به احتمال زیاد واژه «دم اسب» شما را به یاد اسب و دم زیبای او می‌اندازد، اما حتماً باید برایتان جالب باشد که این واژه، اسم گیاه معجزه‌گری است که از صدها سال قبل به دلیل خواص فوق‌العاده‌اش مورد اقبال و علاقه است.
گیاه دم اسب با نام علمی Equisetum arvense، گیاهی با خاصیت دارویی است که سابقه مصرف آن به دوران روم و یونان باستان برمی‌گردد. این گیاه از بازماندگان گیاهان عظیم‌الجثه و درخت‌مانندی است که بیش از 400 میلیون سال پیش روی زمین می‌روییدند. دم اسب در واقع یک گیاه علفی بدون گل است که در مناطقی از اروپا، آسیا، خاورمیانه و آمریکای شمالی می‌روید.
امروزه از این گیاه به دلیل داشتن مقادیر فراوان سیلیس، برای زیبایی و طراوت پوست و مو و ناخن استفاده می‌شود. البته فواید این گیاه تنها مختص زیبایی پوست و مو نیست؛ خواص گیاه دم اسب بسیار فراتر از این است.
از گذشته این گیاه برای جلوگیری از خون‌ریزی، التیام انواع زخم‌ها و درمان سل و اِدِم (تورم ناشی از تجمع مایعات در بدن) استفاده می‌شده است. در حال حاضر نیز در درمان‌های سنتی از ساقه و برگ‌های گیاه دم اسب به صورت تازه یا خشک برای اهداف دارویی استفاده می‌شود.
اگر قصد دارید که از خواص اعجاب‌آور پزشکی این گیاه و استفاده آن برای شادابی و سلامت بیشتر مو، پوست و ناخن‌هایتان بیشتر بدانید، به شما پیشنهاد می‌کنیم در ادامه مقاله همراه ما باشید.
استفاده از دم اسب در مصارف پزشکی
به‌طور سنتی از گیاه دم اسب به‌عنوان یک ماده ادرارآور (دیورتیک) استفاده می‌شود. همچنین برخی مطالعات نشان می‌دهند که گیاه دم اسب به دلیل مواد شیمیایی موجود در آن دارای خواص آنتی‌اکسیدانی و ضد التهابی نیز هست و می‌تواند رشد سلول‌های سرطانی را مهار کند.
البته به دلیل عدم قطعیت در مطالعات مربوط به گیاه دم اسب، این گیاه هنوز تائیدهای لازم را از سازمان غذا و داروی آمریکا به‌عنوان یک گیاه ایمن دریافت نکرده است؛ علاوه بر این، در رابطه با میزان سمی بودن و عوارض احتمالی این گیاه در مصارف موضعی، اطلاعات کافی وجود ندارد. با این حال و علی‌رغم شواهد علمی محدود در زمینه فواید عصاره دم اسب، مزایای مشاهده‌شده آن برای بهبود مو، ناخن و زخم بسیار امیدوارکننده گزارش شده‌اند.
پوکی استخوان
برخی از مطالعات، دم اسب را به عنوان درمانی برای پوکی استخوان (بیماری‌ای که در آن استخوان‌ها ضعیف و شکننده می‌شوند) پیشنهاد داده‌اند. چراکه این گیاه حاوی سیلیکون، نوعی ماده معدنی مورد نیاز برای سلامت استخوان، است. در یک مطالعه تحقیقاتی، 122 زن ایتالیایی عصاره خشک دم اسب یا کلسیم استئوسیل 270 میلی‌گرم (ترکیبی از دم اسب و کلسیم که در ایتالیا برای پوکی و شکستگی استخوان مورد استفاده قرار می‌گیرد) را دو بار در روز مصرف کردند. نتایج این بررسی حاکی از افزایش تراکم استخوان در هر دو گروهی بود که از دم اسب استفاده کردند. با این حال، مطالعه انجام شده دارای ضعف‌هایی در زمینه طراحی بود. درنتیجه، تحقیقات بیشتری برای تعیین اینکه آیا دم اسب بر تراکم استخوان تأثیر دارد، مورد نیاز است.
خواص گیاه دم اسب برای مو
اگرچه بسیاری از شواهد موجود در این زمینه پایه علمی مستندی ندارند، اما برخی از مطالعات نشان می‌دهند دم اسب به‌واسطه خواصی که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌شود، سبب تقویت موهای سالم می‌گردد:
- تأثیر بر کلاژن: بسیاری از طرفداران استفاده از گیاه دم اسب برای مراقبت از مو، معتقدند که این گیاه علاوه بر اثراتی که بر کلاژن و کلسیم برای بازسازی استخوان دارد، برای سلامت و ظاهر مو مفید است.
- خواص آنتی‌اکسیدانی: تحقیقات نشان می‌دهند که گیاه دم اسب سرشار از ترکیبات فنولی است. ترکیبات فنولی در واقع گروهی از آنتی‌اکسیدان‌های قدرتمند هستند که از آسیب اکسیداتیو به غشای سلولی جلوگیری می‌کنند.
- سلنیوم معدنی: گیاه دم اسب حاوی سلنیوم است که به بدن در پردازش ید کمک می‌کند. یکی از نقش‌های ید در بدن، تنظیم رشد مو است.
- سیلیکا (سیلیس): گیاه دم اسب منبع غنی سیلیس بوده و بیشتر مزایای این گیاه به‌دلیل وجود همین عنصر است. در ادامه به این فواید اشاره می‌کنیم.
سیلیس
سیلیس یا همان سیلیکا (سیلیسیم دی‌اکسید) دومین عنصر فراوان روی زمین است و یکی از عناصر کمیاب در بدن انسان محسوب می‌شود. توجه داشته باشید که نباید سیلیس را با سیلیکون که نوعی ماده مصنوعی مورد استفاده در جراحی پلاستیک و صنعت الکترونیک است اشتباه گرفت!
سیلیس یک عنصر شیمیایی طبیعی است. این ماده در آب، منابع گیاهی و حیوانی وجود دارد. به نظر می‌رسد که سیلیس برای ساخت بهتر کلاژن، فعال‌سازی آنزیم‌های هیدروکسیله‌کننده در سلول‌های پوستی و بهبود قوام و خاصیت ارتجاعی پوست عاملی کلیدی باشد. طبق شواهد به‌دست آمده، وجود مقادیر بالای سیلیس در مو باعث کاهش ریزش و افزایش درخشندگی آن می‌شود.
برخی از طرفداران درمان‌های طبیعی معتقدند که سیلیس موجود در عصاره گیاه دم اسب، آن را به یک محصول خوب برای مراقبت از مو تبدیل کرده است. علاوه بر این وجود سیلیس می‌تواند مزایای دیگری نیز داشته باشد، مانند:
- بهبود سرعت رشد مو
- کاهش شوره سر
- افزایش گردش خون در پوست سر
در زمینه اثرات مختلف سطوح پلاسمایی سیلیس بر بدن مطالعات زیادی صورت گرفته‌اند. طی این مطالعات ویژگی‌های مورفولوژی (ریخت‌شناسی) و مکانیکی مو در ابتدای مطالعه و پس از مصرف مکمل‌های سیلیسی مورد بررسی قرار گرفت و در آن‌ها نتایج مثبتی به‌دست آمد. نتایجی که از جمله آن‌ها می‌توان به افزایش مقاومت تارهای مو اشاره کرد.
خوب است به این موضوع اشاره کنیم که اگرچه این مطالعات از نظر علمی قابل اعتماد هستند، اما به‌واسطه تداخلات بالقوه این گیاه (به‌عنوان مثال تداخل آن با داروی لیتیوم) و نیز جهت بررسی دوز مناسب برای هر فرد، این مکمل‌ها را باید با مشورت پزشک متخصص مصرف کرد؛ در غیر این صورت ممکن است عوارض جدی در فرد ایجاد شود. به‌عنوان مثال گیاه دم اسب حاوی آنزیمی به نام تیامیناز است. این آنزیم ویتامین تیامین (B1) را تجزیه کرده و آن را خنثی می‌کند؛ بنابراین مصرف طولانی‌مدت گیاه دم اسب و درنتیجه آن، مقادیر بالای آنزیم تیامیناز باعث کمبود تیامین می‌شود.
تأثیر عصاره دم اسب در سلامتی و پرپشتی مو
عناصر با ارزش موجود در عصاره گیاه دم اسب هرکدام به شیوه‌ای در بهبود سلامت فولیکولهای مو مؤثرند:
- ساپونین و فلاونوئید‌های موجود در این عصاره به رشد مو و افزایش خاصیت ارتجاعی آن کمک می‌کنند. این عصاره همچنین به واسطه ویژگی رطوبت‌رسانی که دارد، در رفع شوره سر بسیار مفید است.
- ترکیبات معدنی ازجمله سیلیس موجود در این عصاره باعث حفظ سلامت پوست سر و مو شده، از ریزش مو جلوگیری می‌کند. این ترکیبات موجب استحکام رگ‌های خونی و بهبود گردش خون، تغذیه بهتر فولیکول‌ها و تحریک رشد مو می‌شوند. یکی از عوامل نازکی مو کمبود مواد معدنی است، درنتیجه سیلیس موجود در عصاره دم اسب در رفع نازکی مو مؤثر محسوب می‌شود.
- بخشی از مواد زائد بدن، ازجمله مقداری از اسیدها توسط پوست سر دفع می‌شوند و موجب ایجاد حالت اسیدی در پوست می‌گردند؛ درنتیجه با تغییر pH، پوست سر و فولیکولهای مو دچار آسیب می‌شوند. سیلیس با خاصیت قلیایی خود موجب تنظیم pH پوست سر و حفظ خصوصیات فیزیولوژیک آن می‌شود.
- فلاونوئیدها، ویتامین‌های A و ویتامین‌های گروه B (B5 ,B3 ,B2 ,B1 و B6) موجود در این عصاره خواص آنتی‌اکسیدانی دارند.
- عصاره دم اسب علاوه بر اثرات ضد التهابی، به دلیل وجود ترکیبات فنولی، دارای اثرات ضد باکتری نیز هست.
فواید گیاه دم اسب در ترمیم زخم و سلامت ناخن‌ها
استفاده موضعی از پماد حاوی عصاره گیاه دم اسب باعث بهبود زخم می‌شود. یک مطالعه 10 روزه روی 108 زن پس از زایمان که در حین زایمان اپیزیوتومی (برش جراحی در ناحیه پرینه برای تسهیل فرآیند زایمان) را تجربه کردند، نشان داد که استفاده از پماد حاوی 3 درصد عصاره گیاه دم اسب علاوه بر ترمیم زخم، به تسکین درد نیز کمک می‌کند. این مطالعه همچنین نشان داد که قرمزی، تورم و ترشحات زخم افراد این گروه در مقایسه با گروه کنترل به‌طور قابل توجهی بهبود یافته است. دانشمندان این تأثیرات مثبت را به سیلیس موجود در این گیاه نسبت دادند.
طبق مطالعات حیوانی انجام‌شده در این رابطه، سلول‌های پوستی موش‌های صحرایی که با پمادهای حاوی 5 درصد و 10 درصد عصاره گیاه دم اسب تحت درمان قرار گرفتند، در مقایسه با گروه کنترل سرعت ترمیم و بازسازی زخم بیشتری نشان دادند (99-95 درصد).
علاوه بر این، از عصاره گیاه دم اسب در لاک ناخن برای بهبود پسوریازیس ناخن استفاده می‌شود. پسوریازیس ناخن یک بیماری پوستی است که باعث تغییر شکل ناخن می‌شود. مطالعه انجام‌شده در این زمینه نشان می‌دهد که استفاده از لاک ناخن حاوی مخلوطی از عصاره گیاه دم اسب و سایر عوامل تقویت‌کننده ناخن، باعث کاهش علائم پسوریازیس ناخن می‌شود. با این وجود، بررسی‌های بیشتری در مورد تأثیر مستقیم گیاه دم اسب در ترمیم زخم و سلامت ناخن برای تأیید فواید ذکر شده لازم است.
نظر شما
در پایان، اگر شما با این گیاه آشنایی دارید برایمان بگویید که آیا تجربه مفیدی در استفاده از این گیاه داشته‌اید؟ آیا برای سلامتی و بهبود شرایط موها و ناخن‌های خود از گیاه دم اسب استفاده کرده‌اید؟ آیا نتیجه قابل قبولی گرفته‌اید؟ دانسته‌ها و تجربیاتتان را برای ما و سایر خوانندگان این مقاله بنویسید.
منابع:
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4938278/
https://www.mountsinai.org/health-library/herb/horsetail
https://www.webmd.com/vitamins/ai/ingredientmono-843/horsetail
https://www.biotecdermo.com.br/wp-content/uploads/2019/02/1.pdf
https://www.healthline.com/health/horsetail-for-hair#properties-of-horsetail
تیم نویسندگان
دکتر مهدیه بهشادفر
