واژینیت چیست؟ مهم‎‌ترین علائم ابتلا به التهاب واژن و درمان آن

یکی از شایع‌ترین بیماری‌های زنان که خانم‌های بسیاری حداقل یک بار در زندگی‌ دچار آن می‌شوند، واژینیت است. واژینیت، در واقع التهاب واژن است و معمولاً در نتیجه یک عفونت رخ می‌دهد. میزان بالای شیوع این بیماری در بین خانم‌ها، دانستن در مورد آن را به یک ضرورت تبدیل کرده است.

قبل از هر چیز و برای اطلاعات بیشتر، خوب است بدانید که واژن یک کانال ماهیچه‌ای است که از دهانه رحم (سرویکس) تا بیرون بدن امتداد دارد و با یک غشای مخاطی پوشیده شده است. میانگین طول واژن تقریباً ۱۵ تا ۱۷ سانتی‌متر است.

از جمله علائم بیماری واژینیت که معمولاً در فرد مبتلا دیده می‌شود می‌توان به ترشح، سوزش و بعضاً درد در ناحیه واژن اشاره کرد. التهاب واژن می‌تواند علت خارش واژن نیز باشد. با توجه حساسیت اندام درگیر و عوارض این بیماری، در صورت بروز علائم گفته شده حتماً با پزشکتان مشورت کنید. اگر در مورد این بیماری کنجکاو شده‌اید و می‌خواهید در مورد آن بیشتر بدانید، با ما همراه باشید.

علائم واژینیت

رایج‌ترین علائم واژینیت عبارت‌اند از:

•  تحریک ناحیه تناسلی و خارش واژن
• ترشحاتی که ممکن است سفید، خاکستری، آبکی یا کف‌مانند باشند‌.
• التهاب که منجر به قرمزی و تورم لبه‌های بزرگ (لابیا ماژور)، لبه‌های کوچک (لابیا مینور) و ناحیه پرینه می‌شود و عمدتاً به دلیل تجمع سلول‌‌های ایمنی رخ می‌دهد.
• سوزش ادرار که منجر به درد یا ناراحتی هنگام خروج ادرار می‌شود.
• رابطه جنسی دردناک، که با عنوان «دیسپارونیا» (Dyspareunia) هم شناخته می‌شود.
• بوی بد واژن

علل بروز التهاب واژن

عفونت، رایج‌ترین علت بروز واژینیت است؛ به طوری که ۹۰ درصد موارد واژینیت که بعد از بلوغ رخ می‌دهند، ناشی از عفونت واژن هستند. از جمله این عفونت‌ها می‌توانیم به کاندیدیازیس، واژینوز باکتریایی و تریکومونیازیس اشاره کنیم. البته بعد از دوران بلوغ در بیشتر مواقع علت واژینیت، باکتری «گاردنرلا» است.

واژینیت ممکن است به دلیل سوزاک (نوعی بیماری‌ مقاربتی)، عفونت کلامیدیا، باکتری مایکوپلاسما، هرپس، باکتری کمپیلوباکتر، برخی از انگل‌ها و عدم رعایت بهداشت هم رخ دهد؛ هرچند شیوع این دلایل کمتر است.

البته باید به این نکته اشاره کرد که گاهی بیماری واژینیت قبل از دوران بلوغ هم ایجاد می‌شود که در این صورت ممکن است نوع باکتری‌های‌ ایجاد‌کننده آن متفاوت باشد. علت رخ دادن این بیماری قبل از دوران بلوغ، به احتمال زیاد ناشی از باکتری استرپتوکوک است. گاهی دلیل این اتفاق، عدم رعایت بهداشت و رسیدن باکتری از ناحیه مقعد به ناحیه تناسلی است.

مشکل دیگری که ممکن است قبل از بلوغ این ناحیه را درگیر کند، ولوواژینیت یا التهاب ناحیه بیرونی واژن است. نزدیکی واژن به مقعد، کاهش سطح استروژن، کم‌مویی در ناحیه تناسلی و نداشتن چربی لابیا ممکن است امکان ابتلا به ولوواژینیت قبل از بلوغ را افزایش دهند. البته این عارضه می‌تواند زنان را در هر سنی درگیر کند‌.

همیشه عفونت باعث بروز این مشکل نیست؛ بلکه گاهی اوقات التهاب واژن می‌تواند در نتیجه یک واکنش آلرژیک به کاندوم، اسپرم‌‌کش‌ها، بعضی از انواع صابون‌ها و مواد عطری، دوش واژینال، داروهای موضعی، لوبریکانت‌ها (روان‌کننده‌ها) و حتی منی رخ دهد. گاهی دیده شده است که حساسیت و تحریک ناشی از استفاده از تامپون هم می‌تواند در بعضی از زنان منجر به واژینیت شود.

عواملی که خطر ابتلا به واژینیت را افزایش می‌دهند، عبارت‌اند از:

•  بارداری
• دوش واژینال و استفاده از محصولات بهداشتی زنانه مثل اسپری‌‌ها و وسایل کنترل بارداری
• مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها
• پوشیدن شلوارهای تنگ یا لباس زیر مرطوب
• پایین بودن سطح استروژن طی دوران یائسگی
• ابتلا به دیابت

واژینیت چگونه به دیگران منتقل می‌شود؟

رابطه جنسی، رایج‌ترین علت انتقال واژینیت است، اما تنها راه انتقال آن نیست. بعضی از متخصصان باور دارند که داشتن شریک‌های جنسی متعدد می‌تواند خطر ابتلا به واژینوز باکتریایی (یک نوع رایج از واژینیت که معمولاً در اثر به هم خورن تعادل باکتریایی واژن رخ می‌دهد) را افزایش دهد. داشتن شریک جنسی مؤنث نیز می‌تواند خطر ابتلا به واژینوز باکتریایی را در زنان تا ۶۰ درصد افزایش دهد.

افرادی که از نظر جنسی فعال هستند، بیشتر دچار این عفونت‌ها می‌شوند؛‌ اما لازم است بدانید که این عفونت‌ها تنها حین رابطه جنسی منتقل نمی‌شوند و راه‌های انتقال دیگری نیز وجود دارند.

انواع واژینیت

واژینیت با توجه به علل بروز آن، انواع مختلفی دارد. رایج‌ترین انواع این عارضه عبارت‌اند از:

• واژینیت آتروفیک: زمانی که سطح هورمون استروژن طی دوران یائسگی کاهش پیدا می‌کند، لایه اندوتلیوم یا پوشش واژن نازک‌تر می‌شود. این موضوع واژن را نسبت به تحریک و عفونت مستعدتر می‌کند.
•  واژینوز باکتریایی: سطح باکتری‌های لاکتوباسیل (باکتری مفید واژن) در بیماران مبتلا به التهاب واژن، معمولاً پایین است. این عارضه در نتیجه رشد بیش از حد باکتری‌های مضر در واژن رخ می‌دهد. واژینوز باکتریایی از طریق رابطه جنسی منتقل نمی‌شود، اما داشتن شرکای جنسی متعدد به دلیل برهم زدن تعادل طبیعی باکتری‌های واژن، احتمال بروز آن را افزایش می‌دهد.
• تریکوموناس واژینالیس: این عارضه توسط یک انگل تک یاخته به نام تریکوموناس واژینالیس ایجاد می‌شود. این انگل، از راه جنسی منتقل شده و حتی ممکن است دستگاه ادراری را نیز درگیر کند.
• کاندیدا آلبیکنز: نوعی مخمر است که منجر به یک عفونت قارچی به نام «برفک واژن» می‌شود. کاندیدا به مقدار کم در روده وجود دارد و معمولاً باکتری‌های طبیعی روده میزان آن را کنترل می‌کنند.

نحوه تشخیص التهاب واژن

پزشک با معاینه فیزیکی و بررسی سابقه پزشکی بیمار، به‌ویژه سابقه ابتلا به عفونت‌های مقاربتی، می‌تواند امکان ابتلای فرد به واژینیت را تشخیص دهد. پزشک ممکن است برای بررسی وجود التهاب یا ترشحات اضافی داخل واژن، معاینه لگنی انجام دهد. گاهی اوقات برای بررسی علت التهاب، از ترشحات ‌نمونه‌برداری می‌شود.

در برخی موارد نیز ممکن است علت واژینیت از طریق بررسی ظاهر مایعات واژن، سطح pH واژن، وجود آمین‌های فرار (گازی که باعث بوی بد می‌شود) یا وجود برخی از سلول‌های میکروسکوپی تشخیص داده شود.

آیا واژینیت می‌تواند مشکلات سلامتی دیگری ایجاد کند؟

درمان واژینوز باکتریایی و تریکومونیازیس بسیار مهم است، زیرا ابتلا به هریک از آن‌ها می‌تواند خطر ابتلا به HIV یا سایر بیماری‌های مقاربتی را افزایش دهد. همچنین واژینوز باکتریایی و تریکوموناس واژینالیس می‌توانند در بانوان باردار، خطر زایمان زودرس و تولد نوزاد نارس را افزایش دهند.

درمان واژینیت

نوع درمان این بیماری، به علت بروز آن بستگی دارد. به عنوان مثال گاهی ممکن است فرآیند درمان با مصرف استروئیدهای موضعی ضعیف، آنتی‌بیوتیک‌های موضعی یا خوراکی، داروهای ضدقارچ یا کرم‌های آنتی باکتریال پیگیری شود.

واژینوز باکتریایی (BV) نیز معمولاً با آنتی‌بیوتیک‌هایی مانند مترونیدازول یا کلیندامایسین درمان می‌شود. پروبیوتیک‌های مخصوص واژینوز نیز می‌توانند در بازگرداندن تعادل باکتریایی واژن مفید باشند.

برای درمان عفونت قارچی هم داروهایی مانند فلوکونازول و کلوتریمازول تجویز می‌شوند. البته حتی اگر بدون نسخه به این داروها دسترسی داشتید، هیچ‌گاه بدون مشورت و تجویز پزشک، اقدام به درمان عفونت قارچی نکنید. قارچ‌ها نسبت به باکتری‌ها، شباهت بیشتری با سلول‌های انسانی دارند و به همین علت مکانیسم درمانی عفونت قارچی متفاوت است.

از دیگر راه‌های درمان واژینیت می‌توان به این موارد اشاره کرد:

•  کرم کورتیزون: برای درمان التهاب و تحریکات شدید
• آنتی‌هیستامین‌ها: اگر التهاب ناشی از واکنش آلرژیک باشد
• کرم‌های موضعی استروژن: در صورتی که علت واژینیت، سطح پایین استروژن باشد

نکته مهم: اگر در زمان بارداری مبتلا به این عارضه شدید، حتماً پزشک‌تان را مطلع کنید؛ چراکه التهاب واژن می‌تواند روی جنین اثر بگذارد. علاوه بر این، بعضی از شیوه‌های درمان این عارضه ممکن است برای بانوان باردار مناسب نباشند‌.

راه‌های پیشگیری از واژینیت

این روش‌های پیشنهادی، جزو بهترین راه‌های پیشگیری از واژینیت هستند. بهتر است در هر سنی که هستید، تمام این توصیه‌ها را جدی بگیرید.

•  رعایت سطح بالایی از بهداشت فردی و عمومی.
• استفاده از شوینده‌های بهداشتی بانوان که فاقد محرک‌ها، رایحه یا عطر هستند.
• عدم استفاده از صابون یا سایر محصولات مشابه برای شست‌وشوی واژن. هر محصولی به غیر از ژل بهداشتی بانوان می‌تواند با برهم زدن pH ناحیه تناسلی، منجر به التهاب واژن شود.
• پوشیدن لباس زیر نخی.
• تعویض لباس زیر دو بار در هر 24 ساعت. در صورت داشتن ترشح زیاد و مرطوب شدن محیط، تعداد دفعات تعویض لباس زیر را افزایش دهید.
• اجتناب از دوش واژینال و سایر عوامل تحریک‌کننده، مثل موادی که در اسپری‌های بهداشتی، صابون‌ها و سایر محصولات بهداشتی زنانه وجود دارند.
• پوشیدن لباس‌های گشاد. لباس‌های تنگ با متوقف کردن جریان هوا، ناحیه واژن را دائماً مرطوب نگه داشته و محیط را بسیار مستعد عفونت می‌کنند.
• داشتن رابطه جنسی محافظت‌ شده با استفاده از کاندوم.
• پرهیز از ارتباط با شرکای جنسی متعدد.
• مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها فقط در صورت نیاز و کامل کردن دوز آنتی‌بیوتیک برای جلوگیری از بروز مقاومت آنتی‌بیوتیکی.
• شست‌وشوی ناحیه واژن از جلو به عقب، جهت جلوگیری از سرایت باکتری‌های مقعد به واژن.

نکته بسیار مهم: در دوران پریود، تامپون یا پد بهداشتی خود را به طور مرتب تعویض کنید. تفاوتی ندارد خونریزی شما کم یا زیاد باشد؛ حتی اگر مدتی هیچ خونریزی یا ترشحی نداشته باشید، باز هم باکتری‌ها رشد و تکثیر می‌کنند. هیچ‌گاه یک نوار بهداشتی را بیش از حداکثر 4 ساعت استفاده نکنید.

سخن پایانی

در نهایت، در صورت ابتلا به التهاب واژن وحشت نکنید؛ چون این مشکل به‌ندرت به بیماری خطرناکی منجر می‌شود و اکثر خانم‌ها در طول زندگی با آن مواجه می‌شوند. پس در صورتی که متوجه شدید به این بیماری مبتلا شده‌اید، با حفظ آرامش به پزشک متخصص زنان مراجعه کنید؛ چون مصرف کامل دوره آنتی‌بیوتیک‌ها یا داروهای ضد قارچ تجویز شده توسط پزشک، معمولاً هر نوع عفونتی را برطرف می‌کند و التهابات مربوط به آن را تسکین می‌دهد.

در صورت ابتلا به این بیماری، برای چند روز از رابطه جنسی خودداری کرده و از محصولات بهداشتی بانوان که حاوی محرک‌های قوی هستند، دوری کنید. این مراقبت‌ها می‌توانند سرعت بهبود شما را افزایش دهند.

تجربه شما

اگر تا به حال به عارضه واژینیت مبتلا شده‌اید، برای ما و دیگران بنویسید که چه راه‌های درمانی خاصی برای شما مؤثر بوده‌اند یا سرعت بهبودی شما را بیشتر کرده‌اند. همچنین اگر پرسشی در این مورد دارید می‌توانید مطرح کنید تا پاسخگوی شما باشیم.

تیم نویسندگان

دکتر زهرا کلاهدوز

• پرایمر: انواع، مزایا و نحوه استفاده از آن
• کک و مک چیست؟ با علت بروز و روش‌های درمان آن آشنا شوید
• 14 خواص چای سبز برای سلامت پوست و مو
• فشار خون بالا: علل، علائم و راه‌های درمان