتر است.

11) تتو پزشکی

در این روش، از جراحی برای پیوند رنگدانه به داخل پوست استفاده می‌شود. این شیوه درمانی در اطراف لب‌ها، به ویژه در افرادی با پوست تیره‌تر بیشترین تأثیر را دارد.
از جمله ایرادات این روش می‌توان به دشواری در مطابقت رنگ پوست و نیز امکان کم‌رنگ و محو شدن تتوها اشاره کرد. گاهی اوقات، آسیب پوستی ناشی از تتو می‌تواند باعث ایجاد پیسی دیگری شود.

انواع پیسی

دو نوع پیسی وجود دارد که در ادامه به توضیح آن‌ها می‌پردازیم: غیرقطعه‌ای (غیر سِگمنتال) و قطعه‌ای (سگمنتال)

پیسی غیر قطعه‌ای

قرینه بودن اولین لکه‌های سفید، نشانه‌ نوعی پیسی به نام “پیسی غیرقطعه‌ای” است‌. در پیسی غیرقطعه‌ای، پیشرفت لکه‌ها نسبت به زمانی که لکه‌ها فقط در یک ناحیه از بدن وجود دارند، کندتر است.

پیسی غیرقطعه‌ای رایج‌ترین نوع این بیماری بوده و تا ۹۰ درصد موارد را در برمی‌گیرد.

لکه‌ها معمولاً به صورت مساوی و تا حدودی متقارن (در دو طرف بدن) ظاهر می‌شوند. این لکه‌ها اغلب در بخشی از پوست که معمولاً در معرض نور خورشید است، مانند صورت، گردن و دست‌ها ظاهر می‌شوند.

پیسی غیر قطعه‌ای در چه نواحی از بدن بروز می‌کند؟

برخی نواحی رایج، که لکه‌ها در  آن نقاط بروز پیدا می‌کنند، عبارتند از:

• پشت دست‌ها
• بازوها
• چشم‌ها
• زانوها
• آرنج‌ها
• پاها
• دهان
• زیربغل و کشاله ران
• بینی
• ناف
• ناحیه تناسلی و مقعد

انواع پیسی غیر قطعه‌ای

پیسی غیرقطعه‌ای به ۵ زیرشاخه تقسیم‌ می‌شود:

• تعمیم‌یافته (جنرالیزه): لکه‌ها هیچ مکان یا اندازه مشخصی ندارند. پیسی تعمیم‌یافته رایج‌ترین نوع پیسی است.
• آکروفیشیال (Acrofacial): این نوع پیسی بیشتر روی انگشتان دست و پا بروز پیدا می‌کند.
• مخاطی: این نوع پیسی بیشتر در اطراف غشاهای مخاطی و لب‌ها رخ می‌دهد.
• فراگیر (یونیورسال): در این نوع ویتیلیگو بیشتر رنگدانه‌های بدن از بین می‌روند. ویتیلیگو با الگوی فراگیر بسیار نادر است.
• کانونی (فوکال): یک یا چند لکه سفیدِ پراکنده در یک ناحیه مجزا بروز پیدا می‌کند. این نوع پیسی بیشتر در کودکان رخ می‌دهد.

پیسی قطعه‌ای

این نوع پیسی با سرعت بیشتری گسترش می‌یابد، اما پایدارتر و ثابت‌تر بوده و معمولاً یک ناحیه در یک طرف بدن را درگیر می‌کند. این نوع پیسی، شیوع بسیار کمتری داشته و تقریباً ۱۰ درصد از بیماران را تحت تأثیر قرار می‌دهد. پیسی قطعه‌ای نامتقارن است.

این نوع ویتیلیگو در گروه‌های سنی پایین‌تر، رایج‌تر بوده و تقریباً ۳۰ درصد کودکان مبتلا به ویتیلیگو را درگیر می‌کند.

معمولاً این نوع پیسی به درمان‌های موضعی به خوبی جواب می‌دهد. برای مثال طبق مطالعات بالینی، روش پیوند فولیکول طبیعی مو برای درمان این نوع بیماری، مؤثر تشخیص داده شده است.

عوارض پیسی

پیسی به بیماری‌های دیگر تغییر نمی‌یابد، اما احتمال تجربه موارد زیر در افراد مبتلا به این بیماری بیشتر است:

• آفتاب‌سوختگی‌های دردناک
• از دست دادن شنوایی
• تغییر در بینایی و میزان تولید اشک

احتمال اینکه فرد مبتلا به ویتیلیگو، به یک اختلال خودایمنی دیگر دچار شود بیشتر است؛ از جمله:

• مشکلات تیروئید
• بیماری آدیسون (نوعی بیماری مزمن که در آن غده فوق کلیه به میزان کافی هورمون‌های استروئیدی تولید نمی‌کند.)
• تیروئیدیت هاشیموتو (نوعی بیماری خودایمنی که باعث تخریب غده تیروئید می‌شود.)
• دیابت نوع یک
• کم‌خونی پرنیشیوز (نوعی کم‌خونی ناشی از کمبود ویتامین B12)

بیشتر افراد مبتلا به پیسی به این عارضه‌ها مبتلا نیستند، اما برای اطمینان از عدم ابتلا، بهتر است بررسی‌های لازم انجام شود.

غلبه بر چالش‌های اجتماعی ناشی از ابتلا به ویتیلیگو

اگر لکه‌های پوستی قابل مشاهده باشند، ممکن است فرد مبتلا در جامعه احساس ناراحتی و خجالت ‌کند. این احساس می‌تواند منجر به کاهش عزت نفس و در برخی موارد اضطراب و افسردگی شود.

افرادی که پوست تیره‌تری دارند، مشکلات بیشتری را در این زمینه تجربه می‌کنند؛ چراکه تفاوت رنگ پوست و رنگ لکه‌ها در آن‌ها قابل‌توجه‌تر و چشمگیرتر است.

در کشور هند، پیسی را به نام “جذام سفید” می‌شناسند. افزایش آگاهی درباره پیسی، برای مثال از طریق صحبت با دوستان، می‌تواند به فرد مبتلا کمک کند تا بر این دشواری‌ها غلبه کند. ارتباط با سایر افراد مبتلا نیز می‌تواند مفید باشد.

کلام آخر

اگر به ویتیلیگو مبتلا هستید و علائم اضطراب و افسردگی دارید، باید از پزشک پوست و موی خود بخواهید متخصصی را معرفی نماید که به شما در این زمینه کمک کند. شاید جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کنید، هنوز به بلوغ فکری کافی برای درک تفاوت‌های فردی نرسیده باشد. اما چنین مسئله‌ای نباید باعث شود به دلیل تغییری که صرفاً در ظاهرتان ایجاد شده، دچار آسیب‌های روحی شوید. علاوه بر آن، برای اینکه بتوانید روند درمانی‌تان را به بهترین شکل طی کنید، لازم است شرایط روحی مناسبی داشته باشید. پس به راحتی این مسئله را با پزشک خود در میان بگذارید و به دنبال کمک تخصصی باشید.

نظر شما

اگر خود شما یا اطرافیان‌تان با پیسی درگیر هستید، می‌توانید تجربیات درمانی خود و نتایج آن را برای ما و دیگر خوانندگان این مقاله بنویسید، تجربیات هریک از ما می‌تواند روند درمان را برای دیگران ساده‌تر کند و از اضطراب آن‌ها به دلیل عدم اطلاع کافی از آنچه پیش رو دارند، بکاهد.