کمبود وزن می‌تواند به اندازه اضافه وزن برای سلامتی خطرناک باشد. کم‌وزن بودن می‌تواند باعث شود تا بدن فرد مواد مغذی را به مقدار کافی دریافت نکند و در نتیجه سلامت استخوان‌ها، پوست، مو، ناخن‌ها و … به مخاطره بیفتد. بعضی از افراد از لحاظ ژنتیکی بسیار لاغر هستند و برخی دیگر هم ممکن است به دلیل مبتلا شدن به برخی بیماری‌ها دچار کمبود وزن شوند. با ما همراه باشید تا در این مقاله پیرامون این موضوع اطلاعات بیشتری را در اختیار شما قرار دهیم.
کمبود وزن به چه معناست؟
به منظور محاسبه کمبود وزن باید از شاخص توده بدنی یا BMI استفاده کنید. در BMI وزن افراد بر اساس قد تعیین می‌شود. بر این اساس مثلا اگر یک فرد 70 کیلویی خیلی قد بلند باشد ممکن است اصلا اضافه وزن نداشته باشد اما یک فرد قد کوتاه با این وزن حتما مبتلا به اضافه وزن است.
اگر BMI کمتر از 18.5 باشد، به این معناست که فرد کمبود وزن دارد.
در وزن نرمال که سالم در نظر گرفته می‌شود، BMI بین 18.5 تا 24.9 است. افراد دارای اضافه وزن بی ام آی معادل 25 تا 29.9 و اشخاص چاق BMI 30 یا بالاتر دارند.
سنجش وزن افراد ورزشکار که در بدن خود عضله زیاد دارند ممکن است با معیار BMI چندان درست نباشد. زیرا در این افراد وزن عضلات بیشتر از چربی است.
اگر اضافه وزن دارید و ورزش می‌کنید برای کمک به کاهش وزن می‌توانید از مکمل‌های کاهش وزن ورزشی مثل ال کارنیتین کمک بگیرید.
اما برای افرادی که با وجود کمبود وزن ورزش می‌کنند مکمل‌های افزایش وزن ورزشی مثل گینر توصیه می‌شود.
عوارض کمبود وزن چیست؟
دقت داشته باشید که همه افراد مبتلا به کمبود وزن الزاما دچار عوارض نخواهند شد اما در بسیاری از افراد کمبود وزن می‌تواند با عوارض نامطلوب زیر همراه باشد:
پوکی استخوان
کمبود وزن خطر ابتلا به پوکی استخوان را به ویژه در زنان به شدت افزایش می‌دهد. در این صورت استخوان‌ها مستعد شکسته شدن می‌شوند زیرا سطح مواد معدنی مثل کلسیم و منیزیم در آنها به شدت پایین می‌آید.
مشکلات پوست و مو
افراد مبتلا به کمبود وزن ممکن است روزانه تغذیه کافی نداشته باشند و در نتیجه دچار کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی در بدن شوند. کمبود مواد مغذی در بدن ریزش مو، نازک و خشک شدن پوست و شکننده شدن ناخن‌ها را به دنبال دارد.
بیمار شدن به طور مکرر
اگر فرد بر اثر سوء تغذیه دچار کمبود وزن شود و انرژی کافی را از رژیم غذایی خود دریافت نکند، ممکن است در نتیجه کمبود مواد مغذی، بدن وی توانایی کافی برای مبارزه با عفونت‌ها را نداشته باشد. در این صورت فرد به طور مکرر بیمار می‌شود یعنی مثلا مدام سرما می‌خورد.
کم خونی از عوارض کمبود وزن
افرادی که کمبود وزن دارند، فاکتورهای خونی کمتری داشته و معمولا سطح گلبول‌های قرمز در خون آنها کمتر از حد معمول است. بنابراین به کم‌خونی مبتلا می‌شوند و مدام احساس سرگیجه، سردرد و خستگی دارند. کم‌خونی را با مصرف قرص آهن می‌توان بهبود بخشید.
پریودهای نامنظم
خانم‌های مبتلا به کمبود وزن معمولا قاعدگی منظمی ندارند. نوجوانان مبتلا به کمبود وزن ممکن است اولین پریود خود را در سنینی دیرتر از حد معمول تجربه کنند. قاعدگی نامنظم می‌تواند مشکلات عدیده‌ای را برای بچه دار شدن به دنبال داشته باشد.
خستگی مداوم
از دیگر عوارض کمبود وزن می‌توان به خستگی مداوم در طی روز اشاره کرد. خستگی مداوم می‌تواند نشانه‌ای از دریافت نکردن کالری کافی از مواد غذایی باشد.
کاهش سرعت رشد
کودکان و نوجوانان برای رشد بهینه به استخوان‌های سالم و مواد مغذی نیاز دارند. کمبود وزن می‌تواند باعث شود تا فرد به اندازه‌ای که انتظار می‌رود، رشد نکند و در نتیجه مثلا قد کوتاه باشد و کم‌سن‌تر از سایر افراد هم سن و سال خود به نظر برسد.
زایمان زودرس و فرزند نارس
زنانی که با وجود کمبود وزن باردار می‌شوند در معرض خطر بیشتری برای زایمان زودرس هستند و ممکن است نوزادی را به دنیا آورند که نارس باشد. نوزاد نارس مشکلات مربوط به خود را داشته و ممکن است از لحاظ سلامتی مشکلاتی را داشته باشد که به راحتی قابل جبران نباشند.
- آمار مرگ و میر در افراد مبتلا به کمبود وزن نسبت به افراد با BMI نرمال بیشتر است.
علت کمبود وزن چیست؟
عوامل مختلفی می‌توانند منجر به کمبود وزن شوند که مهم‌ترین آنها عبارتند از:
عوامل ژنتیکی
بعضی از افراد به طور طبیعی BMI پایینی دارند و علت آن به ویژگی‌های ژنتیکی فرد در خانواده مربوط می‌شود. این افراد الزما با عوارض کمبود وزن مواجه نخواهند شد.
متابولیسم بالا
اگر سوخت و ساز بدن فرد زیاد باشد ممکن است حتی با خوردن غذاهای پرکالری دچار افزایش وزن نشود. اشخاصی که جنب و جوش و فعالیت زیادی دارند و مدام ورزش می‌کنند ممکن است در این گروه قرار گیرند.
بیماری‌ها از عوامل کمبود وزن
بعضی از بیماری‌ها می‌توانند مدام با حالت تهوع، اسهال و استفراغ همراه بوده و در نتیجه افزایش وزن را دشوار کنند. برخی دیگر از بیماری‌ها مزمن هستند و ممکن است اشتهای فرد را کم کرده و باعث کمبود وزن شوند. دیابت، سرطان، اختلالات تیروئید و بیماری‌های گوارشی مثل کرون می‌توانند با تاثیر منفی روی اشتها عاملی برای کمبود وزن باشند.
تاثیر بیماری‌های روانی روی کمبود وزن
سلامت روان اگر دچار اختلال شود ممکن است تاثیر منفی روی اشتهای فرد گذاشته و در نتیجه موجب کمبود وزن شود. گاهی هم برعکس است و شاید پرخوری را به دنبال داشته باشد. از جمله این بیماری‌ها می‌توان به افسردگی، اضطراب، وسواس و… اشاره کرد.
درمان کمبود وزن
روش‌های مختلفی برای جبران کمبود وزن وجود دارد که پیروی از یک برنامه غذایی سالم در صدر آن قرار دارد. با مراجعه به متخصص تغذیه می‌توان از رژیمی استفاده کرد که در عین حال که سالم است باعث افزایش وزن در افراد مبتلا به کمبود وزن شود. بعضی از راهکارهایی که متخصص تغذیه ممکن است پیشنهاد کند، شامل موارد زیر است:
افزودن میان وعده
میان‌وعده‌های پرپروتئین که حاوی کربوهیدرات‌های سالم هستند برای افزایش وزن گزینه مناسبی به شمار می‌آیند. مثلا می‌توانید از کره بادام زمینی، پروتئین‌بارها و انواع آجیل استفاده کنید.
خوردن چندین وعده غذایی کوچک در طی روز
بدن افراد مبتلا به کمبود وزن ممکن است نتواند خوردن وعده‌های غذایی حجیم را تحمل کند. در این حالت بهتر است وعده‌های غذایی کوچک شوند و دفعات مصرف آنها افزایش یابد. این روش یک راه سالم برای کمک به افزایش وزن است.
مصرف مواد غذایی پرکالری
به منظور جبران کمبود وزن می‌توان مواد غذایی پرکالری را به رژیم غذایی اضافه نمود. مثلا روی نان و پنیری که می‌خورید، گردو و بادام را بیفزایید. یا به سالاد خود دانه چیا را اضافه کنید.
مراجعه به پزشک برای درمان کمبود وزن
اگر شما تلاش کرده‌اید که کمبود وزن خود را جبران نموده و وزن اضافه کنید اما نتیجه نمی‌گیرید، حتما به شما توصیه می‌کنیم که به پزشک مراجعه نمایید. علائمی که نشان می‌دهند حتما باید به پزشک بروید، عبارتند از:
- کاهش وزن ناگهانی و غیر قابل توجیه
- میل نداشتن به غذا خوردن به طور مداوم
- خستگی بیش از اندازه
چه مقدار کاهش وزن خطرناک است؟
اگر بیش از 5 درصد وزن خود را در 6 تا 12 ماه از دست بدهید، حتما باید به پزشک مراجعه کنید. مثلا اگر شما قبلا 72 کیلوگرم وزن داشته‌اید و در عرض 6 تا 12 ماه، 3.5 کیلو از وزن خود را بدون دلیل از دست داده‌اید باید برای بررسی‌های بیشتر نزد پزشک بروید.
برنامه غذایی برای افزایش وزن
به منظور افزایش وزن باید کالری دریافتی خود را از مواد غذایی افزایش دهید. برای داشتن یک برنامه غذایی برای افزایش وزن از راهکارهای زیر استفاده کنید:
- افزایش مصرف پروتئین
- افزایش مصرف کربوهیدرات‌های سالم مثل غلات کامل
- مصرف چربی‌های سالم مثل روغن زیتون
- مصرف میان‌عده‌های سالم مثل آجیل
ورزش کردن به ویژه دمبل زدن و وزنه برداری را هم فراموش نکنید.
کلام پایانی
کمبود وزن همیشه نشانه بیماری نیست و در همه موارد عوارض نامطلوب به دنبال ندارد اما به هر حال باید علت آن مشخص شود و در صورت لزوم درمان مناسب صورت گیرد. اگر علت کمبود وزن خود را نمی‌دانید، حتما با یک متخصص تغذیه مشورت کنید. همچنین می‌توانید سوالات خود را در بخش کامنت‌ها درج نمایید تا کارشناسان مجموعه ما در اسرع وقت پاسخگوی شما باشند.
