خارش و سوزش واژن یک مشکل شایع است که معمولاً جای نگرانی ندارد. با این حال، وجود دائمی این علائم می‌تواند نشانه وجود عفونت واژن یا حتی یک بیماری زمینه‌ای باشد؛ بنابراین توجه به آن ضروری است. سوزش و التهاب ممکن است در هر نقطه‌ای از واژن رخ دهد؛ مثلاً در نواحی زیر:
- لابیا (فرج)
- کلیتوریس
- دهانه واژن
علائم ممکن است به شکل ناگهانی شروع شوند یا با گذشت زمان شدت یابند؛ همچنین ممکن است علائم مداوم باشند یا اینکه در بعضی موقعیت‌ها مثل زمان خروج ادرار یا مقاربت جنسی، بدتر شوند. به خواندن این مقاله ادامه دهید تا با دلایل احتمالی سوزش و التهاب واژن آشنا شوید و راه‌های برطرف کردن هرکدام از این دلایل را بدانید.
علت سوزش واژن چیست؟
1) تحریک غیرمستقیم پوست واژن
مواد شیمیایی موجود در بعضی از محصولاتی که روزانه مصرف می‌کنید، می‌توانند باعث تحریک پوست حساس واژن و در نتیجه سوزش و التهاب شوند. از جمله این محصولات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- پودر لباسشویی (شوینده‌های رایج)
- صابون‌ها (مایع یا قالبی)
- دستمال توالت معطر
- محصولاتی که برای تولید کف یا فوم در حمام استفاده می‌شوند
- پدهای قاعدگی
لباس‌ها هم می‌توانند باعث تحریک پوست واژن و در نتیجه سوزش و التهاب آن شوند. از جمله این لباس‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- شلوارهای تنگ
- جوراب شلواری و ساپورت
- لباس زیر (شورت) تنگ
این علائم ممکن است بلافاصله بعد از استفاده از یک محصول پدیدار شوند. اگر لباس شما باعث تحریک واژن شده باشد، با تداوم استفاده از لباس، به تدریج علائم بیشتر و بدتر می‌شوند.
چگونه از تحریک غیر مستقیم واژن جلوگیری کنیم؟
هرگز از محصولات معطر در ناحیه تناسلی استفاده نکنید. اگر علائم، پس از استفاده از یک محصول یا لباس جدید ایجاد شده‌اند، استفاده از آن محصول یا لباس را متوقف کنید تا ببینید علائم برطرف می‌شوند یا نه.
بعد از شنا در استخر یا خوابیدن در وان آب گرم، حتماً به حمام بروید یا دوش بگیرید تا باکتری‌ها یا مواد شیمیایی که احتمالاً در آب بوده‌اند، پاک شده و باعث تحریک بافت حساس اطراف واژن نشوند.
2) تحریک مستقیم واژن
تامپون‌ها، کاندوم‌ها، دوش‌های واژینال، کرم‌ها، اسپری‌ها و سایر محصولاتی که داخل واژن یا نزدیک آن قرار می‌گیرند، می‌توانند باعث سوزش شوند. این محصولات می‌توانند دستگاه تناسلی را تحریک کرده و علائم مختلفی را ایجاد کنند.
باید بدانید وقتی که از صابون، اسپری و حتی آب برای شستشوی واژن خود (بخش “داخلی” دستگاه تناسلی) استفاده می‌کنید، تعادل باکتری‌ها را بر هم می‌زنید. این کار آسیب زاست و سبب ایجاد التهاب باکتریایی واژن (واژینوسیس باکتریال)، عفونت قارچی (مثل کاندیدا) و تحریکات دیگر می‌شود. اما در مقابل شستشوی ناحیه “خارجی” واژن (وولوا) برای رعایت بهداشت شخصی لازم است.
ژل بهداشتی بانوان برای شستشوی ناحیه تناسلی طراحی شده است. این محصول، خاصیت پاک کنندگی دارد و به حفظ تعادل pH واژن کمک می‌کند.
چگونه از تحریک مستقیم واژن جلوگیری کنیم؟
ساده‌ترین راه، قطع استفاده از محصولاتی است که فکر می‌کنید باعث تحریک واژن می‌شوند. ممکن است علت اصلی سوزش واژن ، یک محصول جدید باشد که به تازگی شروع به استفاده از آن کرده‌اید. اگر استفاده از محصول را قطع کردید و علائم از بین رفتند، معلوم می‌شود که علت تحریک، استفاده از همان محصول است.
اگر برای جلوگیری از بارداری، از کاندوم استفاده می‌کنید و می‌دانید که این محصول علت اصلی تحریک است، در مورد راه‌های دیگر جلوگیری از بارداری با پزشکتان صحبت کنید. البته کاندوم فقط وسیله پیشگیری از بارداری نیست و بهتر است سعی کنید نوعی کاندوم که به آن واکنش نمی‌دهید بیابید.
بعضی از کاندوم‌ها، مخصوص افرادی که بافت واژن آن‌ها حساس است ساخته شده‌اند و بهتر است شریک جنسی شما از آن‌ها استفاده کند. به علاوه، ممکن است در زمان نزدیکی، به استفاده از لوبریکانت‌های محلول در آب هم نیاز داشته باشید.
3) عفونت باکتریایی واژن
عفونت باکتریایی واژن یا BV شایع‌ترین نوع عفونت واژن است که معمولاً بین سنین 15 تا 44 سالگی ایجاد می‌شود. این بیماری، در اثر رشد بیش از حد نوع خاصی از یک باکتری در واژن ایجاد می‌شود. در صورت ابتلا به این بیماری، علاوه بر سوزش واژن ممکن است موارد زیر را هم تجربه کنید:
- ترشحات سفید یا خاکستری
- احساس بویی شبیه بوی ماهی از واژن، مخصوصاً بعد از رابطه جنسی
- خارش در بخش خارجی واژن
درمان عفونت باکتریایی واژن
گاهی عفونت باکتریایی واژن، بدون درمان و خود به خود از بین می‌رود. با این حال، بیشتر خانم‌ها برای مصرف آنتی‌بیوتیک‌هایی که به نسخه نیاز دارند، به پزشک مراجعه می‌کنند. در صورتی که پزشک برایتان آنتی‌بیوتیک تجویز کرد، حتماً دوره درمان را با مصرف کامل داروها به پایان برسانید تا عفونت ریشه‌کن شود.
4) عفونت قارچی واژن
بر اساس گفته انستیتوی ملی سلامت کودک و توسعه انسانی، تقریباً 75 درصد از زنان در طول زندگی خود حداقل یک بار عفونت قارچی را تجربه می‌کنند. این عفونت زمانی به وجود می‌آید که مخمرها یا قارچ‌ها بیش از حد در واژن رشد کنند.
در صورت ابتلا به این مشکل، علاوه بر سوزش ممکن است موارد زیر را هم تجربه کنید:
- تورم و خارش واژن
- خارش، قرمزی، التهاب و تورم قسمت بیرونی دستگاه تناسلی (مهبل یا فرج)
- درد در زمان خروج ادرار یا حین مقاربت
- ترشحات سفید و غلیظ پنیر مانند
- راش‌های قرمز در قسمت خارجی واژن
بسیاری از زنان به قارچ واژن مبتلا می‌شوند. با این حال، در شرایط زیر احتمال ابتلا به عفونت بیشتر می‌شود:
- بارداری
- در زمان مصرف داروهای ضد بارداری هورمونی
- ابتلا به دیابت
- ضعف سیستم ایمنی بدن
- در زمان مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها یا مدت کمی بعد از مصرف آن‌ها
- استرس شدید یا طولانی‌مدت و برهم‌خوردن تعادل هورمونی بدن
درمان عفونت قارچی واژن
عفونت‌های مخمری یا قارچی اگر دائمی و مزمن نباشند، با درمان خانگی عفونت قارچی واژن یا داروهای ضد قارچ بدون نسخه بهبود پیدا می‌کنند. این داروها معمولاً شامل کرم، پماد یا شیاف واژینال هستند که می‌توانید آن‌ها را از داروخانه‌ها خریداری کنید.
اما اگر برای اولین بار است که دچار این مشکل شده‌اید و در مورد ابتلا به عفونت قارچی شک دارید، حتماً به پزشک مراجعه کنید. علائمی که در زمان بروز عفونت قارچی نمایان می‌شوند، شبیه به علائم بسیاری از اختلالات دیگر هستند؛ بنابراین تنها پزشکتان می‌تواند وجود عفونت قارچی را تأیید کند.
5) عفونت دستگاه ادراری (UTI)
عفونت دستگاه ادراری (UTI) زمانی اتفاق می‌افتد که باکتری‌ها وارد مجاری ادراری یا مثانه شوند. این عفونت، باعث به وجود آمدن احساس سوزش داخلی و درد در زمان خروج ادرار می‌شود. دیگر نشانه‌های این عفونت:
- نیاز شدید و فوری به خروج ادرار، در حالی که عملاً مقدار کمی ادرار خارج می‌شود
- تکرر ادرار
- وجود درد یا فشار در زمان شروع جریان ادرار
- ادرار با بوی شدید
- ادراری که شفاف نباشد
- ادرار به رنگ قرمز، صورتی روشن یا هم‌رنگ نوشابه مشکی که ممکن است نشانه‌ای از وجود خون در ادرار باشد
- تب و لرز
- درد در کمر، معده یا لگن
چگونه عفونت ادراری را درمان کنیم؟
اگر به دلیل سوزش واژن و مشاهده علائم دیگر به عفونت ادراری مشکوک هستید، به پزشک مراجعه کنید. پزشک معمولاً یک دوره آنتی‌بیوتیک برایتان تجویز خواهد کرد تا عفونت را کاملاً از بین ببرد. توجه کنید که حتماً تمام دارویی که برایتان تجویز شده را مصرف کنید؛ حتی اگر علائم‌تان کاهش یا بهبود یافته باشد.
اگر آنتی‌بیوتیک را کامل مصرف نکنید، احتمال عفونت مجدد وجود خواهد داشت. یادتان نرود که در زمان مصرف آنتی بیوتیک، مایعات بیشتری بنوشید. انتی بیوتیک برای سوزش ادرار تنها گزینه درمانی نیست و ممکن است پزشک داروهای دیگری را هم برایتان تجویز کند.
6) تریکومونیازیس
«تریکومونیازیس» یکی از شایع‌ترین بیماری های مقاربتی است. این بیماری در زنان بیشتر از مردان شایع است و بسیاری از زنانی که مبتلا به این عفونت هستند، هیچ علائمی ندارند. اما اگر علائم بروز کند می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- احساس سوزش و خارش واژن
- ترشحات آبکی یا کف‌دار که می‌تواند شفاف، سفید، زرد یا سبز باشد
- بوی بسیار بد واژن
- ناراحتی در هنگام مقاربت و دفع ادرار
- احساس درد در ناحیه پایین شکم
چگونه تریکومونیازیس را درمان کنیم؟
تریکومونیازیس با تجویز آنتی‌بیوتیک درمان می‌شود. در بیشتر موارد، تنها یک دوز آنتی بیوتیک کافیست. در این شرایط، هم شما و هم شریک جنسی‌تان باید قبل از نزدیکی مجدد درمان شوید.
عدم درمان تریکومونیازیس می‌تواند خطر ابتلا به سایر بیماری‌های مقاربتی را افزایش داده و منجر به عوارض طولانی‌مدت شود.
تحت هیچ شرایطی سرخود و بدون مشورت پزشک، دارو مصرف نکنید. آنتی‌بیوتیک‌های مختلف عملکردهای متفاوتی دارند و فقط یک متخصص می‌تواند تشخیص دهد چه نوع و با چه دوزی برای مشکل فعلی شما مناسب است.
7) سوزاک
سوزاک (Gonorrhea) یک بیماری آمیزشی است که بین جوانان 15 تا 24 ساله شایع است. علائم سوزاک، مانند بسیاری دیگر از بیماری‌های آمیزشی، به ندرت نمایان می‌شود. در اکثر موارد، آزمایش سوزاک تنها راهی است که می‌تواند وجود این بیماری را تأیید کند. علائم بیماری سوزاک:
- سوزش واژن خفیف و احساس ناراحتی در واژن
- احساس ناراحتی و سوزش در زمان خروج ادرار
- ترشحات غیر طبیعی واژن
- خونریزی یا لکه‌بینی بین دوره‌های قاعدگی
چگونه سوزاک را درمان کنیم؟
سوزاک به‌آسانی با یک دوز آنتی‌بیوتیک درمان می‌شود. اما این به معنی بی‌اهمیت بودن رسیدگی و درمان آن نیست. عدم درمان سوزاک می‌تواند منجر به عوارض جدی‌تری از جمله بیماری التهابی لگن(PID) یا حتی ناباروری شود.
8) تبخال دستگاه تناسلی (هرپس تناسلی)
تبخال دستگاه تناسلی یکی دیگر از بیماری‌های آمیزشی است. براساس آمار مرکز کنترل بیماری (CDC) آمریکا، از هر 6 فرد 14 تا 49 ساله، 1 نفر در ایالات متحده به این بیماری مبتلاست.
علائم تبخال تناسلی خفیف هستند و ممکن است مورد توجه قرار نگیرند. تاول‌های ناشی از این بیماری، غالباً شبیه جوش یا موی زیرپوستی هستند. این تاول‌ها اطراف واژن، راست روده (رکتوم) یا دهان ایجاد می‌شوند.
چگونه تبخال دستگاه تناسلی را درمان کنیم؟
این ویروس در بدن باقی می‌ماند و هیچ درمانی برای آن وجود ندارد. با این حال، داروهای تجویزی می‌توانند خطر گسترش تبخال و مدت زمان فاز حاد آن را کوتاه کنند.
اگرچه داروها علائم را کم می‌کنند، اما از سرایت این بیماری به شریک جنسی جلوگیری نمی‌کنند. با متخصصین مراقبت‌های بهداشتی مشورت کنید تا به شما کمک کنند احتمال انتقال این بیماری به دیگران را کاهش دهید.
9) کلامیدیا
«کلامیدیا» یکی دیگر از انواع عفونت واژن است که توسط باکتری «کلامیدیا تراکوماتیس» ایجاد شده و معمولاً از طریق تماس جنسی با فردی که به این عفونت مبتلاست منتقل می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهد که حداقل 70 درصد افرادِ مبتلا به کلامیدیا هیچ علائمی را تجربه نمی‌کنند؛ به همین دلیل است که گاهی اوقات این بیماری را عفونت خاموش می‌نامند. علائم این عفونت:
- سوزش واژن
- افزایش ترشحات واژن
- درد در زمان خروج ادرار و حین رابطه جنسی
- خونریزی حین رابطه جنسی و در زمان بین دو دوره قاعدگی
چگونه عفونت کلامیدیا را درمان کنیم؟
کلامیدیا با تجویز آنتی‌بیوتیک درمان می‌شود. با این حال اگر این عفونت از بین نرود، می‌تواند به سیستم تولید مثل آسیب دائمی برساند. این عفونت، باردار شدن را دشوار می‌کند. عود مجدد عفونت کلامیدیا بسیار شایع است. هر بار که این عفونت مجدداً ایجاد می‌شود، خطر بروز اختلال ناباروری افزایش می‌یابد. باتوجه به احتمال بالای عدم بروز علائم، انجام چکاپ‌های روتین توصیه می‌شود.
10) زگیل تناسلی ناشی از ویروس HPV
زگیل‌های تناسلی توسط ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) ایجاد می‌شوند. این بیماری شایع‌ترین بیماری آمیزشی در ایالات متحده است. این زگیل‌ها ممکن است روی فرج (قسمت بیرونی دستگاه تناسلی)، واژن، دهانه رحم یا مقعد و به این شکل‌ها نمایان شوند:
- به صورت برجستگی‌هایی به رنگ پوست یا سفید رنگ
- به صورت یک یا دو برجستگی جداگانه یا یک سری برجستگی به صورت خوشه‌ای
چگونه زگیل های تناسلی را درمان کنیم؟
هیچ درمانی برای زگیل‌های تناسلی وجود ندارد. این زگیل‌ها ممکن است خود به خود و بدون درمان از بین بروند. با این حال، برخی از افراد ترجیح می‌دهند که زگیل را با روش‌های درمانی بردارند. از بین بردن زگیل‌ها خطر انتقال عفونت به شریک جنسی را هم کاهش می‌دهد.
مرکز کنترل بیماری در آمریکا (CDC)، آکادمی پزشکان خانواده آمریکا و بسیاری از انجمن‌های دیگر توصیه می‌کنند که افراد قبل از سن بلوغ و فعالیت جنسی، واکسن HPV را دریافت کنند. بیماری HPV با سرطان دهانه رحم، سرطان مقعد، سرطان آلت تناسلی، سرطان دهان و بدخیمی‌هایی در سایر بخش‌های بدن در ارتباط است.
11) بیماری لیکن اسکلروزیس
«لیکن اسکلروزیس» یک اختلال پوستی نادر است. این بیماری باعث ایجاد ضایعات سفید رنگ و نازک روی پوست واژن می‌شود. این ضایعات اغلب در اطراف فرج (بخش بیرونی دستگاه تناسلی بانوان) نمایان می‌شوند و می‌توانند زخم‌هایی دائمی در آن ناحیه ایجاد کنند.
برخی گزارش‌ها نشان می‌دهند که زنان یائسه بیشتر از دیگران به lichen sclerosus مبتلا می‌شوند؛ با این حال، زنان در هر سنی ممکن است این بیماری را تجربه کنند.
چگونه لیکن اسکلروزیس را درمان کنیم؟
اگر فکر می‌کنید به این بیماری مبتلا هستید، حتماً به پزشک مراجعه کنید. پزشک برای کاهش علائم این بیماری یک داروی موضعی استروئیدی قوی تجویز خواهد کرد. پزشک همچنین باید مراقب بروز عوارض دائمی مانند نازک شدن پوست و جای زخم باشد.
12) دوران یائسگی
با نزدیک شدن به دوران یائسگی، کاهش استروژن علائم زیادی را در شما ایجاد خواهد کرد. سوزش واژن یکی از این علائم است. این سوزش با انجام مقاربت بیشتر هم می‌شود. به همین دلیل، بهتر است در زمان آمیزش از لوبریکانت بیشتری استفاده کنید.
موارد زیر از دیگر علائم یائسگی هستند که ممکن است آن‌ها را تجربه کنید:
- خستگی
- حملات گرگرفتگی
- تحریک‌پذیری
- بی‌خوابی
- تعریق شبانه
- کاهش میل جنسی
چگونه علائم یائسگی را بهبود دهیم؟
اگر در حال تجربه علائم یائسگی هستید، بهتر است به یک پزشک مراجعه کنید. او ممکن است برای کمک به کاهش و تسکین علائم، مکمل‌های استروژن یا درمان‌های هورمونی دیگر را برایتان تجویز کند. داروهای تجویزی معمولاً به صورت کرم، قرص یا داروهای دیگر که درون واژن استعمال می‌شوند در دسترس هستند.
توجه داشته باشید که مکمل‌های هورمونی برای همه افراد مناسب نیستند. برای یافتن بهترین درمان، با پزشکتان مشورت کنید. همچنین می‌توانید از این 11 درمان خانگی برای بهبود علائم یائسگی استفاده کنید.
13) کم‌آبی
اگر روزانه به اندازه کافی آب ننوشید، ممکن است دچار سوزش و ناراحتی در واژن شوید. کم‌آبی عوارض زیادی را برای بدن به همراه خواهد داشت که سوزش یکی از آن‌هاست. این موضوع هم کاملاً قابل توضیح و منطقی است.
در واقع، آب‌رسانی بدن یک عامل مهم در حفظ سلامت انسان است. شما در زمان دفع ادرار، سموم و باکتری‌های مضر بدن را دفع می‌کنید. بنابراین، اگر با ننوشیدن آب کافی به اندازه لازم ادرار دفع نکنید، قادر به دفع این سموم نخواهید بود و احتمال بیماری و ایجاد عفونت در بدنتان افزایش می‌یابد و البته بیشتر احساس خارش پوست و نیز سوزش در واژن خواهید کرد.
چه موقع باید به پزشک مراجعه کنید؟
گاهی اوقات سوزش در واژن خود به خود درمان می‌شود. با این حال، اگر سوزش ادامه پیدا کرد و علائم بیشتری را مشاهده کردید، حتماً به پزشک مراجعه کنید. در بسیاری از موارد، پزشک با تجویز دارو مشکل را برطرف خواهد کرد. گاهی هم به درمان بلندمدت‌تری نیاز خواهید داشت و باید مدتی تحت نظر پزشک باشید. در هرحال، چه علائم خاصی داشته باشید چه نه، مراجعه منظم به متخصص زنان برای پایش سلامت ناحیه تناسلی و انجام چکاپ روتین به شدت توصیه می‌شود.
دیدگاه شما
آیا شما هم سوزش واژن را تجربه کرده‌اید؟ برای پیشگیری و درمان آن چه توصیه‌هایی دارید؟ این توصیه‌ها را همین‌جا به ما و دیگران بگویید. همچنین اگر سوالی دارید که در این مقاله پاسخی برای آن نیافتید، می‌توانید آن را مطرح کنید تا پاسخگوی شما همراهان عزیز باشیم.
تیم نویسندگان
دکتر زهرا کلاهدوز
