طبیعت زیبا و رنگارنگ زمین، برای حفظ سلامت و زیبایی انسان، ارمغان‌های بی‌شماری دارد. گروه بسیار مهمی از این هدیه‌های ارزشمند، ویتامین‌ها هستند. برای آشنایی با خواص ویتامین A برای پوست، نحوه تامین آن و روش صحیح استفاده از این ویتامین، با ما همراه باشید.
ویتامین A چیست؟
ویتامین A یک ماده مغذی ضروری برای حفظ سلامت پوست، چشم و باروری و عملکرد سیستم ایمنی بدن است. دو نوع ویتامین A وجود دارد: رتینوئید (ویتامین A از قبل تشکیل شده یا preformed) و کاروتنوئید (پیش ساز ویتامین A یا proformed). هر دو نوع ویتامین A، توسط کبد به رتینول تبدیل می‌شوند. ویتامین A، یا در کبد ذخیره می‌شود یا توسط دستگاه لنفاوی به سلول‌های بدن منتقل می‌شود.
پوست نیز قادر است ویتامین A را به صورت موضعی جذب کند. رتینول به تولید سلول‌های پوستی جدید کمک می‌کند و بدون آن، پوست بیش از حد خشک می‌شود. با توجه به تحقیقات انجام شده، کمبود رتینول می‌تواند باعث ایجاد عارضه‌ای به نام هایپرکراتوز فولیکولار شود که در آن، کراتین بیش از حد در فولیکول‌های مو بوجود می‌آید. این عارضه باعث ایجاد جوش‌های التهابی برآمده روی پوست می‌شود.
آکادمی ملی پوست آمریکا توصیه می‌کند که نوجوانان و جوانان از رتینوئیدهای موضعی برای درمان آکنه استفاده کنند. همچنین مطالعات نشان می‌دهد استفاده موضعی از رتینول در تحریک تولید کلاژن و کاهش چین و چروک موثر است.
مقدار کاروتنوئید در آنتی اکسیدان ها بالا است. با توجه به تحقیقات منتشرشده، رژیم غذایی حاوی کاروتنوئید بالا، مانند بتاکاروتن، می‌تواند از بروز آسیب‌های سلولی، پیری زودرس پوست و دیگر بیماری های پوستی جلوگیری کند.
فواید مصرف ویتامین A :
پنج فایده مهم ویتامین A برای پوست را در ادامه باهم می‌خوانیم.
۱) کمک به تولید سلول های پوستی سالم
رتینال، رتینول و رتینوئیک اسید در تولید و رشد سلول ها اهمیت دارند. ویتامین A همچنین باعث تحریک فیبروبلاست‌ها در لایه های عمقی پوست می شود. فیبروبلاست‌ها، از سلول های مهم در تولید کلاژن بوده و باعث حفظ استحکام و سلامت پوست می شوند.
۲) محافظت از پوست در برابر عفونت ها
پوست، بخش مهمی از سیستم ایمنی است و از بدن در مقابل باکتری ها، عفونت ها و آلودگی ها محافظت می کند. ویتامین A به تولید سلول های پوستی کمک کرده و از پوست در مقابل محرک های مضر، که باعث آسیب به سطح پوست می شوند، محافظت می کند و باعث تقویت سد حفاظتی پوست می‌شود. علاوه بر این، رتینوئیدها با القای تولید نوعی پروتئین ضد میکروب درون زاد، از پوست در برابر عفونت محافظت می کنند.
۳) رفع چین و چروک
تحقیقات انجام شده ثابت کرده است که ویتامین A موضعی به شکل رتینول (در محصولات بدون نسخه)، و رتینوئیک اسید (در کرم‌های تجویزی)، باعث کاهش چین و چروک می‌شود و بسیاری از متخصصان پوست برای مقابله با اثرات پیری مصرف آن را توصیه می کنند. تحقیقات نشان می دهد که این مواد تولید کلاژن را تحریک می کنند. آسیب دیدن کلاژن پوست در اثر قرار گرفتن در مقابل اشعه فرابنفش و سایر محرک ها، باعث ایجاد چین و چروک می شود. رتینوئیدها سلول های مسئول تولید کلاژن جدید را تحریک، پوست را تقویت و خطوط ریز سطح پوست را پر می کنند. به این ترتیب پوست، صاف تر به نظر می رسد.
۴) یکنواخت کردن رنگ پوست و درخشان کردن آن
کرم های ویتامین A به روشن کردن لکه‌های قهوه‌ای ناشی از نور خورشید کمک می‌کنند و از دو طریق باعث افزایش درخشندگی پوست می‌شوند:
یک: افزایش و عادی کردن بازسازی و تکثیر سلول‌های پوستی. این کرم‌ها از این طریق، به ریزش سلول‌های سطحی تیره، آسیب دیده و زبر کمک کرده و برای سلول‌های سالم و جدید فضای کافی ایجاد کرده و باعث یکنواختی بیشتر پوست می‌شود.
دو: رتینوئیدها ممکن است آنزیم‌های تولید کننده ملانین (رنگدانه پوستی) را مهار کنند و از این طریق باعث یکنواختی و درخشندگی پوست شوند.
۵) رفع آکنه
جوش زمانی شکل می‌گیرد که منافذ پوست توسط سلول‌های پوستی مرده، باکتری و چربی مسدود شوند. این امر موجب فراهم کردن بستری مناسب برای رشد پروپیونی باکتریوم آکنه (باکتری عامل ایجاد آکنه) می‌شود. یک سرم ضد آکنه خوب که به روش علمی فرموله شده باشد، حاوی مقادیر کافی از ویتامین A است و باعث تحریک بازسازی و تکثیر سلول‌ها می‌شود. در نتیجه فرایندی داخل منافذ رخ می‌دهد که باعث کاهش تولید چربی و پاکسازی منافذ پوست خواهد شد. این ماده اثرات ضد التهابی نیز روی آکنه ها دارد و به درمان جوش کمک می‌کند.
روش‌های تأمین ویتامین A
ویتامین آ را می‌توان به صورت طبیعی یا دارویی به‌دست آورد.
ویتامین A در مواد غذایی
داشتن یک رژیم غذایی که دارای طیف گسترده‌ای از غذاهای سرشار از ویتامین A باشد، روش خوبی برای تقویت و محافظت از پوست است.
مواد غذایی حیوانی که حاوی رتینوئید هستند، عبارتند از:
- جگر گاو یا گوسفند (100 گرم جگر گوسفند حاوی 25 میلی‌گرم رتینول است!)
- ماهی سالمون
- محصولات لبنی مانند شیر، کره و پنیر چدار
- تخم مرغ
- ماهی
- روغن کبد ماهی
- میگو
محصولات گیاهی که حاوی کاروتنوئید هستند، عبارتند از:
- هویج
- کدوحلوایی
- گوجه فرنگی
- فلفل دلمه‌ای
- سیب زمینی شیرین
- سبزیجات با برگ سبز
- میوه ها؛ مانند انبه، زردآلو، آلو، پاپایا و طالبی
مکمل های ویتامین A
ویتامین A به شکل مکمل نیز وجود دارد. برخی از مکمل‌ها، رتینوئید را با کاروتنوئید ترکیب می‌کنند و برخی، تنها حاوی رتینوئیدهایی همچون رتینیل پالمیتات یا رتینیل استات هستند. بعضی مکمل‌ها تنها شامل کاروتنوئیدهایی مانند بتاکاروتن هستند. ویتامین A یک عنصر رایج در بسیاری از مولتی ویتامین‌ها و مکمل‌های معدنی است.
رتینوئیدهای موضعی و تجویزی
ویتامین A به بسیاری از محصولات آرایشی مانند مرطوب کننده ها، کرم های ضد آفتاب ، روغن‌های ویتامینه و کرم‌های ضد پیری اضافه می‌شود. همچنین می‌توان آن را به صورت سرم و روغن استفاده کرد. برخی از مکمل‌های ویتامین A به شکل کپسول عرضه می‌شوند که می‌توان آن‌ها را باز کرد و مستقیماً روی پوست مالید.
استفاده ایمن از ویتامین A
خوردن یا استعمال بیش از حد ویتامین A می‌تواند باعث بروز عوارض جانبی شود.
برخی عوارض جانبی مرتبط با مصرف بیش از حد ویتامین A عبارتند از:
- سردرد
- تاری دید
- گیجی
- آسیب بینایی
- حالت تهوع
- آسیب کبدی
- کما
مصرف ویتامین آ در دوران بارداری نیز احتیاط‌های بسیار جدی دارد. در صورتی که باردار هستید، هم در مورد مصرف خوراکی و هم استفاده موضعی ویتامین آ حتماً با پزشک‌تان مشورت کنید. مصرف منابع طبیعی سرشار از ویتامین A (مانند جگر) نیز بدون مجوز پزشک به‌خصوص در سه ماهه اول بارداری ممنوع است.
بتاکاروتن
مصرف بیش از حد بتاکاروتن می‌تواند رنگ پوست را زرد یا نارنجی کند. این عارضه خطرناک نیست و زمانی که مصرف بتاکاروتن کاهش یابد، برطرف می‌شود. مصرف محصولات غذایی تهیه شده از آرد کامل ممکن است در رفع این مشکل کمک کند.
داروهای حاوی ویتامین A
برخی از داروها حاوی ویتامین آ هستند؛ مانند داروهای خاصی که برای درمان پسوریازیس، چاقی و لنفوم سلول T (نوعی سرطان) استفاده می‌شوند. مصرف هم زمان مکمل‌های ویتامین آ با این داروها ممکن است سطح ویتامین A بدن را به طرز خطرناکی افزایش داده و به صورت بالقوه‌ای باعث بروز عوارض جانبی از جمله آسیب کبدی شود.
رتینوئیدهای تجویزی و حساسیت به نور خورشید
رتینوئیدهای تجویزی بسیار قوی هستند و می‌توانند باعث خشکی پوست و پوسته پوسته شدن آن شوند. اگر در ابتدا مقدار کمی از رتینوئیدهای تجویزی را استفاده و سپس به مرور زمان میزان مصرف آن را افزایش دهید، شاهد عوارض کمتری خواهید بود.
مطالعات علمی زیادی پیرامون ارتباط ویتامین آ و نور خورشید انجام شده است. رتینوئیدها رشد سلول‌ها را تحریک می‌کنند، به همین دلیل باعث حساسیت بیشتر پوست به نور خورشید می‌شوند. پوشاندن پوست در طول روز و استفاده از ضد آفتاب برای کاهش خطر آفتاب سوختگی امری ضروری است. درباره ضدآفتاب مناسب با پزشک مشورت کنید. بسیاری از کرم‌های ضد آفتاب حاوی رتینول هستند. اگر از رتینوئیدهای تجویزی استفاده می‌کنید، ممکن است با استفاده از این محصولات پوست‌تان بیشتر تحریک شود.
روش‌های دیگر برای به دست آوردن و حفظ سلامت پوست
استراحت کافی، داشتن رژیم غذایی سالم و نوشیدن آب زیاد، برای حفظ سلامت پوست در همه گروه‌های سنی ضروری است. همچنین محافظت از پوست در مقابل نور خورشید و بررسی منظم پوست برای ناهنجاری‌های پوستی، مانند تغییر در خال‌ها، اهمیت زیادی دارد. دور نگه داشتن پوست از سمومی همچون دود سیگار، به حفظ سلامت و شادابی آن کمک می‌کند.
نوع پوست شما تعیین می‌کند که باید از چه نوع محصولاتی استفاده کنید. با این حال پاکسازی پوست، مرطوب کردن (دو بار در روز) و لایه‌برداری پوست آن می‌تواند برای هر نوع پوستی مفید باشد.
تجربه شما
آیا هیچ‌یک از محصولات مراقبت از پوست و موی شما حاوی ویتامین A است؟ شما چه نظر یا پرسشی درباره فواید این ویتامین دارید؟ خوشحال می‌شویم نظراتتان را با ما و دیگر مخاطبان این مقاله در میان بگذارید.
منبع:
https://www.healthline.com/health/vitamin-a-for-skin
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6791161
https://www.newexperiencemedspa.com/blog/the-skin-benefits-of-vitamin-a-sunscreen
تیم نویسندگان
دکتر مهدیه بهشادفر
