کمبود آهن زمانی رخ میدهد که آهن کافی در خون وجود نداشته باشد. این مسأله می‌تواند منجر به علائمی از قبیل خستگی مزمن و گیجی و موارد دیگر شود.
آهن ماده‌‌ای معدنی است که برای بسیاری از کارکردهای بدن ضروری است. این ماده از انتقال اکسیژن در خون پشتیبانی می‌کند. همچنین، برای رشد و کارکرد صحیح سلول‌ها و تولید بعضی هورمون‌ها و بافت‌ها نیز ضروری است.
در صورتی که سطح آهن خون خیلی پایین بیاید، ممکن است این کارکردها مختل شده و منجر به کم خونی فقر آهن شود. در بیشتر موارد، این عارضه به راحتی قابل درمان است. برای بررسی بیشتر این مشکل و راهکارهای مقابله یا آن، در ادامه با ما همراه باشید.
علائم کمبود آهن در بدن
علائم فقر آهن بسته به شدت آن و نیز سلامت عمومی بدن متفاوت است. در فقر آهن خفیف یا متوسط، ممکن است علائم قابل توجهی نداشته باشید. گاهی، کمبود آهن ممکن است منجر به کم خونی فقر آهن شود. این امر زمانی رخ میدهد که بدن گلبول قرمز یا هموگلبین کافی در خون نداشته باشد.
از علائم کم خونی فقر آهن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- احساس خستگی
- ضعف
- گیجی
- سردرد
- حساسیت به دما
- تنگی نفس
- درد قفسه سینه
- دشواری در تمرکز
- تپش قلب
- سندروم پای بیقرار
همچنین نشانه‌هایی فیزیکی از قبیل موارد زیر نیز وجود دارد که از عوارض کمبود آهن در بدن است:
- ناخن شکننده
- ترک های گوشه دهان
- ریزش مو
- التهاب زبان
- پوست رنگ پریده یا زرد غیرعادی
- تنفس یا ضربان قلب نامنظم
سایر نشانه‌های کمبود آهن
اگرچه کمبود آهن و ریزش مو یا خستگی و بی‌حالی مزمن، جزو شناخته‌شده‌ترین نشانه‌ها برای افراد هستند، اما علائم کمبود آهن خون همیشه به این وضوح بروز نمی‌کنند. برخی علائم این مشکل، چندان معمول نیستند و ممکن است بر اثر چندین عارضه دیگر به جز فقر آهن هم به وجود بیایند.
سایر نشانه‌های کم خونی فقر آهن عبارتند از:
- تمایل شدید به غذاهای عجیب: به میل شدید به غذاهای عجیب یا خوردنی های غیر غذایی، ویار (پیکا) گفته می شود. ویار ناشی از فقر آهن معمولاً باعث میل شدید به خوردن یخ، گل، خاک، گچ یا کاغذ می‌شود. همچنین این مسأله در زمان بارداری نیز ممکن است اتفاق بیافتد.
- اضطراب: کمبود اکسیژن لازم برای بافت های بدن به دلیل فقر آهن ممکن است منجر به احساس اضطراب شود. این مشکل در صورت بالا رفتن سطح آهن بهبود یافته یا برطرف می شود.
- افزایش عفونت های مکرر: از آنجایی که آهن برای سلامت سیستم ایمنی ضروری است، کمبود آن ممکن است موجب شود از حالت عادی بیشتر بیمار شوید.
- سردی دست و پا: فقر آهن بدین معنی است که اکسیژن کمتری به دست ها و پاها می رسد. برخی افراد ممکن است در کل بیشتر احساس سرما کنند یا دست و پای سرد داشته باشند.
علت بیماری کمبود آهن
کمبود آهن در بدن زمانی رخ می دهد که میزان آهن موجود در خون ناکافی باشد. دلایل احتمالی متعددی برای کمبود آهن وجود دارد که برخی از آنها عبارتند از:
1) سوء جذب آهن یکی از عوامل به وجود آمدن فقر آهن است
بعضی بیماری‌ها و داروها ممکن است مانع جذب مناسب آهن در بدن شود، حتی وقتی فرد مقدار زیادی غذاهای غنی از آهن بخورد.
عارضه هایی که ممکن است در جذب آهن مشکل به وجود بیاورند عبارتند از:
- بیماری های گوارشی و روده از جمله بیماری التهابی روده (IBD)
- جراحی های مربوط به روده و معده از جمله جراحی بایپس معده
- جهش های ژنتیکی خاص
2) از دست دادن خون موجب فقر آهن می‌شود
هموگلوبین، پروتئینی در گلبول‌های قرمز است که بخش عمده آهن بدن را شامل می شود. به همین دلیل، از دست دادن خون می‌تواند منجر به کم خونی و فقر آهن شود.
از دست دادن خون می‌تواند به دلیل جراحت یا آزمایش خون مکرر یا اهدای خون مکرر رخ دهد. ولی همچنین ممکن است بر اثر بیماری‌ها یا داروهای خاصی از قبیل موارد زیر نیز اتفاق بیفتد:
- خونریزی داخلی ناشی از زخم معده یا سرطان کولون
- استفاده منظم از آسپیرین یا داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs)
- خونریزی شدید قاعدگی
- خونریزی مجاری ادراری
- بیماری های ژنتیکی نادر
- جراحی
3) رژیم غذایی در کمبود آهن نقش موثری دارد
آهن در انواع متفاوتی از غذاها از جمله ماهی، غلات غنی شده، حبوبات، گوشت و سبزیجات یافت می شود.
مؤسسه ملی سلامت توصیه کرده مردان بالغ روزانه 8 میلیگرم آهن و زنان بالغ روزانه 18 میلیگرم تا 50 سالگی و بعد از آن روزانه 8 میلیگرم آهن مصرف کنند.
سایر بیماری هایی که موجب فقر آهن می‌شود
سایر بیماری هایی که ممکن است موجب فقر آهن شود عبارتند از:
- مشکلات کلیوی
- نارسایی احتقانی قلب
- چاقی مفرط
آهن در دوران رشد بسیار مهم است. به همین دلیل، کودکان و زنان باردار بیشتر از بقیه افراد در خطر فقر آهن و کم‌خونی هستند.
اگر فکر می‌کنید دچار فقر آهن هستید چه باید بکنید؟
اگر فکر می‌کنید کم خونی فقر آهن دارید، برای درمان کمبود آهن توصیه های زیر را جدی بگیرید.
با پزشک خود مشورت کنید
اگر فکر می کنید علائم یا نشانه های فقر آهن دارید، باید با پزشک خود مشورت کنید. یک آزمایش خون ساده مشخص می کند آیا مبتلا به کم خونی فقر آهن هستید یا نه.
اگر پزشک، فقر آهن شما را تأیید کند، احتمالاً با افزایش مصرف آهن در رژیم غذایی یا مکمل های آهن، به راحتی درمان خواهید شد.
هدف اصلی درمان، برگرداندن سطح هموگلوبین خون به حالت عادی و تجدید ذخیره آهن است. سعی کنید از وجود آهن کافی در رژیم غذایی خود مطمئن شوید. تنها در صورت تجویز پزشک از مکمل استفاده کنید.
برای جبران کمبود آهن غذاهای غنی از آهن بخورید
اگر پزشک تشخیص داده که فقر آهن شما احتمالاً ناشی از کمبود آهن در رژیم غذایی تان است، غذاهایی مصرف کنید که آهن بیشتری دارند، از جمله:
- گوشت قرمز و گوشت پرندگان
- سبزیجات پربرگ و سبز مانند اسفناج و کلم
- میوه خشک مانند کشمش و برگ زردآلو
- غذاهای دریایی
- غلات و حبوبات
- غذاهای غنی شده با آهن
- خشکبار
جذب آهن خود را بالا ببرید
مصرف ویتامین سی به بدن کمک می کند آهن را بهتر جذب کند. از مصرف غذاهای غنی از ویتامین سی مانند میوه و سبزی اطمینان حاصل کنید.
همچنین، ممکن است اجتناب از خوردن غذاهای خاصی که در صورت مصرف زیاد ممکن است مانع جذب آهن شوند، مفید باشد. این مواد شامل چای، قهوه و غذاهای پر کلسیم مانند محصولات لبنی و غلات سبوس دار می شود.
در صورت توصیه پزشک مکمل آهن مصرف کنید
به طور کل، باید تنها زمانی از مکمل آهن استفاده کنید که چاره دیگری نباشد و یا پزشک مصرف آن را تجویز کرده باشد. در صورتی که قادر به ذخیره آهن تنها از طریق رژیم غذایی نیستید، احتمالاً باید مکمل بخورید.
اگر در حال مصرف مکمل آهن هستید، سعی کنید آن را همراه با پرتقال بخورید تا جذب آهن را افزایش دهد. توجه داشته باشید، مصرف مکمل آهن عوارض جانبی ناخوشایندی دارد؛ از جمله دل درد، یبوست یا اسهال، سوزش سر معده، تهوع و تیره شدن مدفوع.
در عین حال، این عوارض جانبی معمولاً با گذشت زمان و بسته به مقدار آهنی که مصرف می کنید کاهش می یابد.
سخن پایانی
فقر آهن می تواند منجر به علائم متعددی از جمله گیجی، خستگی مزمن و سردی دست و پا شود. پزشک معمولاً با یک آزمایش ساده، فقر آهن را تشخیص می دهد. درمان آن ممکن است تجویز چندین ماه مصرف مکمل آهن باشد.
در مواردی که بیماری زمینه ای دیگری موجب فقر آهن شده، نیاز به درمان گسترده تری هست.
تحربه شما
شما چه تجربه ای از کم خونی فقرآهن دارید؟ کدام روش های درمانی یا رژیم های غذایی به رفع کمبود آهن کمک کرده اند؟ تجربیات تان را در این زمینه، با ما و دیگران به اشتراک بگذارید.
منابع:
http://www.ndb.nal.usda.gov/ndb/foods/show/08123
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6416187
http://www.ods.od.nih.gov/factsheets/Iron-HealthProfessional
https://www.nhlbi.nih.gov/health-topics/iron-deficiency-anemia
https://www.womenshealth.gov/a-z-topics/iron-deficiency-anemia
تیم نویسندگان
لافارر
