داریوش ارجمند بازیگر ارزنده سینما، تئاتر و تلویزیون ایران است که نامش با نقش‌های مهمی مثل مالک اشتر، حاجی بازاری در فیلم سگ کشی بهرام بیضایی، حضرت عبدالعظیم حسنی و لمپن بامرام در فیلم اعتراض به کارگردانی مسعود کیمیایی ماندگار شده است.
با این بازیگر توانا که اخیرا در نقش «حشمت فردوس» در سریال ستایش درخشید، درباره مسائل اجتماعی، پزشکی و زیبایی چهره بازیگران گفت‌وگویی انجام شده است.
– یکی از اصولی که شما به شدت به آن پایبند هستید مباحث اخلاقی است و بارها پسرتان ( امیریل) به این مسئله اشاره کرده که شما برای حضورش در عرصه بازیگری به آن تاکید کرده‌اید. رعایت این اصول چقدر می‌تواند باعث موفقعیت یک بازیگر در کارش بشود؟
با اخلاق است که روزگار جریان دارد .
-آیا شما برای بازیگر شدن پسرتان سخت گیری‌های خاصی انجام می دادید؟
نه ، سخت گیری به مفهوم متداولش انجام ندادم .دوست داشتم امیر یل به من نگاه کند و با این نگاه کردن من را می‌دید. مسیح که حکومت را نیاورد. از مردم خواست به او و منشش نگاه کنند. رسول اکرم(س) هم با مردم می‌زیست و زندگی می‌کرد و همه از نزدیک سیره‌اش را می‌دیدند.
-هیچ وقت تلاش نکردید در فیلم هایی که خودتان بازی می کنید از پسرتان هم استفاده کنید؟
هیچ وقت به سمت چنین کارهایی نرفتم .شما خبرنگارها ازجریانات پشت پرده سینما اطلاع دارید و می‌دانید و چه کسانی بازیگر شده‌اند. روزی جوانی به من گفت می‌خواهم بازیگر شود من گفتم تحصیلت را ادامه بده. جوان در پاسخ گفت روزی یکی از دوستان بازیگر شما به من گفت تو اگر بخواهی مدرکی در دانشگاه بگیری بیست و چند میلیون تومان هزینه خواهی داشت تو به من پنج میلیون تومان بده بازیگرت می‌کنم.
-در مورد عمل‌های زیبایی که خیلی از بازیگران جوان انجام می‌دهند چه نظری دارید؟
هیچ جای دنیا این کاری انجام نمی دهند «مریل استریپ» بازیگر مشهور امریکایی را در نظر بگیرید به لحاظ زیبایی چهره اصلا زن زیبایی محسوب نمی‌شود و حتی بینی بزرگی دارد . آیا یک هنرپیشه زن ایرانی حاضر بود با چنین بینی جلوی دوربین بازی کند. با علی معلم و حسن فتحی برای انتخاب نقش دختری ایرونی مثل عکس‌های مینیاتوری در فیلم ازدواج به سبک ایرانی می‌گشتیم ، دختری با دماغی تیغی و قوزی، بعد از مدتها گشتن به «شیلا خداد» رسیدیم . الان هر صورتی در میان بازیگران جوان ایرانی می‌بینید خیال می‌کنید ریشه اروپایی دارند! همه دماغ‌ها باریک و رو به بالا شده است! معلم زیباشناسی‌ام حافظ بزرگ است و به قول ایشان ” دلبر آن نیست که مویی و یا نیانی دارد . بنده طلعت آن باش که آنی دارد” . به چهره «آنتونی کوئین» دقت کنید آیا زیبا است؟ آیا «مارلون براندو» مرد خوش چهره‌ای است؟ البته که زیبا نیست. اینها آن دارند . در چهره نامی واتس چه زیبایی وجود دارد. فرق زیبایی و خوشگلی این است که زیبایی در سطح جریان دارد و آن سطحی نیست . هیچ وقت آن یک بانو و خانم کورک و یا جوش نمی‌زند. «دوریس دی» بازیگر زن امریکایی صورتی کی مکی دارد اما برای مخاطبان جذاب است و او می توانست مثل مایکل جکسون حتی رنگ دانه های پوستش را هم عوض کند!
– حشمت فردوس سریال ستایش را می‌توانیم یک ابر مرد یا مرد اثیری بدانیم ؟
حشمت فردس مردی با خصوصیات ساده انسانی است که به خیلی از اصول در زندگیش پایبند است و حشمت فردوس عاشقانه زن و فرزندانش را دوست دارد .اما چون برای موقعیتی که به آن رسیده زحمت کشیده دوست دارد اسم و نسلش ادامه و تداوم داشته باشد و نوه پسری نامش را زنده نگه دارد.
– ریشه خیلی از پدیده های پزشکی از سرزمین ایران است؟
بله ، در مدارک به دست آمده از شهر سوخته مشخص شده که در آن دوران در ایران هیپوفیز عمل می شده و کاسه سر بیمار مورد جراحی دقیق قرار می گرفته و عینک و لنز هم دستاوردهای آن دوران است.
– حکیم، فیلسوف و طیبی ماهری مثل بوعلی سینا هم از این سرزمین برخاسته است.
بله ، تا چند سال پیش کتابهای ابوعلی سینا در دانشگاههای معتبر تدریس می شد. متاسفانه تاریخ علم، چشمانش را روی داشته‌های ما بسته و هر آن چیزی را که مال بوده مصادره کرده و به دیگری نسبت داده است. من روزی پیشنهاد دادم چرا می‌گوید ابن سینا بگویید «پسر سینا».
– آیا طب ابوعلی سینا در این دوران تکنولوژی زده هم کارایی دارد ؟
بله ، هنوز هم خیلی از داشته‌های بوعلی سینا ناشناخته مانده . آنچه که در مورد داروهای گیاهی کشف شده بوده برای درمان بیماری‌ها، غربی ها آن را تبدیل به داروهای شیمیایی کردند . آن دوران سمبولتیو و گل گاو زبان برای ما به عنوان داروی آرام بخش استفاده می‌شد و غربی ها آمدند دیازپام و والیوم درست کردند. زیرا در جامعه مدرن امروز اگر آدمها این آرام بخش‌ها را نخورند دیوانه می شوند!
– دلیل رویکرد اغلب مردم به این آرام بخش‌ها چیست؟
رشد جامعه نامتعادل ، متشنج و بحران زده در استرس و عصبی شدن آدمها نقش کلیدی دارد . اخبار کشورهای همسایه خودمان مثل سوریه، عراق و افغانستان را در نظر بگیرید آنقدر این اخبار تکان دهنده است که روی اغلب آدمها تاثیر سو روحی و روانی دارد و از غم دیگران متاثر می شویم .
– دو دهه قبل اگر به کسی می گفتید برای آرامش پیدا کردن به نزد دکتر روانکاو برو به شما می خندید اما حالا پیش دکتر روان شناس رفتن خیلی عادی و موجه به نظر می رسد . این مسئله را چگونه ارزیابی می کنید؟
یک جاهایی این دکتر رفتن برای آرامش جواب می دهد .
-آیا شما تا به حال به مشاوره روان کاوی مراجعه کرده‌اید؟
نه، من خودم مشاورم . کسی که بازیگر می شود اگر روانکاوی نداند کارش ایراد دارد.
– اما خیلی از بازیگران مطرح مثل ال پاچینو مقطعی در در زندگی‌شان به دکتر روانکاو مراجعه کرده اند.
این یک داستان دیگه ای است . «پاچینو» در مقطعی از زندگیش درگیر مصرف الکل شد و آدم ناسالمی محسوب می شد. به نظر شما روان کاو چه کار می کند؟ .می نشیند و با بیمارش حرف می‌زند. همان کاری که مادربزرگ‌های ما بارها انجام می دادند و در کلیه مشکلات خانوادگی و فردی برای اعضا خانواده راهکار داشتند. نظام اجتماع وابسته به نظام خانواده است. جهان غرب به تنها زیستی آدمها اعتقاد دارد .و این تنهایی افسردگی به همراه می آورد .
– خیلی از بازیگران بزرگ بعد از خاتمه بازیشان با نقششان درگیر می شوند.آیا برای شما چنین ویژگی تا به حال رخ داده است؟
بعد از خاتمه بازی در هر فیلمی با یک پسماند حسی روبه رو می شوم و این مسئله با مشاهده عینی و بدون واسطه به وجود می‌آید . بعد از بازیم در فیلم «ناخدا خورشید» موقعی که از جنوب به خانه برگشتم. دختر خردسالم به همراه من مشغول تماشا کردن تلویزیون بود و به جای اینکه صفحه تلویزیون را ببیند من را تماشا می کرد و غمی در چشمش دیده می شد. پرسیدم یلدا جان چه اتفاقی افتاده است با بغضی در گلو به من گفت«بابایی هنوز ناخدا خورشیدی؟» وفهمیدم با پسماند حسی و ذهنی این نقش به خانه آمده بودم و هنوز اثرات این نقش در درونم وجود داشت . بنابر این دریافتم هر بازیگری بعد از خاتمه بازیش اگر جدی به نقشش توجه کرده باشد با پس ماند حسی نقشش تا مدتی روبه رو خواهد بود .
– اما برخی از بازیگران که روحیه ظریف و شکننده ای مثل ویویان لی دارند بعد از خاتمه کار دچار آسیب‌های شدید روحی و روانی می شوند؟
ابن حالت موقعی اتفاق می‌افتد که بازیگر برای بازی کردن نقشش انرژی و اهمیت زیادی قائل شده و با آن درگیر شده و یا ویژگی های نقش چنین شرایطی را به وجود می آورد . شما اگر قرار باشد نقش یک آدم روان پریش را بازی کنید . مخاطب باید این نقش را باور کند و برای اینکه بازیگر بتواند این کار را انجام بدهد باید به مرز صفر نقش رسیده باشد و در نقشش تحلیل شده باشد . بنابراین ممکن است برای هر بازیگری دیگری چنین اتفاقی که برای «ویویان لی» رخ داد بیافتد . ویویان لی در فیلم « اتوبوسی به نام هوس»، نقش یک زن متزلزل به لحاظ روحی و روانی را بازی کرد. در خیلی از فیلم‌ها حضور داشتم که بازیگری یک صحنه حسی و عاطفی را بازی می کرده و نتوانسته خودش را با این ویژگی هماهنگ کند و کار مدتی تعطیل شد. یادم می آید در فیلم «تیغ آفتاب» ساخته مجید جوانمرد دختر خانم جوانی بازی می کرد که دختر من و «هما روستا» بود و در صحنه ای قرار بود هما روستا تیر بخورد و بمیرد . موقع بازی در این سکانس این بازیگر جوان چون با هما روستا ارتباط حسی پیدا کرده بود آنقدر درگیر مرگ مادرش در فیلم شد که مدام گریه اش ادامه پیدا کرد و حتی بعد از کات کارگردان گریه‌اش بند نمی آمد . مدتها من و هما روستا با او صحبت کردیم که این امر واقعیت ندازد. اما دختر نمی‌توانست با این قضیه کنار بیاید. با کسب تجربه است که یک بازیگر می‌تواند با این شرایط کنار بیاید.
