پماد گرفتگی عضلات و داروهای ضد درد موضعی

یکی از راه‌های تسکین درد ، استفاده از کرم ها و پمادهای تسکین دهنده است. در بین داروهای ضد درد موضعی پماد گرفتگی عضلات محصولی پرکاربرد است. داروهای ضد درد معمولا رایحه‌ای آشنا و آرامش‌بخش دارند و شما می‌توانید آن‌ها را مستقیم به محل آسیب‌دیده برسانید. اما آیا این مواد واقعاً تأثیرگذارند؟

وقتی دچار زانو درد می‌شویم، به‌طور طبیعی تمایل داریم محل درد را ماساژ بدهیم. همچنین اگر به یکی از اعضای بدن صدمه جدی وارد شود، اغلب به فکر مصرف قرص‌های مسکن می‌افتیم.

اما علاوه بر داروهای خوراکی، ده‌ها مسکن موضعی نیز وجود دارند. کرم ها، پماد ها و روغن هایی که با استفاده موضعی روی محل آسیب‌دیده، به تسکین درد کمک می‌کنند. ما در این مقاله راجع به انواع داروهای ضد درد موضعی صحبت کرده‌ایم. با ما همراه باشید.

داروهای ضد درد موضعی

استفاده از داروهای ضد درد موضعی ، درست روی محل آسیب‌دیدگی، می‌تواند بهترین گزینه باشد؛ خصوصاً برای افرادی که دستگاه گوارش آن‌ها در اثر یک مشکل رایج واکنش خوبی به داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی نشان نمی‌دهد یا به هر دلیلی تمایل ندارند قرص مصرف کنند.

درباره این‌که آیا این کرم‌ها و پمادهای تسکین دهنده درد واقعاً مؤثر هستند یا نه، همیشه تردیدهایی وجود داشته و مطالعات ادامه دارند. فهمیدن این‌که آیا یک درمان تأثیرگذار است یا نه، می‌تواند کار دشواری باشد.

کرم ضد درد فرموله شده بر مبنای علمی، طبیعتاً برای مدت‌زمانی درد را تسکین می‌دهد و می‌تواند مؤثر و کارآمد باشد، اما اثر دارونما (طی مراحل مطالعه و بررسی میزان اثرگذاری ضد دردهای موضعی)، عامل اصلی پیچیده‌کننده موضوع در درمان یک مسئله ذهنی مانند درد است.

از طرف دیگر، هیچ شکی وجود ندارد که داروی فعال می‌تواند به پوست نفوذ کرده و وارد بدن شود. طبیعتاً اگر فقط قسمت دردناک بدن را به صورت موضعی در معرض داروی تسکین دهنده درد قرار دهیم، می‌بایست در معرض عوارض جانبی کمتری نسبت به مصرف خوراکی مسکن‌ها قرار بگیریم.

در ادامه، درباره برخی از مواد مؤثر موجود در محصولات ضد درد مانند ژل ، کرم ضد درد ، پماد گرفتگی عضلات و کاربرد آن‌ها صحبت می‌کنیم.

متیل سالیسیلات

متیل سالیسیلات، ترکیبی است که از گیاهان وینترگرین (گیاهانی معطر و همیشه سبز از خانواده Ericaceae) به دست می‌آید و به عنوان ماده مؤثره در پماد ضد درد بدون نسخه یافت می‌شود. این ترکیب مانند منتول، ابتدا باعث خنک شدن و سپس گرم شدن عضله شده و به این ترتیب درد عضلات را کاهش می‌دهد؛ این ویژگی می‌تواند در اثرگذاری پماد گرفتگی عضلات هم مفید باشد.

دانشمندان دریافته‌اند که متیل سالیسیلات ظاهراً بخشی از یک سیستم هشدار‌دهنده در گیاهانی است که آن را تولید می‌کنند. این ماده به گیاه کمک می‌کند تا بیماری‌های احتمالی را دفع کند.

متیل سالیسیلات زیرمجموعه گروهی از مواد شیمیایی است که با نام سالیسیلات‌ها شناخته می‌شوند؛ زیرا اسید سالیسیلیک ترکیب مشترک و پایه آن‌هاست. آسپرین (اسید سالیسیلیک با یک گروه استیل متصل‌شده به آن) بهترین نمونه شناخته‌شده در میان سالیسیلات‌ها است. ترولامین سالیسیلات، سالیسیلات دیگری است که در داروهای موضعی مسکن درد از آن استفاده می‌شود.

تحقیقات کمی درباره اثربخشی متیل سالیسیلات به عنوان مسکن انجام شده است؛ اما می‌دانیم وقتی یک ترکیب سالیسیلات جذب و به اسید سالیسیلیک متابولیزه شود، روی درد و التهاب نیز تأثیر خواهد داشت. مطالعات نشان می‌دهند متیل سالیسیلات جزء موادی است که به‌خوبی جذب می‌شوند.

توجه داشته باشید که محصولات حاوی متیل سالیسیلات می‌توانند تا حدی درد را تسکین دهند، اما دلیل محکمی برای اثبات این موضوع وجود ندارد. کسانی که به آسپرین آلرژی دارند یا بیماران قلبی‌ عروقی که از داروهای رقیق‌کننده خون استفاده می‌کنند، قبل از استفاده منظم از داروهای موضعی حاوی سالیسیلات، حتما باید با پزشک مشورت کنند.

کپسایسین

طعم تند فلفل قرمز، ناشی از ماده‌ای شیمیایی به نام کپسایسین است. این ماده همچنین ماده مؤثره بسیاری از داروهای ضد درد بدون نسخه مانند پماد گرفتگی عضلات و کرم تسکین دهنده درد است. حس سوزش ناشی از تماس با کپسایسین، اثری فراتر از این دارد که صرفاً ذهن شما را از درد منحرف کند، اگرچه این کار را نیز به‌ خوبی انجام می‌دهد.

از نظر تئوری، عملکرد این ماده به این صورت است که وقتی نورون‌ها با آن تحریک شوند، غیر‌فعال می‌شوند. بنابراین سوزش و سایر احساسات غیرمرتبط، از جمله درد، متوقف می‌شوند. عبارت «از نظر تئوری» به این دلیل استفاده شده که مطالعات روی محصولاتی با غلظت پایین کپسایسین (0.075٪ یا کمتر) صورت گرفته‌اند.

یکی از مشکلات رایج مصرف کپسایسین، حس سوزشی است که این ماده ایجاد می‌کند و می‌تواند موجب نارضایتی مصرف‌کننده شود. به همین دلیل برخی بیماران این روش درمانی را نمی‌پسندند و ادامه نمی‌دهند. البته از نظر بسیاری دیگر، اثر ضد درد آن، ارزش تحمل چند لحظه حس سوزش را دارد.

علاوه بر این، کپسایسین به میزان ناچیزی جذب می‌شود، بنابراین غلظت‌های پایین، این ماده شیمیایی را به اندازه کافی به سلول‌های عصبی منتقل نمی‌کنند تا ماده مؤثره بتواند به‌طور مطمئنی عمل حساسیت‌زدایی را انجام دهد.

فرض بر ‌این است که چنین فرایندی باعث می‌شود کپسایسین فراتر از یک ماده‌ی صرفاً تحریک‌کننده انحرافی شناخته شود. توجه کنید که مصرف محصولات حاوی کپسایسین بدون تشخیص پزشک، ممکن است مؤثر نباشد.

منتول

حس خنک کنندگی معروف منتول، نقطه مقابل حس سوزشی است که کپسایسین ایجاد می‌کند. با این‌حال انتظار نمی‌رود این ماده مانند کپسایسین باعث بی‌حسی شود.

این ماده سبب می‌شود ذهن فرد کاملاً از درد یا سایر تحریکات احتمالی منحرف شود و به این ترتیب، مقابل درد مقاومت بیشتری ایجاد می‌کند؛ اما درمانی برای دلیل ایجاد درد یا التهاب نیست. کامفور نیز تأثیر مشابهی دارد.

منتول یک ماده مؤثره است که در بیشتر محصولات سنتی موضعی ضد درد مانند پماد گرفتگی عضلات یافت می‌شود. بنابراین اولین بویی که از این محصول به مشام می‌رسد یادآور خاطراتی از گذشته خواهد بود.

منتول مانند کپسایسین، دمای پوست را تغییر نمی‌دهد، بلکه با اتصال به گیرنده عصبی خاصی حس خنکی را روی پوست ایجاد می‌کند. با این حال، دقیقاً مشخص نیست چه عاملی سبب می‌شود مدتی بعد از استفاده از منتول گرما را روی پوست احساس کنیم.

منتولی که در انواع مسکن‌ موضعی درد از آن استفاده می‌شود، از روغن نعناع فلفلی به دست می‌آید و ماده‌ای بی‌خطر است که باعث می‌‌شود حس خوشایندی در فرد به ‌وجود آید و درد خنثی شود، اما بر التهاب یا دلیل اصلی ایجاد درد تأثیری ندارد.

داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs)

داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی موضعی می‌توانند در صدمات حاد اسکلتی ‌عضلانی (پیچ‌خوردگی و کشیدگی) ، آرتروز (استئوآرتریت) زانو و دست، گرفتگی عضلات و التهاب ناشی از آسیب های ورزشی به عنوان تسکین دهنده درد عمل کنند. پماد گرفتگی عضلات یکی از پرکاربردترین محصولات این دسته دارویی است.

در نتیجه یک مطالعه، فرمولاسیون ژل دیکلوفناک، ایبوپروفن و کتوپروفن، به عنوان مؤثرترین درمان در نظر گرفته می‌شود.

مقایسه داروهای ضد التهاب خوراکی و غیر خوراکی

مشکلات گوارشی (ناراحتی معده، زخم، خونریزی) ناشی از داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی خوراکی، نتیجه تحریک مستقیم غشاء مخاطی لوله گوارش و البته اثرات سیستمیک آن است.

این اثر، عمدتاً، کاهش سطح پروستاگلاندین خون است که ممکن است از یکپارچگی پوشش دستگاه گوارش بکاهد. بنابراین اگر مقدار زیادی از یک داروی ضد التهاب غیر استروئیدی که به صورت موضعی استفاده می‌شود، وارد خون شود و سطح پروستاگلاندین را کاهش دهد، حتی در صورت عدم تماس مستقیم با بافت دستگاه گوارش، باز هم می‌تواند عوارض جانبی مشابهی با داروی خوراکی داشته باشد.

بر اساس آنچه تاکنون مشاهده شده است، ژل ها و پماد ها، کمتر از داروهای خوراکی ضد التهاب غیر استروئیدی در خون ترشح می‌شوند. برای مثال، سطح خونی دیکلوفناک موضعی از سطح خونی دیکلوفناک خوراکی حدود 6 درصد پایین‌تر است. به ‌نظر می‌رسد این سطح خونی پایین‌تر، به‌ جز تحریک موضعی پوست، عوارض جانبی کمتری در پی دارد.

همه داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی، چه موضعی و چه خوراکی، هشدارهایی درباره احتمال افزایش خطر بیماری های قلبی ‌عروقی به ‌همراه دارند.

نکته‌ای که باید به آن توجه کنید این است که داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی موضعی به شکل ژل و کرم ، ممکن است برای تسکین درد مفید باشند اما برای اکثریت مردم، داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی خوراکی مؤثرترند.

از سوی دیگر احتمال این‌که داروهای موضعی عوارض گوارشی و آسیب‌های کلیوی در پی داشته باشند بسیار کم است. افرادی که خطر بروز عوارض جانبی داروهای خوراکی در آن‌ها بیشتر است، احتمالاً بهترین گزینه برای استفاده از داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی موضعی هستند.

بیشترین تأثیر فرآورده‌­های دارویی با کمترین عوارض

برای اینکه داروهای ضد درد موضعی حداکثر بازدهی و حداقل عوارض احتمالی را داشته باشند، لازم است نکاتی را در استفاده از آن‌ها رعایت کنید:

• دستورالعمل‌های درج‌شده روی بسته‌بندی داروها را بخوانید و با دقت به آن‌ها عمل کنید. اگر بروشور داخل بسته وجود داشت، بهتر است دور انداخته نشود تا در صورت نیاز به آن رجوع شود.
• هرگز این داروها را روی زخم ها یا پوستی که از قبل آسیب دیده یا تحریک شده است، قرار ندهید.
• از این داروها در اطراف چشم یا نواحی تناسلی استفاده نکنید.
• دارو را همراه با گرما، به‌خصوص پد حرارتی یا آب گرم، استفاده نکنید زیرا می‌تواند باعث سوختگی شود.
• از این داروها، زیر پانسمانی که محکم بسته شده است، استفاده نکنید.
• دست‌هایتان را پس از استفاده به خوبی بشویید. البته بهتر است هنگام استفاده، دستکش به‌دست داشته باشید. هنگامی که دارو هنوز روی دست شماست، از تماس مستقیم دست با چشم و نواحی تناسلی خودداری کنید.
• در صورت بروز بثورات پوستی، استفاده از دارو را متوقف کرده و به پزشک‌تان اطلاع دهید.
• اگر به آسپرین حساسیت دارید یا مجبور هستید از داروهای رقیق کننده خون استفاده کنید، می‌بایست قبل از استفاده از داروهای موضعی حاوی سالیسیلات با پزشک‌تان مشورت کنید.

متخصصان توصیه می‌کنند که در بارداری، از مسکن‌های موضعی (از هر نوع) استفاده نکنید.

چه زمانی باید استفاده از مسکن موضعی را متوقف و به پزشک مراجعه کرد؟

اکثر مسکن های موضعی نباید بیشتر از هفت روز استفاده شوند. استفاده از آن‌ها برای زمانی طولانی‌تر از حد تعیین‌شده، ممکن است بثورات پوستی یا حتی گاهی سوختگی شیمیایی در پی داشته باشد. در صورت بدترشدن شرایط یا تحریک ناحیه، استفاده از این محصول را متوقف کنید.

اگر درد شدید شما را رها نمی‌کند، ممکن است وقت آن باشد که با پزشک خود صحبت کنید. او می‌تواند به شما کمک کند تا مشکل دردهای مداوم خود را حل کنید و حتی ممکن است نسخه‌ای حاوی مسکن های موضعی قوی‌تر برایتان تجویز کند.

تجربه شما چیست؟

آیا شما هم تا به حال هنگام بروز گرفتگی عضله یا درد از پماد گرفتگی عضلات یا سایر محصولات ضد درد موضعی استفاده کرده‌اید؟ اگر در این زمینه تجربه‌ای دارید برایمان بنویسید یا اگر از روش دیگری برای کاهش درد استفاده کرده‌اید و مؤثر بوده است، از آن روش برایمان بگویید.

تیم نویسندگان

دکتر مهدیه بهشادفر

• کانسیلر چیست و چگونه باید از آن استفاده کرد؟
• پرایمر: انواع، مزایا و نحوه استفاده از آن
• انواع ویتامین‌های گروه ب و نقش آن‌ها در سلامت بدن
• کک و مک چیست؟ با علت بروز و روش‌های درمان آن آشنا شوید