به ماده‌ی مایع یا مخاطی که از واژن خارج می‌شود، ترشح واژینال می‌گویند. ترشحات واژن یک نگرانی شایع در میان همه خانم‌ها است. بیشتر زنان، به دلیل این نگرانی به پزشک مراجعه می‌کنند. این ترشحات عادی هستند؛ مگر اینکه با سوزش، خارش یا علائم آزاردهنده‌ی دیگر همراه باشند یا میزان آن غیرطبیعی باشد. ترشحات غیرطبیعی واژن، ممکن است نشانه مشکلات مختلفی باشند. به همین دلیل، پزشکان برای تشخیص بهتر علت آن، معاینه و آزمایش را توصیه می‌کنند.
در این مقاله، علائم ترشحات عادی و غیرعادی واژینال و شایع ترین علل ترشح غیرعادی را بررسی خواهیم کرد. پیش از پرداختن به این موضوع، لازم است درباره‌ی آناتومی دستگاه تناسلی زنانه دانش کافی داشته باشید: ترشحات واژینال معمولاً تا زمان خروج از واژن (راهی است از رحم به خارج بدن) دیده نمی‌شوند. واژن از یک سمت (درون بدن) به گردن رحم و از طرف دیگر به فرج منتهی می‌شود.
آیا ترشحات واژن شما معمولی و عادی است؟
سلول‌های پوستی واژن و گردن رحم تحت تأثیر هورمون زنانه‌ی استروژن، ترشحات واژینال را تولید می‌کنند. در دوران یائسگی سطح استروژن در بدن کاهش می‌یابد. به همین دلیل زنان یائسه، معمولاً ترشحات کمی دارند. در زنانی که یائسه نیستند؛ داشتن ترشحی غلیظ، بی‌بو، سفید یا بی‌رنگ و مخاط مانند به اندازه‌ی 2-5 میلی لیتر و به صورت روزانه، عادی است.
به هرحال، مقدار و درجه غلظت این ماده در افراد مختلف متفاوت است. این تفاوت در مقدار ترشحات واژن، در زمان‌های مختلف سیکل قاعدگی هم وجود دارد. همچنین، مقدار این ترشحات در مواقع زیر افزایش می‌یابد:
- دوران بارداری (در این دوران به علت میزان بالای استروژن و پروژسترون افزایش ترشحات واژن اتفاق می‌افتد.)
- استفاده از شیوه‌های مختلف جلوگیری از بارداری نظیر قرص یا پچ (برچسب) و حلقه واژینال
- نزدیکی به زمان تخمک گذاری
- هفته قبل از شروع قاعدگی
به طور معمول، این ترشحات شامل سلول‌های پوستی رحم و گردن رحم، باکتری‌ها و مایع و مخاطی است که توسط واژن و گردن رحم تولید می‌شود. این ترشحات بویی ملایم دارند و تا حدودی سبب تحریک خفیف می‌شوند. همچنین، در برابر عفونت از واژن و دستگاه ادراری محافظت و بافت واژن را روان می‌کنند.
چه مواقعی باید نگران ترشحات واژن باشیم؟
همانطور که گفته شده، داشتن ترشحات واژینال امری عادی است، اما اگر این ترشحات با علائم و نشانه‌های زیر همراه باشند. حتماً باید به پزشک متخصص مراجعه کنید:
- خارش فرج و دهانه‌ی واژن
- قرمزی، سوزش واژن، درد یا تورم پوست فرج
- ترشحات زرد رنگ واژن
- بوی بد واژن
- ترشح خونی
- درد به هنگام آمیزش یا دفع ادرار
- دردهای شکمی یا لگنی
دلایل ترشحات غیر طبیعی واژینال
مطرح ترین دلایل ترشحات غیر طبیعی واژینال، شامل موارد زیر است:
- انواع عفونت واژن (عفونت قارچی یا باکتریایی، تریکومونیازیس)
- واکنش بدن به ماده (مانند صابون یا مواد اسپرم کش) یا جسمی خارجی (مانند کاندوم یا تامپون)
- یائسگی: به گفته گزارش کتابخانه ملی پزشکی ایالات متحده بعد از دوران یائسگی زنان ممکن است علائمی مانند ترشحات آبکی یا خشکی واژن را (به ویژه هنگام رابطه‌ی جنسی) تجربه کنند.
آیا معاینه لازم است؟
بدون معاینه نمی‌توان به طور حتم ابراز کرد که ترشحات واژن شما، عادی است یا غیر طبیعی. معاینه‌ی فیزیکی و نمونه برداری از ترشحات، دقیق‌ترین روش‌های موجود برای تشخیص این موضوع هستند. قبل از مشخص شدن دلیل اصلی ترشحات، از انجام هر نوع درمان خانگی اجتناب کنید. زیرا استفاده از درمان‌های خانگی، تشخیص علت دقیق ترشحات را دشوار می‌سازد. قبل از معاینه، پزشک احتمالاً سؤالات زیر را از شما می‌پرسد:
- آیا شکم، کمر یا لگن شما درد می‌کند؟
- به تازگی، ازدواج کرده‌اید؟
- آخرین قاعدگی شما چه زمانی بوده است؟
- داروی خاصی مصرف می‌کنید؟ (گیاهی، داروی تجویز شده توسط پزشک یا بدون نسخه)
- اخیراً از مواردی همچون نوار بهداشتی، تامپون، دوش واژینال، محصولات بهداشتی بانوان یا روان کننده استفاده کرده‌اید؟
ابتدا، پزشک کل بخش خارجی دستگاه تناسلی را معاینه می‌کند. سپس، به معاینه و بررسی بخش داخلی آن می‌پردازد. در نهایت، از ترشحات واژن نمونه برداری می‌کند تا برای عفونت‌های احتمالی آزمایش شوند. اندازه گیری PH و میزان اسیدیته ترشحات بسیار کارآمد است. زیرا عفونت باکتریال ناحیه تناسلی و تریکومونیازیس، pH ترشحات را افزایش می‌دهند.
درمان ترشحات غیرطبیعی واژن
در برخی موارد، پزشک به سرعت، پس از معاینه نوع ترشحات را تشخیص می‌دهد و درمان آغاز می‌گردد. در برخی موارد هم باید تا روشن شدن نتایج آزمایشات صبر کنید. طبق نتایج آزمایش، پزشک شما را از نوع عفونت واژن مطلع می‌سازد و درمانی مناسبی را آغاز می‌کند.
اگر به عفونت‌های آمیزشی (همچون کلامیدیا، سوزاک یا تریکومونیازیس) مبتلا شده باشید، شریک جنسی شما نیز باید درمان شود. در عفونت‌های دیگر (همانند واژینوز باکتریایی و عفونت قارچی) نیازی به درمان طرف مقابل نیست. در صورت نیاز به درمان، باید تا بهبودی کامل از آمیزش اجتناب کنید.
خود درمانی تا چه حد مفید است؟
بسیاری از خانم‌ها از مراجعه به پزشک متخصص اجتناب می‌کنند. اگر شما هم به فکر خود درمانی هستید، بهتر است در تصمیم خود تجدید نظر کنید. زیرا خود درمانی، تشخیص درست بیماری را به تعویق می‌اندازد، هزینه‌ی درمان را بیشتر می‌کند و حتی سبب وخیم‌تر شدن علائم می‌شود. در بیشتر مواقع، قبل از هرگونه درمانی باید معاینه‌ی فیزیکی انجام شود.
همچنین، یادتان باشد که نباید برای رهایی از ترشحات واژن، از دوش واژینال استفاده کنید. چون اگر ترشحات واژن شما نتیجه‌ی عفونت باشد، با این کار اوضاع بدتر می‌شود. اگر به طور مکرر به عفونت‌های قارچی و باکتریایی مبتلا می‌شوید. پزشک احتمالاً به شما توصیه می‌کند تا از روش‌های درمانی پیشگیرانه استفاده کنید.
کارهایی که ترشحات غیر طبیعی واژن را افزایش می‌دهد، بیشتر در افرادی اتفاق می‌افتد که عادت‌های زیر را دارند:
- استفاده از دوش واژینال
- استفاده مداوم از نوار بهداشتی روازنه
- استفاده از محصولات بهداشتی زنانه مانند اسپری و پودر
- استفاده از محصولات حمام معطر
- پوشیدن لباس‌هایی با الیاف مصنوعی و تنگ
پیشگیری از ترشحات غیرطبیعی واژن
برای پیشگیری از ترشحات غیرطبیعی واژن نکات بهداشتی زیر را به خاطر بسپارید:
- برای شستشوی ناحیه تناسلی خود از آب گرم یا پاک‌کننده‌های غیرصابونی بدون بو استفاده کنید و این قسمت از بدن خود را لیف نکشید.
- از محصول ژل شستشوی بانوان استفاده کنید؛ با انتخاب بهترین ژل بهداشتی بانوان از بوی بد واژن رهایی می‌یابید. افزون بر این، احتمال بروز مشکلاتی نظیر عفونت و بر هم خوردن تعادل واژن را نیز کاهش خواهید داد. اگر بو واژن و مقدار ترشح آزارتان می‌دهد، به پزشک مراجعه کنید.
- برای شستشو در حمام فقط از آب گرم استفاده کنید.
- لباس زیر نخی بپوشید و لباس های تنگ و الیاف مصنوعی را کنار بگذارید.
- بعد از دفع ادرار ناحیه تناسلی خود را با آب بشویید و به آرامی آن را خشک کنید. از دستمال مرطوب و دستمال توالت معطر بپرهیزید.
سخن پایانی
ترشح واژن به طور کلی پدیده عجیب و نگران کننده‌ای نیست؛ بلکه نشانگر سلامت رحم و واژن است. اما اگر تغییرات غیر معمولی مانند تغییر بو یا رنگ ترشحات را مشاهده کردید، بهتر است هرچه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید؛ زیرا این علائم می‌توانند ناشی از عفونت یا بیماری‌های دیگری باشند.
توجه کنید که ریسک ابتلا به انواع بیماری‌های واژن را می‌توان با رعایت اصول ساده بهداشتی، مانند شستشوی صحیح و پوشیدن لباس‌های مناسب، کاهش داد.
نوبت شما
پیشنهادها و انتقادهای شما را می‌خوانیم و به سؤال‌هایتان پاسخ می‌دهیم. پس، در قسمت نظرات با ما همراه باشید، سؤالات خود را درباره ترشحات واژن بنویسید و مشکلاتتان را مطرح کنید.
منابع:
https://www.nhs.uk/conditions/vaginal-discharge
https://my.clevelandclinic.org/health/symptoms/4719-vaginal-discharge
https://www.uptodate.com/contents/vaginal-discharge-in-adult-women-beyond-the-basics
تیم نویسندگان
دکتر مهدیه بهشادفر
