هیالورونیک اسید (hyaluronic acid) چیست؟

اگر نام هیالورونیک اسید را شنیده‌اید، احتمالاً در مورد مراقبت از پوست اطلاعات خوبی دارید. با این حال، آشنایی کامل با این ماده، می‌تواند به شما برای مراقبت بهتر از پوست‌تان کمک کند. اسید هیالورونیک (Hyaluronic Acid) ماده‌ای است که به‌طور طبیعی در نقاط مختلف بدن مانند چشم‌ها، پوست و مفاصل یافت می‌شود. این ماده که معمولا در محصولات جوانسازی پوست نیز کاربرد دارد، رطوبت را در خود نگه داشته و باعث لغزنده شدن بافت‌ها و مفاصل بدن می‌گردد.

دانشمندان می‌توانند این ماده را به کمک باکتری‌ها در محیط آزمایشگاهی تولید کنند. این نسخه آزمایشگاهی به طیف وسیعی از عملکردهای بدن کمک می‌کند. نزدیک به نیمی از هیالورونیک اسید بدن در پوست وجود دارد؛ به گونه‌ای که ترکیب اصلی ساختار پوست محسوب می‌شود و به پوست ما ظاهری پُر و شاداب می‌دهد. در ادامه با ما همراه باشید تا ببینید که چگونه می‌توانید این ماده شگفت‌انگیز را به روتین پوستی خود اضافه کنید و زیبایی و سلامت را برای پوست‌تان به ارمغان بیاورید.

چه چیزی هیالورونیک اسید را منحصربه‌فرد می‌کند؟

هیالورونیک اسید می‌تواند تا 1000 برابر وزن خود به مولکول‌های آب متصل شود. به ‌عبارت ‌دیگر این مولکول می‌تواند مانند یک جذب‌کننده رطوبت (هومکتانت) عمل کند، مولکول‌های آب را در سطح پوست نگه دارد و از این طریق پوست را هیدراته و شفاف نماید. اکنون زمان آن رسیده است که به شکل دقیق‌تری با خواص اسید هیالورونیک برای پوست آشنا شویم.

فواید هیالورونیک اسید (HA) برای پوست

هیالورونیک اسید تنها یک ترکیب جدید نیست که مصرف آن امروزه فراگیر شده باشد. این ماده یکی از ترکیبات اصلی برای روتین مراقبت از پوست شما محسوب می‌شود. HA خواص بسیاری برای پوست دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ضد پیری
• مرطوب‌کننده
• ترمیم‌کننده زخم
• ضد چین ‌و چروک
• ترمیم‌کننده اگزما
• برطرف‌کننده قرمزی پوست صورت
• افزایش‌دهنده خاصیت کشسانی پوست

آبرسانی پوست

هر زمان که درباره پوست شاداب صحبت می‌کنیم، منظور ما پوستی حاوی آب فراوان است. آبرسانی از راه نوشیدن آب کافی هم ممکن است، اما حفظ این آب در لایه‌های پوستی اهمیت ویژه‌ای دارد. شاید شما هم عبارت اتلاف آب ترنس اپیدرمال یا به‌ اختصار TEWL را شنیده باشید. این عبارت در واقع یک اصطلاح تخصصی است که مقدار آب تبخیرشده از سطح پوست را بیان می‌کند.

هنگامی ‌که محصولی از هدررفت آب از سطح پوست جلوگیری می‌کند، به این معناست که این محصول از طریق مهار تبخیر آب از سطح پوست، آن را هیدراته نگه می‌دارد. هیالورونیک اسید نیز از طریق چنین مکانیسمی باعث کاهش سرعت تبخیر آب از پوست و حفظ شادابی آن می‌شود.

ترمیم زخم

چندین مطالعه علمی نشان داده‌اند که این ماده علاوه بر خاصیت آبرسانی مؤثر، از قابلیت ترمیم زخم نیز برخوردار است. هیالورونیک‌اسید، پوست را مرطوب نگه داشته و به روند بازسازی بافت دخیل در بهبود زخم‌ها کمک می‌کند. نتایج یک مطالعه انجام‌شده در سال 2016 نشان می‌دهد که استفاده از این ماده روی زخم سبب تسکین التهاب شده و روند ترمیم بافت را نیز تنظیم می‌کند.

لطافت و صافی پوست

هنگامی که فرد -به‌ویژه با بالا رفتن سن- متوجه تغییراتی در پوست خود می‌شود، نه تنها از جنبه زیبایی، بلکه از نظر روانی و اجتماعی نیز ممکن است دچار عوارض ناخوشایندی شود. مطالعه‌ای در این زمینه حاکی از آن است که هیالورونیک اسید می‌‌تواند باعث کاهش زبری پوست شده و قابلیت کشسانی آن را افزایش دهد.

اثرات ضد پیری

همان‌طور که اشاره شد، نزدیک به نیمی از هیالورونیک اسید بدن در پوست یافت می‌شود و بنابراین کاهش این مقدار به دلایل مختلفی مانند قرار گرفتن در معرض پرتو فرابنفش، می‌تواند سبب بروز چین‌ و چروک‌های پوستی شود. این ماده به میزان قابل‌‌توجهی عمق چین ‌و چروک‌ها را کاهش داده، باعث افزایش قوام و کشسانی پوست می‌شود. در یک مطالعه علمی که در سال 2014 انجام شد، از خانم‌های شرکت‌کننده خواستند که از هیالورونیک اسید به طور مرتب دو بار در روز به مدت 8 هفته استفاده کنند. بر اساس نتایج این مطالعه، عمق چین ‌و چروک‌های پوستی افرادی که از اسید هیالورونیک استفاده کرده بودند، تا 40 درصد کاهش یافته و قوام و کشسانی پوست آن‌ها نیز تا 55 درصد بیشتر شده بود.

این‌گونه تاثیرات بی‌نظیر هیالورونیک اسید، آن را بین اغلب ترکیباتی که در محصولات جوان‌سازی پوست که برای درمان چین و چروک دور چشم، خط لبخند و سایر نواحی استفاده می‌شوند، سرآمد قرار می‌دهد. کرم‌های جوان‌ساز و سرم دور چشم از بهترین مثال‌ها در این زمینه هستند.

کاهش درماتیت (التهاب پوست)

هیالورونیک اسید می‌تواند به بهبود علائم اگزمای خفیف تا متوسط کمک کند. بر اساس نتایج مطالعه‌ای در سال 2011، برای بهبود علائم اگزما، مصرف هیالورونیک اسید به صورت فوم بسیار خوشایندتر و مؤثرتر از کرم‌های امولسیونی حاوی سرامید بوده است.

چرا باید هیالورونیک اسید (HA) را به روتین مراقبت از پوست اضافه کنیم؟

درست است که هیالورونیک اسید یک ماده طبیعی است و در نقاط مختلفی از بدن وجود دارد، اما با گذر زمان و بالا رفتن سن، میزان HA به‌طور طبیعی شروع به کاهش می‌کند. پیری زودرس معمولاً به دلیل قرار گرفتن مکرر و طولانی‌مدت در معرض پرتوهای فرابنفش رخ می‌دهد؛ تقریباً 80 درصد از پیری پوست صورت ناشی از مواجهه با اشعه‌های UV است. بنابراین تصمیم خوبی است که برای تقویت بیشتر پوست و مقابله با علائم پیری، محصولات حاوی هیالورونیک اسید را در روتین پوستی خود بگنجانید. البته اگر با کاهش حجم و شلی پوست دست‌ و پنجه نرم می‌کنید، استفاده از هیالورونیک اسید تزریقی، روش درمانی موثرتری برای ترمیم چروک‌های عمیق خواهد بود.

آیا هیالورونیک اسید می‌‌تواند عوارض جانبی ایجاد کند؟

کلمه اسید در نگاه اول ممکن است دلهره‌آور باشد، اما نگران نباشید. از آنجا که اسید هیالورونیک بخشی طبیعی از پوست است، بنابراین واکنش‌های آلرژیک به آن بسیار کم و نادر خواهد بود. با این ‌حال اگر عوارض جانبی را تجربه کردید، ممکن است دلیل آن یکی از موارد زیر باشد:

• سایر ترکیبات موجود در محصولی که استفاده می‌کنید
• اینکه هر چند وقت یک‌ بار از آن محصول استفاده می‌کنید
• غلظت بسیار بالای اسید هیالورونیک در محصول

چه کسانی نمی‌توانند از HA استفاده کنند؟

همه افراد با هر نوع پوستی می‌توانند از هیالورونیک اسید استفاده کنند؛ حتی آن دسته از افرادی که پوست حساس یا مستعد آکنه دارند.

استفاده موضعی هیالورونیک اسید در دوران بارداری یا شیردهی هم ایمن بوده و خطری برای شما و فرزندتان ندارد. متخصصین پوست می‌توانند بر اساس شرایط و نوع پوستی که دارید، مشاوره لازم را جهت انتخاب بهترین محصول به شما ارائه دهند.

آیا تمامی محصولات حاوی اسید هیالورونیک یکسان هستند؟

با نگاه مختصری به وب‌سایت‌ها و صفحات محصولات مراقبت از پوست متوجه می‌شوید که هیالورونیک اسید در بسیاری محصولات مراقبت پوستی (از سرم‌ها و مرطوب‌کننده‌ها گرفته تا مکمل‌های خوراکی و تزریقی) وجود دارد؛ اما خوب است بدانید که این محصولات میزان هیالورونیک اسید مشابهی ندارند و اثرات آن‌ها نیز با یکدیگر متفاوت است.

غلظت‌‌های مختلف هیالورونیک اسید

برخی از محصولات به‌عنوان یک ترکیب اصلی، دارای هیالورونیک اسید یا نمک آن (سدیم هیالورونات) هستند. در این گروه از محصولات، این ترکیب با غلظتی بالا یافت می‌شود، زیرا هدف اصلی آن‌ها هیدراته کردن و محافظت از پوست در برابر اثرات پیری است. پدهای مراقبت از پوست نمونه خوبی از این محصولات هستند. دسته دیگری از محصولات مقادیر اسید کمتری دارند که به‌عنوان نوعی جذب‌کننده رطوبت (هومکتانت) عمل می‌کنند تا از این طریق به درمان برخی از مشکلات پوستی مانند آکنه یا یکنواخت نبودن رنگ پوست کمک کنند، به همین دلیل است که نام سدیم هیالورونات (نمک هیالورونیک اسید) را می‌توانید روی برخی محصولات ضد آکنه نیز مشاهده کنید.

چرا اسید هیالورونیک وزن‌‌های مولکولی متفاوتی دارد؟

شاید تا به ‌حال دیده باشید که وزن‌های مولکولی متفاوتی بر روی برچسب سرم‌ها و کرم‌های حاوی این ماده نوشته شده است. هیالورونیک‌اسید در اندازه‌های مختلفی وجود دارد. به هر مولکول یک وزن مولکولی خاص نسبت داده می‌شود که به صورت معکوس با قدرت نفوذ مولکول به عمق پوست ارتباط دارد. هر چه وزن مولکولی پایین‌تر باشد، توانایی مولکول برای نفوذ به نواحی عمیق‌تر پوست بیشتر است.

هیالورونیک اسیدهای با وزن مولکولی بالا به احتمال زیاد به ‌جای نفوذ به نواحی عمیق‌تر پوست، تنها روی سطح پوست لایه‌ای ایجاد می‌کنند. به ‌عبارت ‌دیگر این نوع اسید هیالورونیک در مقایسه با همتای خود (با وزن مولکولی پایین‌تر) اثربخشی کوتاه‌‌مدت‌تری دارد. یک مطالعه منتشرشده در سال 2011 این موضوع را تأیید می‌کند. در این مطالعه پس از بررسی وزن‌های مولکولی مختلف این ماده، محققان دریافتند که مصرف محصولات حاوی HA با وزن مولکولی پایین‌تر، با کاهش قابل ‌توجه عمق چروک‌های پوستی همراه است که این امر می‌تواند ناشی از قابلیت نفوذپذیری بهتر آن‌ها باشد.

وزن مولکولی این ماده به جرم و میزان بزرگی مولکول آن اشاره دارد. این مقادیر به ‌وسیله مقیاسی به نام یکای جرم اتمی یا دالتون (به ‌اختصار kDa) اندازه‌گیری می‌شود. هیالورونیک اسیدهای با وزن مولکولی بین 50 تا 1000 کیلو دالتون برای پوست خواص بسیاری دارند و بر اساس جدیدترین مطالعه انسانی، اسید هیالورونیک با وزن مولکولی 130 کیلو دالتون بهترین انتخاب در بین گزینه‌های موجود است.

هنگام خرید باید به دنبال چه ترکیباتی در محصولات بهداشتی باشیم؟

نمک هیالورونات را می‌توان در ترکیبات مولکولی مختلفی یافت. این ترکیب روی برچسب محصولات مراقبت از پوست با نام‌‌های مختلفی دیده می‌شود که عبارت‌اند از:

• هیالورونیک اسید هیدرولیز شده
• هیالورونات سدیم استیله
• سدیم هیالورونات (شکلی از آن که معمولاً وزن مولکولی پایین‌تری دارد)

نکته مهم: کرم‌های مرطوب‌کننده حاوی مواد جاذب رطوبت (هومکتانت) بسیار زیاد، باعث افزایش اتلاف آب از سطح پوست می‌شوند. به قول معروف «بیشتر، همیشه لزوماً بهتر نیست». بنابراین خوب است به ‌جای جستجو برای یافتن محصولی با غلظت هیالورونیک اسید بیشتر، به دنبال یک برند قابل ‌اطمینان برای خرید محصولات مراقبت از پوست باشید. همچنین هر مرطوب‌کننده مطلوبی باید بتواند از هدررفت و تبخیر آب از سطح پوست جلوگیری کند. مؤثرترین مرطوب‌کننده‌‌ها حاوی ترکیبات دیگری به نام پوشاننده‌ها (Occlusive) هستند که دقیقاً همین کار را انجام می‌‌دهند.

انواع ترکیبات پوشاننده عبارت‌اند از:

• کره‌‌هایی مانند شی باتر و کره کاکائو
• روغن‌هایی مانند آووکادو
• موم زنبور عسل و موم کارنوبا (موم نخل)
• لانولین و اسیدهای استئاریک

چگونه باید از هیالورونیک اسید استفاده کرد؟

همیشه بهترین راه این است که دستورالعمل روی محصول را بخوانید و محصول را به‌‌آرامی و به‌تدریج استفاده کنید. به ‌طور کلی به دلیل احتمال آلرژی‌زایی بسیار پایین، شما می‌توانید با آرامش خاطر از محصولات حاوی این ماده، طبق دستورالعمل آن‌ها استفاده کنید.

چه زمانی می‌توانیم نتیجه مصرف اسید هیالورونیک را مشاهده کنیم؟

با توجه به فرمولاسیون متفاوت محصولات، زمان مشاهده اثر هر محصول با محصول دیگر فرق می‌کند. از آنجا که محصولات موضعی حاوی این ماده دارای اثرات موقتی هستند، ممکن است در مدت چند دقیقه متوجه شوید که پوستتان شاداب‌تر، پُرتر و مرطوب‌تر به نظر می‌رسد؛ اما اگر مایلید که خطوط ریز و سایر علائم پیری را کمتر در پوست خود ببینید، شاید لازم باشد که چند ماه صبر کنید.

سخن پایانی

وقتی درباره پوستی جوان و سالم صحبت می‌کنیم، منظور ما پوستی شاداب با میزان رطوبت کافی است. اسید هیالورونیک به صورت موضعی یک مرطوب‌کننده بی‌نظیر با این ویژگی‌های مثبت است:

• توسط انواع پوست به ‌خوبی تحمل می‌شود.
• معمولاً باعث بروز واکنش‌های آلرژیک یا تحریک پوست‌های حساس نمی‌شود.
• مصرف آن در دوران بارداری و شیردهی ایمن بوده و منعی ندارد.

برای افرادی که پوست خشکی دارند و یا کسانی که دوست دارند پوستشان در ماه‌های سرد سال مرطوب‌تر و شاداب‌تر باشد، یک سرم یا مرطوب‌کننده حاوی این ماده می‌تواند گزینه ایده‌آلی باشد. با این حال آبرسانی تنها یکی از فواید و ویژگی‌های بی‌نظیر این ماده است. در این مقاله درباره سایر خواص آن، از ترمیم زخم گرفته تا اثرات ضد پیری، با جزئیات بیشتری صحبت کردیم. با توجه به فواید بسیار زیاد هیالورونیک اسید برای پوست بعید به نظر می‌رسد پوستی وجود داشته باشد که از خواص این مولکول مفید بهره‌ای نبرد.

تجربه شما

شما چه تجربه‌ای از استفاده و بهره‌گیری از فواید و ویژگی‌های هیالورونیک اسید دارید؟ کدام ویژگی این ماده برای شما مفیدتر بوده است؟ خوشحال می‌شویم تجربه‌های ارزشمندتان را با ما و دیگر مخاطبان این مقاله به اشتراک بگذارید.

تیم نویسندگان

دکتر مهدیه بهشادفر

• کانسیلر چیست و چگونه باید از آن استفاده کرد؟
• پرایمر: انواع، مزایا و نحوه استفاده از آن
• انواع ویتامین‌های گروه ب و نقش آن‌ها در سلامت بدن
• کک و مک چیست؟ با علت بروز و روش‌های درمان آن آشنا شوید