ژل بهداشتی بانوان چیست و چه کاربردی دارد؟

قبل از این که سراغ ژل بهداشتی بانوان برویم، بهتر است اصول بهداشت فردی را بشناسیم. بیشتر مردم تصور می‌کنند بهداشت شخصی فقط مسواک زدن، استفاده از نخ دندان، حمام کردن و کارهایی از این قبیل است. این افراد فقط زمانی به فکر مراقبت‌های مخصوص ناحیه تناسلی خود می‌افتند که دچار عفونت شده باشند.

لازم به ذکر است که رعایت بهداشت ناحیه تناسلی هم برای مردان و هم برای زنان از اهمیت بالایی برخوردار است. با رعایت نکاتی ساده می‌شود از بوی بد، خارش، خشکی و عفونت ناحیه تناسلی (با منشأ قارچ، ویروس و باکتری) جلوگیری کرد. ما در این مقاله درباره اهمیت استفاده از ژل بهداشتی بانوان در سلامت واژن و نحوه استفاده از آن صحبت می‌کنیم. با ما همراه باشید.

بهداشت ناحیه تناسلی بانوان

واژن مجرایی داخل بدن است که از فرج تا دهانه رحم ادامه می‌یابد. سلامت واژن یکی از ابعاد مهم سلامت بدن به حساب می‌آید. فلور طبیعی، pH اسیدی و ترشحات واژن همگی بخشی از مکانیسم‌های دفاعی سیستم ایمنی هستند که به حفظ سلامت واژن کمک کرده و از ابتلا به عفونت جلوگیری می‌گنند. مشکلات واژن می‌تواند روی قدرت باروری زنان اثر منفی بگذارد.

1) ترشحات واژن

ترشحات واژن در دخترانی که به سن بلوغ رسیده‌اند طبیعی است. این ترشحات به‌صورت مایعی شفاف، سفید یا سفید مایل به زرد هستند که توسط غدد داخل واژن و دهانه رحم تولید می‌شوند. این ترشحات توسط غدد دهانه رحم و واژن، تحت تأثیر هورمون استروژن تولید می‌شوند و محیط واژن را مرطوب نگه می‌دارند. در واقع، واژن به کمک این ترشحات محیط درون خود را شستشو می‌دهد و از سلول‌های مرده و باکتری‌های مضر پاک می‌کند.

این موضوع که زنان در چه روزی از چرخه قاعدگی هستند روی حجم، بو و رنگ ترشحات واژن تأثیر می‌گذارد. در زمان تخمک‌گذاری و شیردهی، حجم ترشحات افزایش و در دوران یائسگی که سطح تولید استروژن در بدن کاهش می‌یابد، به حداقل می‌رسد.

هرگونه تغییر قابل توجه در رنگ، بو، بافت، غلظت و حجم ترشحات نسبت به شرایط همیشگی، نشانه بیماری یا عفونت است. اگر ترشحات واژن با خارش، قرمزی و سوزش در ناحیه تناسلی همراه باشد، احتمالاً محیط طبیعی واژن دچار تغییر شده و مراجعه به پزشک ضروری است.

داروی کلوتریمازول

برخی افراد به هنگام مشاهده ترشحات واژن از داروی کلوتریمازول استفاده می‌کنند. در حالی که این دارو باید برای درمان خارش واژن، سوزش و ترشحات غیرطبیعی آن که درنتیجه عفونت‌های قارچی ایجاد می‌شوند مورد استفاده قرار بگیرد.

2) pH اسیدی واژن

pH معیاری است که میزان اسیدی یا قلیایی (بازی) بودن یک ماده یا محلول را نشان می‌دهد و در محدوده 0 تا 14 تغییر می‌کند. ماده‌ای که pH آن کمتر از 7 باشد، خاصیت اسیدی دارد و pH بالاتر از 7، قلیایی محسوب می‌شود.

محیط واژن به طور طبیعی اسیدی است و pH آن در محدوده 3.8 تا 4.5 قرار دارد. البته در سنین مختلف محدوده pH طبیعی واژن تغییر می‌کند. مثلاً در سنین باروری (15 تا 49 سال) pH واژن بین 4 تا 4.5 و قبل از بلوغ و در دوران یائسگی کمی بالاتر از 4.5 است.

چرا حفظ تعادل pH واژن مهم است؟

محیط اسیدی واژن نقش محافظتی دارد و از رشد و تکثیر باکتری‌ها و قارچ‌های بیماری‌زا جلوگیری می‌کند. درنتیجه اگر pH متعادل باشد، واژن به عفونت دچار نمی‌شود.

pH بالای 4.5 محیط مناسبی را برای رشد باکتری‌های بیماری‌زا فراهم می‌کند. واژینوز باکتریایی (Bacterial vaginosis) و تریکومونیازیس (Trichomoniasis) ازجمله عفونت‌هایی هستند که بر اثر بالا بودن pH واژن ایجاد می‌شوند.

یکی از علائم عفونت باکتریایی واژن این است که ناحیه تناسلی بویی شبیه ماهی می‌دهد و به رنگ خاکستری، سفید و زرد در می‌آید. همچنین، ممکن است ترشحات با خارش واژن و سوزش به هنگام ادرار همراه باشند.

3) فلور طبیعی واژن

فلور واژن باکتری‌هایی هستند که به طور طبیعی در داخل آن زندگی می‌کنند. گونه‌های مختلف لاکتوباسیلوس، 70% از جمعیت باکتری‌های مقیم واژن را تشکیل می‌دهند. این باکتری‌ها با تولید ترکیبات مختلف ضدمیکروبی مانند اسید لاکتیک و هیدروژن پراکسید از واژن در برابر رشد و تکثیر باکتری‌های بیماری‌زا محافظت می‌کنند. اسید لاکتیک عامل ایجاد و حفظ محیط اسیدی واژن است. زمانی که تعادل جمعیت لاکتوباسیلوس‌ها بر هم بخورد، باکتری‌های مضر که در حالت طبیعی به میزان کم در واژن وجود دارند، رشد و تکثیر می‌کنند و غالب می‌شوند.

ژل بهداشتی بانوان چیست؟

همان طور که گفته شد، pH واژن نقش مهمی در سلامت ناحیه تناسلی دارد. حفظ تعادل اسیدیته واژن از ایجاد عفونت، بوی بد، خارش و سایر مشکلات مربوط به این ناحیه پیشگیری می‌کند.

ژل بهداشتی بانوان برای شستشوی ناحیه تناسلی طراحی شده است. این محصول به حفظ تعادل فلور طبیعی واژن کمک و از رشد میکروارگانیسم‌های بیماری‌زا و بوی بد جلوگیری می‌کند.

چه کسانی می توانند از ژل بهداشتی شستشوی بانوان استفاده کنند؟

همه دختران و زنان بالای 15 سال می‌توانند از ژل بهداشتی بانوان استفاده کنند. به هنگام تهیه این محصول، توجه به رده سنی درج شده روی بسته‌بندی محصول ضروری است.

• زنان مجرد: خانم‌هایی که به سن بلوغ رسیده‌اند و رابطه جنسی ندارند.
• زنان متأهل: این دسته از بانوان علاوه‌بر مشکلات ناحیه تناسلی، در معرض عفونت‌های مقاربتی هم هستند.
• زنان یائسه: افرادی که تخمک‌گذاری در آن‌ها متوقف شده است و دیگر بارور نیستند.
• زنان باردار: استفاده از ژل بهداشتی بانوان در بارداری نه تنها مانعی ندارد بلکه از جهاتی هم مفید است. در این دوران غشاء مخاطی در ناحیه تناسلی حساس‌تر از معمول می‌شود و محصولات بهداشتی باید با دقت بیشتری انتخاب شوند. محصولات نامناسب، زنان را بیشتر در معرض عفونت‌های تناسلی قرار می‌دهند.

تفاوت ژل بهداشتی بانوان و دوشیزگان با ژل شستشوی بانوان یائسه در چیست؟

تفاوت این دو در pH و میزان رطوبت‌رسانی آن‌هاست. همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، بعد از دوران یائسگی وضعیت هورمون‌ها به طور چشمگیری تغییر می‌کند. به دنبال تغییرات هورمونی، ترشحات واژن، کیفیت بافت و pH تعادلی واژن نیز بر هم می‌خورد و به بالاتر از 4.5 می‌رسد. همچنین بافت واژن و فرج نازک و خشک می‌شود. به همین دلیل، فرمولاسیون محصولات بهداشتی بانوان یائسه متناسب با این شرایط طراحی شده‌اند.

pH و رطوبت واژن خانم‌های مجرد و متأهل تقریباً یکسان است. بنابراین، ژل شستشوی بهداشتی در این افراد هیچ تفاوتی با هم ندارند. 

طریقه استفاده از ژل بهداشتی بانوان

برای استفاده از ژل شستشوی بانوان، ابتدا دست‌های خود را بشویید. سپس قسمت خارجی ناحیه تناسلی خود را با آب مربوط نموده و با ژل بهداشتی بانوان شستشو دهید. پس از گذشت یک دقیقه ناحیه مورد نظر را آبکشی کرده و خشک نمایید.
نکته: توجه کنید که به‌هیچ‌وجه آب یا ژل شستشوی بانوان وارد واژن نشود.

چگونه ناحیه تناسلی را بشوییم؟

فقدان آموزش‌های لازم باعث می‌شود که افراد به هنگام شستشوی اندام جنسی مرتکب اشتباهاتی شوند که سلامت محیط طبیعی واژن را به خطر می‌اندازد. در ادامه به چندین مورد از بایدها و نبایدها در زمینه بهداشت اندام جنسی اشاره شده است.

1) فقط قسمت خارجی اندام تناسلی را بشویید

براساس کالج متخصصین زنان و مامایی آمریکا (ACOG)، واژن با ترشحات طبیعی خودش را تمیز کرده و pH را تنظیم می‌کند. درنتیجه به هیچ عنوان نیازی به شستشوی داخل واژن با آب یا شوینده‌های صابونی دیگر نیست. تنها لازم است قسمت خارجی اندام تناسلی (فرج)، با آب گرم و یا ژل بهداشتی بانوان شسته شود.

2) ناحیه تناسلی خود را با صابون نشویید

صابون‌ها قلیایی هستند. به همین علت روی pH واژن اثر می‌گذارند، رطوبت را از بین می‌برند و با برهم زدن تعادل فلور طبیعی واژن، محیط را برای رشد میکروارگانیسم‌های بیماری‌زا مانند ویروس، باکتری، قارچ و انگل فراهم می‌کنند.

3) هرگز از دوش‌ واژینال استفاده نکنید

دوش‌های واژینال به هیچ عنوان نباید برای شستشوی داخل واژن مورد استفاده قرار بگیرند. این محصولات تعادل باکتری‌های واژن و pH آن را تغییر می‌دهند. خطرات استفاده از دوش‌های واژینال شامل موارد زیر می‌شود:

• عفونت واژن: دوش‌های واژینال تعادل فلور طبیعی واژن را بر هم می‌زنند. این تغییرات محیط را برای رشد باکتری‌های عفونت‌زا مساعد می‌کنند. بر اساس مطالعات انجام شده، زنانی که استفاده از دوش‌های واژینال را متوقف کردند کمتر به واژینوز باکتریایی مبتلا شدند. واژینوز باکتریایی خطر زایمان زودرس و عفونت‌های که از طریق رابطه جنسی منتقل می‌شوند را افزایش می‌دهد.
• بیماری التهابی لگن: در این بیماری رحم، لوله‌های فالوپ و تخمدان‌ها دچار عفونت می‌شوند. تحقیقات نشان داده‌اند که استفاده از دوش‌های واژینال، خطر ابتلا به بیماری التهابی لگن را به میزان 73% در زنان افزایش می‌دهد.
• مشکلات بارداری: زنانی که بیش از یک بار در هفته از دوش‌های واژینال استفاده می‌کنند با مشکلات بیشتری برای باردار شدن مواجه هستند. علاوه‌بر این, دوش‌های واژینال ممکن است خطر بارداری‌ خارج از رحم را تا 76% افزایش دهند. هرچه استفاده از دوش‌های واژینال بیشتر باشد، خطر بارداری خارج از رحم نیز بیشتر می‌شود.
• سرطان دهانه رحم: محققان استفاده از دوش‌های واژینال برای یک بار در هفته را با افزایش احتمال ابتلا به سرطان دهانه رحم مرتبط می‌دانند.

4) از ژل بهداشتی بانوان استفاده کنید

این محصول یک شوینده ملایم است که به حفظ pH طبیعی واژن کمک می‌کند؛ درنتیجه مانع از رشد باکتری‌های مضر و ایجاد عفونت می‌شود.

شستشوی صحیح اندام تناسلی

شستشوی صحیح اندام تناسلی شامل مراحل زیر می‌شود:

• قبل از شستن ناحیه تناسلی، دست‌‎های خود را بشویید.
• برای شستن ناحیه تناسلی از آب گرم استفاده کنید.
• بعد از شستشو حتماً با استفاده از یک حوله نرم، ناحیه تناسلی را خشک کنید.
• حوله‌ای را که برای خشک کردن ناحیه تناسلی استفاده می‌کنید، زود به زود عوض کنید.

بهداشت واژن چگونه از عفونت‌های ویروسی جلوگیری می‌کند؟

گاهی عفونت‌های باکتریایی، قارچی یا انگلی به‌تنهایی بیماری‌زا نیستد. بلکه این میکروارگانیسم‌ها بستری را فراهم می‌کنند تا واژن میزبان عوامل بیماری‌زای دیگری شود که بسیار خطرناک هستند؛ ازجمله:

• ویروس هرپس سیمپلکس (HSV): عامل بیماری هرپس یا تبخال تناسلی
• ویروس نقص ایمنی انسانی (HIV): عامل بیماری ایدز
• ویرس پاپیلومای انسانی (HPV): عامل سرطان دهانه رحم و زگیل تناسلی

سخن پایانی

انجام اقداماتی ساده یا پرهیز از برخی کارها، نقش به‌سزایی در حفظ pH طبیعی واژن و فلور میکروبی آن ایفا می‌کند. همان‌طور که در متن اشاره شد، شستشوی واژن با استفاده از دوش‌های واژینال و صابون‌های سخت نه‌تنها مفید نیست بلکه بستر را برای ابتلا به انواع عفونت‌‌ها فراهم می‌کند. درحالی‌که می‌توانید برای شستشوی ناحیه جنسی از محصولاتی مانند ژل بهداشتی بانوان استفاده کنید که به صورت اختصاصی برای این کار تولید شده‌اند.

نظر شما

آیا تابه‌حال از ژل بهداشتی بانوان استفاده کرده‌اید؟ اگر در این زمینه نیاز به راهنمایی دارید، در قسمت نظرات آن را مطرح کنید.

تیم نویسندگان

دکتر زهرا کلاهدوز

• پرایمر: انواع، مزایا و نحوه استفاده از آن
• کک و مک چیست؟ با علت بروز و روش‌های درمان آن آشنا شوید
• 14 خواص چای سبز برای سلامت پوست و مو
• فشار خون بالا: علل، علائم و راه‌های درمان