شایعترین عوارض ترک سیگار چیست و چگونه آن را ترک کنیم؟
بدون شک سیگار کشیدن خطرات متعددی برای سلامتی دارد. بعضی از این خطرات به قدری جدی هستند که میتوانند تهدیدکننده زندگی باشند. سیگار کشیدن فقط به خود شخص آسیب نمیزند، بلکه سلامت سایر افرادی را هم که در معرض دود سیگار هستند، به خطر میاندازد. درنتیجه، ترک سیگار هم برای خود شخص و هم اطرافیان او سودمند است. ما در این مقاله درباره روشهای مختلف ترک سیگار، عوارض و روشهای کنترل آن صحبت کردهایم. با ما همراه باشید.
چرا باید سیگار کشیدن را ترک کنیم؟
اصلاً مهم نیست که چه مدت سیگاری بودهاید یا اینکه چند ساله هستید، ترک سیگار در هر زمانی باعث بهبود سلامتیتان میشود. با ترک سیگار امکان افزایش طول عمر وجود دارد. از دیگر مزایای ترک سیگار میتوان به تنفس راحتتر و داشتن انرژی بیشتر اشاره کرد. علاوهبر این مزایا، ترک سیگار باعث میشود که:
- خطر ابتلا به سرطان، حمله قلبی، سکته مغزی و بیماریهای ریوی در شما کمتر شود.
- جریان خون بهتری داشته باشید.
- حس چشایی و بویایی شما بهبود پیدا کند.
- دیگر بوی سیگار ندهید.
- یک الگوی مثبت برای اطرافیان، خانواده و فرزندانتان باشید.
- پولتان را پسانداز کنید.
خطرات سیگار برای سلامتی
سیگار کشیدن طول عمر انسانها را کوتاه میکند. براساس آمارهای منتشر شده، مصرف تنباکو سالانه باعث مرگ بیش از 8 میلیون نفر میشود که 1.2 میلیون نفر از این مرگومیرها درنتیجه قرار گرفتن افراد در معرض دود سیگار دیگران است.
علاوهبر مرگومیر، سیگار کشیدن باعث بروز بیماریهای متعددی در افراد میشود. ازجمله این بیماریها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- بیماریهای ریوی: سیگار کشیدن به ریهها و مجاری تنفسی بدن آسیب رسانده و گاهی اوقات میتواند سبب ابتلا به برونشیت مزمن (التهاب مجاری هوایی ریه) و بروز آمفیزم شود. آمفیزم بافت ریهها را تخریب کرده و تنفس را بسیار دشوار میکند.
- بیماریهای قلبی: سیگار کشیدن خطر حملات قلبی و سکته مغزی را افزایش میدهد.
- سرطان: سیگار کشیدن خطر ابتلا به برخی سرطانها ازجمله سرطان دهانه رحم، ریه، دهان، حنجره، مری، معده، کبد، لوزالمعده، کلیهها و مثانه را افزایش میدهد.
- مشکلات تنفسی: اگر سیگار میکشید، بیشتر از افراد غیرسیگاری در معرض خطر ابتلا به آنفلوانزا، ذاتالریه، یا سایر عفونتهایی هستید که باعث ایجاد مشکلات تنفسی در شما میشوند.
- پوکی استخوان: اگر سیگاری هستید، احتمال ابتلا به پوکی استخوان در شما افزایش مییابد.
- بیماریهای چشم: سیگار کشیدن خطر ابتلا به بیماریهای چشمی مانند آب مروارید را افزایش میدهد. این بیماریها میتوانند منجر به کاهش یا از دست دادن بینایی شوند.
- دیابت: افراد سیگاری بیشتر از افرادی که سیگار نمیکشند در معرض خطر ابتلا به دیابت نوع 2 هستند. علاوهبر افزایش احتمال ابتلا به دیابت، سیگار کشیدن درمان و کنترل دیابت را نیز دشوارتر میکند.
سیگار کشیدن میتواند روند درمان زخمها را کندتر کند و باعث کدر و چروک شدن پوست و خستگی سریعتر عضلات شود.
تأثیر سیگار بر باروری و عملکرد جنسی
سیگار کشیدن در طول زمان بر سیستم عروقی، عصبی و ترشح هورمونها تأثیر میگذارد و اختلالاتی در عملکرد جنسی و باروری ایجاد میکند. سیگار با کاهش جریان خون در اندام جنسی مردان میتواند باعث ناتوانی جنسی و مشکلات نعوظ شود. احتمال بروز این مشکلات در افراد سیگاری دو برابر افراد غیرسیگاری است. ترک سیگار میتواند مشکل نعوظ را بهطور کامل یا تاحدی رفع کند.
در زنان هم با ترک سیگار، خطر بروز مشکلات زیر کاهش پیدا میکند:
- قاعدگی دردناک و نامنظم
- ناباروری
- نشانههای یائسگی زودرس
- سقط جنین، عوارض بارداری و زایمان زودرس
فواید ترک سیگار
ترک سیگار بهترین کاری است که میتوانید برای بهبود شرایط زندگی و سلامتی خود انجام دهید. بلافاصله بعد از ترک سیگار، شاهد فواید آن خواهید بود.
بعد از ترک سیگار، در مدت:
- ۲۰ دقیقه: فشار خون کاهش مییابد.
- ۸ ساعت: مقادیر مونواکسید کربن (نوعی گاز سمی) موجود در خون به سطح نرمال برمیگردد.
- ۲۴ ساعت: خطر بروز حمله قلبی شروع به کاهش میکند.
- ۲ هفته تا ۳ ماه: مجرای هوایی در داخل ریهها گشاد شده و میتوانید هوای بیشتری را وارد ریههایتان کنید و راحتتر نفس بکشید.
- ۱ تا ۹ ماه: کمتر سرفه میکنید و عملکرد ریههایتان بهتر میشود.
- ۱ سال: خطر ابتلا به بیماری عروق کرونری قلب در شما در مقایسه با افراد سیگاری به نصف میرسد.
- ۵ سال: احتمال بروز سکته مغزی در شما به اندازه شخصی است که هرگز سیگار نکشیده است.
- ۱۰ سال: احتمال مرگ ناشی از سرطان در شما کمتر میشود.
- ۱۵ سال: خطر ابتلا به بیماری عروق کرونری قلب در شما مشابه شخصی است که هرگز سیگار نکشیده است.
حتی افرادی که به بیماریهای ناشی از کشیدن سیگار مانند بیماریهای قلبی یا سرطان مبتلا شدهاند، ترک سیگار برایشان مفید خواهد بود. در افرادی که پس از بروز حمله قلبی، سیگار را ترک میکنند، در مقایسه با افرادی که به مصرف آن ادامه میدهند، احتمال بروز حمله قلبی بعدی تا 50 درصد کاهش مییابد.
روشهای ترک سیگار
برای ترک سیگار راهکارهای متفاوتی وجود دارد. انتخاب هر کدام از این روشها بستگی به محرکهایی دارد که شما را به سیگار کشیدن ترغیب میکند.
1) روش بوقلمون سرد (ترک ناگهانی و یکباره سیگار)
در این روش، ترک سیگار به شکل ناگهانی و بدون هیچ کمک یا حمایت بیرونی انجام میشود. افرادی که از این روش استفاده میکنند، برای گذر از عوارض ترک سیگار و کنترل میل شدید برای سیگار کشیدن، بر قدرت اراده خود متکی هستند.
با اینکه ترک سیگار به این روش برای همه افراد سیگاری امکانپذیر نیست؛ اما بیشتر افراد، سیگار را به این روش ترک میکنند.
درصورتی که تمایل دارید روش بوقلمون سرد را امتحان کنید، با رعایت موارد زیر شانس موفقیت بیشتری خواهید داشت:
- اجتناب از موقعیتهایی که موجب تحریک میل به سیگار کشیدن در شما میشوند.
- انجام فعالیتهای جدید تا حواستان را از سیگار کشیدن پرت کنید.
- کمک گرفتن از خانواده و دوستانتان
- تمرکز بر فواید سیگار نکشیدن
2) ترک سیگار به صورت تدریجی
در این روش بهتدریج تعداد سیگارهایی را که میکشید، کم کرده تا بهطور کامل سیگار را ترک کنید. شاید این روش بهاندازه ترک یکباره سیگار مؤثر نباشد، اما اگر برای ترک فوری و کامل سیگار آماده نیستید، روش خوبی برای شروع است.
شما میتوانید با این روشها تعداد سیگارهایی که در روز میکشید را کم کنید:
- بهتدریج، فاصله زمانی بین سیگار کشیدن خود را افزایش دهید.
- تعداد سیگارهایی را که هر روز در جیب خود میگذارید، کاهش دهید.
تاریخی را برای ترک کامل سیگار تعیین کرده و برای دستیابی به این هدف تلاش کنید. شواهد نشان میدهند که سیگار کشیدن حتی در بعضی روزها یا به تعداد کم، مثلاً کمتر از ۵ نخ در روز، هم خطراتی جدی برای سلامتی مانند سرطان ایجاد میکند.
3) درمان جایگزینی نیکوتین (NRT)
هدف از درمان جایگزینی نیکوتین کاهش تمایل به سیگار کشیدن و عوارضی است که هنگام ترک سیگار بروز میکنند. استفاده صحیح از این روش میتواند تفاوت قابل توجهی در کمک به ترک موفقیتآمیز سیگار ایجاد کند.
نیکوتینی که در این روش استفاده میشود در سوپرمارکتها و داروخانهها موجود است و نیازی به نسخه پزشک ندارد. نیکوتین شکلهای مختلفی دارد و شما میتوانید برای ترک سیگار از یکی از این محصولات باتوجه به شرایط و میل خود استفاده کنید:
- چسبها (پچهای پوستی)
- آدامس نیکوتین
- اسپری دهانی نیکوتین
- اسپری تنفسی
- قرص مکیدنی یا سایر انواع قرصها
درمان جایگزینی نیکوتین چگونه به ترک سیگار کمک میکند؟
در این روش مقدار اندک و مشخصی نیکوتین وارد جریان خون میشود. در حالی که مواد شیمیایی زیانآور دود تنباکو را دریافت نمیکنید. کاهش عوارض جسمانی ترک سیگار به شما کمک میکند تا بر شرایط و حالات روحیای تمرکز کنید که باعث تحریک میل به سیگار کشیدن میشود.
بررسیها نشان میدهند که استفاده همزمان از دو نوع از محصولات درمان جایگزینی نیکوتین تأثیر بهتری دارد؛ چراکه هر کدام به شکل مختلفی عمل میکنند. برای مثال:
- پچهای پوستی بهتدریج نیکوتین آزاد میکنند و مقدار ثابتی نیکوتین به شما میرسانند.
- آدامس یا اسپری با سرعت بیشتری نیکوتین آزاد میکند و به کنترل میل شدید و ناگهانی به سیگار کشیدن کمک میکند.
4) داروهای تجویزی برای ترک سیگار
برای کاهش عوارض ترک سیگار پزشک ممکن است داروهایی مانند بوپروپیون و وارنیکلین را تجویز کند. این داروها گیرندههای نیکوتین در مغز را مسدود میکنند تا سیگار کشیدن برای فرد لذت کمتری داشته باشد.
البته استفاده از این داروها برای همه افراد مناسب نیست و تنها چندبار در سال میتوانید از آن استفاده کنید. بنابراین اگر قصد استفاده از این روش را دارید با پزشکتان مشورت کنید.
استفاده از سیگار الکترونیکی برای ترک سیگار
سیگار الکترونیکی یا ویپ دستگاهی شبیه به سیگار است که با حرارت دادن مایعی حاوی نیکوتین و طعمدهندههای مختلف بخار تولید میکند. سپس این بخار توسط افراد استنشاق میشود. بخار تولیدشده توسط ویپها بیضرر نیست و میتواند حاوی ذرات مضری باشد. ازجمله این ذرات آسیبزا میتوان به فلزات سنگین و مواد شیمیایی سرطانزا اشاره کرد.
نکته: استفاده از سیگارهای الکترونیکی برای کمک به ترک سیگار مورد تأیید سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) نیست.
اعتیاد به نیکوتین و عوارض ترک سیگار
نیکوتین ماده اصلی اعتیادآور در سیگارها و سایر انواع تنباکو است. این ماده بر بسیاری از بخشهای بدن انسان ازجمله مغز اثر میگذارد. در طول زمان، بدن و مغز فرد سیگاری به وجود نیکوتین عادت میکند. حدود ۸۰ تا ۹۰ درصد افرادی که بهطور منظم سیگار میکشند، به نیکوتین اعتیاد دارند.
نیکوتین ۱۰ ثانیه بعد از ورود به بدن به مغز میرسد. این ماده باعث ترشح آدرنالین در مغز و درنتیجه ایجاد احساس لذت و انرژی میشود. اما این حس سرخوشی بهسرعت از بین میرود. بنابراین فرد احساس خستگی یا افت انرژی کرده و میخواهد دوباره حس سرخوشی را تجربه کند.
بدن انسان میتواند به نیکوتین مقاوم شود. درنتیجه فرد باید تعداد سیگار بیشتری بکشد تا همان حالت خوشی قبلی را تجربه کند. این نوسان انرژی بارها و بارها اتفاق میافتد. بههمین خاطر است که شخص به سیگار اعتیاد پیدا میکند.
وقتی این اشخاص سیگار نمیکشند، ممکن است دچار عوارض ترک شوند؛ چراکه بدنشان به فقدان نیکوتین عادت نکرده است.
شایعترین عوارض ترک سیگار
عوارض ترک سیگار در هر شخصی متفاوت است؛ اما تقریباً همه سیگاریها تعدادی از عوارض قطع مصرف نیکوتین را تجربه میکنند. پس از قطع سیگار کشیدن، بدن و مغز شما باید به نبود نیکوتین عادت کند. شاید این شرایط کمی آزاردهنده باشد؛ اما اگر در برابر میل به سیگار گشیدن مقاومت کنید با گذشت زمان، عوارض قطع مصرف آن از بین خواهد رفت. برخی از عوارض ترک سیگار عبارتند از:
۱) تمایل شدید به سیگار کشیدن
تقریباً همه افرادی که بهطور منظم سیگار میکشند، در هنگام ترک، تمایل شدیدی به مصرف دوباره آن دارند. این تمایلات گاهی اوقات کم و گاهی غیرقابل تحمل هستند. اینکه بدانید چگونه با این تمایلات کنار بیایید، یکی از مهمترین کارهایی است که برای ترک موفقیتآمیز سیگار باید انجام دهید.
روشهای کنترل
محرک این تمایلات میتوانند چیزهایی باشند که باعث میشوند به سیگار کشیدن فکر کنید. بهعنوان مثال:
- افرادی که با آنها سیگار میکشیدید
- مکانی که اغلب در آنجا سیگار میکشیدید
- کارهایی که عادت داشتید همراه با سیگار انجام بدهید مانند نوشیدن یک فنجان قهوه
حتی یک فکر یا احساس هم میتواند باعث تحریک میل به سیگار کشیدن در شما شود. اما بعضی افکار باعث میشوند که این میل را کنترل کنید؛ مثل فکر کردن به این موضوع که چرا در حال ترک سیگار هستید. یادتان باشد که اگر اندکی صبر کنید این تمایل در اکثر مواقع خودش رفع میشود. اقدامات زیادی وجود دارند که برای کاهش این تمایلات میتوانید انجام دهید. داروهای ترک سیگار ازجمله این موارد هستند.
۲) احساس ناراحتی، تحریکپذیری یا آشفتگی
احساس ناراحتی و تحریکپذیری در هنگام ترک سیگار بسیار رایج است. حتی بسیاری از افرادی که هرگز سیگار نکشیدهاند، از این موضوع اطلاع دارند و میدانند که تحریکپذیری و آشفتگی بخشی از فرایند ترک سیگار است.
روشهای کنترل
به خودتان یادآور شوید که شما این حالتها را به این خاطر تجربه میکنید که بدنتان در حال تطبیق خود با فقدان نیکوتین است. چند نفس عمیق بکشید و این موضوع را که چرا در حال ترک سیگار هستید با خود مرور کنید.
۳) احساس ناآرامی و بیقراری
احساس ناآرامی و بیقراری در اولین روزها یا هفتههای بعد از ترک سیگار طبیعی است. درست مانند مغزتان که در روزهای اول بدون نیکوتین تحریکپذیر میشود، سایر اعضای بدنتان هم ممکن است در شرایط مشابهی قرار گیرند.
روشهای کنترل
انجام فعالیتهای فیزیکی میتواند در کاهش بیقراری شما مؤثر باشد. در چنین شرایطی، بلند شوید و کمی راه بروید. سعی کنید مصرف چای، قهوه و سایر نوشیدنیهای کافئیندار را کاهش دهید. چراکه با ترک سیگار، کافئین برای مدت بیشتری در بدنتان باقی میماند.
۴) اختلال در تمرکز
در روزهای ابتدایی ترک سیگار، مشکل داشتن در تمرکز طبیعی است.
روشهای کنترل
سعی کنید به خودتان استراحت دهید؛ بهویژه در اولین روزهای پس از ترک. درصورت امکان انجام فعالیتهایی را که به تمرکز بالا نیاز دارند، محدود کنید.
۵) مشکلات خواب
وقتی بهتازگی سیگار را ترک کردهاید، بروز اختلال در خواب طبیعی است. این مشکل بهمرور بهتر میشود، اما اگر اذیتتان میکند، از پزشک خود مشورت بگیرید.
روشهای کنترل
- هنگام عصر یا ابتدای شب از مصرف چای، قهوه یا سایر نوشیدنیهای کافئیندار اجتناب کنید.
- درصورت استفاه از چسب نیکوتین، یک ساعت قبل از خواب آن را جدا کنید. گاهی اوقات نیکوتین موجود در این چسب میتواند بر خوابتان اثر بگذارد.
سایر اقداماتی که ممکن است به خواب شبانه بهتر کمک کنند عبارتند از:
- از تماشای تلویزیون و استفاده از تلفن همراه، کامپیوتر یا کتابهای الکترونیکی در رختخوابتان اجتناب کنید.
- حتماً اتاق خوابتان بیسروصدا، تاریک و با دمای مناسب باشد.
- قبل از خواب غذای سنگین نخورید.
- در طول روز، کمی فعالیتهای بدنی انجام دهید (اما نه دقیقاً قبل از خواب).
- هر روز حتی آخر هفتهها، در زمان مشخصی بخوابید و از خواب بیدار شوید.
۶) احساس گرسنگی بیشتر یا افزایش وزن
افزایش اشتها در دوران ترک سیگار طبیعی است. علاوهبر این، بدن دیگر مثل سابق کالریهای دریافتی را بهسرعت نمیسوزاند. در این دوران، ممکن است به خاطر استرس ناشی از ترک سیگار یا برای اینکه دست و دهانتان مشغول باشد، بیشتر غذا بخورید. باید بدانید که بعد از ترک سیگار غذا خوردن لذتبخشتر خواهد بود؛ چراکه دیگر حس بویایی و چشایی شما تحت تأثیر عوارض دود سیگار نیست.
روشهای کنترل
در زیر چند راهکار ساده برای کمک به کنترل افزایش وزن پس از ترک سیگار بیان شده است. این راهکارها به شما کمک میکنند که عادتهای سالمی را در خودتان پرورش دهید.
- میان وعدههایتان را هوشمندانه انتخاب کنید: اگر بین وعدههای غذایی چیزی میخورید، خوراکیهای سالم و کمکالری مثل کرفس، هویج، یا آبنباتهای نعنایی بدون قند را مصرف کنید. همچنین میتوانید با یک خلال دندان یا نی دست و دهان خودتان را مشغول کنید.
- فعالیتهای روزانه خود را افزایش دهید: هر نوع فعالیت جسمانی کمککننده است. حتی اگر نمیخواهید باشگاه بروید یا بدوید، پیادهروی ساده هم میتواند فواید بسیاری برای سلامتیتان داشته باشد.
- هنگام غذا خوردن، کار دیگری انجام ندهید: گاهی اوقات ما در کنار کارهای دیگری مانند تماشای تلویزیون یا چک کردن تلفن همراهمان، غذا میخوریم. در چنین شرایطی حجم غذایی که میخوریم بیشتر میشود. وقتی سیگار را ترک میکنید، کاهش این حواسپرتیها در هنگام غذا خوردن برایتان یک مزیت خواهد بود. همچنین بهتر است که غذایتان را کمی آهستهتر بخورید. این کار کمک میکند تا زودتر احساس سیری کنید.
اگر نگران افزایش وزنتان هستید، با پزشک خود مشورت کنید.
۷) احساس غم، اضطراب یا افسردگی
افرادی که سیگار میکشند، بیشتر از بقیه دچار اضطراب و افسردگی میشوند. برخی از افراد بعد از اینکه سیگار را ترک میکنند، ممکن است متوجه تغییراتی در خلقوخوی خود شوند. پس لازم است که مراقب این موضوع باشید، بهخصوص اگر سابقه ابتلا به اضطراب یا افسردگی را دارید.
برخی از افراد تصور میکنند که سیگار به کاهش اضطراب یا افسردگی آنها کمک میکند؛ اما فریب نخورید. نیکوتین موجود در سیگار ممکن است در کوتاهمدت باعث احساس بهتری در شما شود و ناراحتی ناشی از ترک سیگار را کمتر کند. اما این موضوع به این معنا نیست که سیگار کشیدن به بهبود اضطراب یا افسردگی کمک میکند. روشهای خیلی بهتری برای کنار آمدن با عوارض ترک سیگار و تغییرات خلقوخو وجود دارد. وقتی افراد بهمدت چند ماه سیگار نکشند، اغلب سطح اضطراب و افسردگیشان کمتر از زمانی خواهد بود که سیگار میکشیدند.
روشهای کنترل
- افزایش فعالیت بدنی: فعالیت جسمانی به بهبود خلقوخو کمک میکند. بهتر است با ورزشهای سبک شروع کرده و به مرور فعالیتتان را افزایش دهید. اگر احساس خستگی دارید و کمانرژی هستید، انجام این کار برایتان سخت است. اما مطمئن باشید که تلاشهایتان نتیجه خواهد داد.
- برنامهریزی روزانه: برنامه روزانه خود را به نحوی تنظیم کنید که بیشتر اوقات مشغول باشید. درصورت امکان سعی کنید زمانی را بیرون از خانه بگذرانید.
- افزایش ارتباطات اجتماعی: ارتباط یا صحبت روزانه با دیگران برای بهبود خلقوخویتان موثر است. بهتر است با افرادی در ارتباط باشید که از تلاش شما برای ترک سیگار حمایت میکنند.
- افزایش روحیه و انگیزه: به خودتان جایزه داده و کارهایی را انجام دهید که از آنها لذت میبرید. حتی کوچکترین کارها هم میتوانند منجر به ایجاد احساس بهتر در شما شوند.
- مشورت با پزشک: اگر پس از دو هفته بهتر نشدید، یا احساس کردید که نمیتوانید علائمتان را کنترل کنید، حتماً با پزشک تماس بگیرید.
سخن پایانی
ترک سیگار از مهمترین تصمیماتی است که هر فرد در طول زندگی خود با آن مواجه میشود. در دورانی که سیگار را ترک میکنید با چالشهای متعددی روبهرو خواهید شد. برخورداری از حمایت اطرافیان به شما کمک میکند که این دوره را راحتتر سپری کنید. باوجود این سختیها، ترک سیگار فواید آنی و بلندمدت بسیاری برای سلامتی دارد. ازجمله این فواید میتوان به کاهش خطر وقوع سکته مغزی، بیماریهای قلبی-عروقی و تنفس بهتر اشاره کرد.
نوبت شما
آیا فردی در اطرافیانتان میشناسید که سیگار را ترک کرده باشد؟ از چه روشی استفاده کرده است؟ با چه چالشهایی روبهرو شده و چگونه آنها را پشت سر گذاشته است؟ اگر در این زمینه اطلاعاتی دارید، نظرات خود را در قسمت کامنتها با ما و سایر خوانندگان به اشتراک بگذارید.
منابع:
https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/tobacco
https://www.nia.nih.gov/health/quitting-smoking-older-adults
https://health.gov/myhealthfinder/health-conditions/diabetes/quit-smoking
https://veterans.smokefree.gov/nicotine-addiction/reasons-people-smoke
https://www.canada.ca/en/health-canada/services/smoking-tobacco/quit-smoking.html
https://www.health.gov.au/topics/smoking-and-tobacco/how-to-quit-smoking/quitting-methods
https://www.cdc.gov/tobacco/campaign/tips/quit-smoking/7-common-withdrawal-symptoms/index.html