شی باتر (shea butter)، پشت این نام ناآشنا و تازه، ماده‌ای بسیار مفید وجود دارد که می‌تواند وضعیت پوست را دگرگون کند!
شی باتر، ماده‌ای چرب است که از دانه‌های مغزدار درخت شی (یا درخت روغن قلم) استخراج می‌شود. رنگ این ماده سفید یا کرم است و غلظتی شبیه خامه دارد؛ به همین دلیل به‌راحتی روی پوست پخش می‌شود.
بیشتر شی باتر موجود در بازار از درختان شی غرب آفریقا به دست می‌آید. استفاده از شی‌باتر به کسانی توصیه می‌شود که دوست دارند از روغن‌های طبیعی برای مراقبت و زیبایی پوست‌شان استفاده کنند.
وجود مقادیر زیاد اسیدهای چرب و ویتامین‌ها در شی باتر، آن را به یک ماده آرایشی ایده‌آل در محصولات پوستی تبدیل کرده است که نرمی و لطافت پوست را به ارمغان می‌آورد.
شی باتر همچنین خواص ضد التهابی و ترمیم کنندگی دارد. استفاده از این کره روی پوست، به‌ویژه در ناحیه صورت موجب تسکین و نرمی پوست و یکنواخت شدن رنگ آن می‌شود.
در این مقاله با ما همراه باشید تا شما را با خواص فوق‌العاده شی باتر برای پوست آشنا کنیم.
خواص شی باتر از کجا ناشی می‌شوند؟
فواید شی باتر از ترکیبات شیمیایی آن حاصل می‌شوند. این ترکیبات عبارت‌اند از:
- اسیدهای چرب لینولئیک، پالمیتیک، استئاریک و اولئیک. این اسیدهای چرب مواد مؤثره‌ای هستند که به تعادل چربی روی پوست کمک می‌کنند.
- ویتامین‌های A، E و F که آنتی‌اکسیدان هستند و باعث بهبود گردش خون و رشد سالم سلول‌های پوستی می‌شوند.
- تری‌گلیسریدها که ضمن رساندن مواد مغذی به پوست، باعث نرمی و لطافت آن می‌شوند.
- ستیل‌استرها که همان بخش مومی‌شکل شی‌باتر هستند و پوست را نرم و رطوبت آن را حفظ می‌کنند.
مقدار و نوع مواد تشکیل‌دهنده میوه‌های درخت شی با توجه به محل برداشت آن‌ها متفاوت است. همچنین ممکن است در محصولات مختلف، شی‌باتر با چند ماده مفید دیگر از جمله روغن درخت چای یا روغن اسطوخودوس ترکیب شود.
فواید شی باتر برای پوست
1) شی‌باتر برای انواع پوست بی‌خطر است
شی‌باتر محصول یک آجیل درختی است؛ اما برخلاف بیشتر محصولات مشتق از آجیل‌های درختی، حاوی مقادیر بسیار کمی از پروتئین‌های آلرژی‌زا است. در حقیقت، شواهد مستند پزشکی، حساسیت به شی‌باتر از طریق کاربرد موضعی آن را تأیید نمی‌کند.
شی‌باتر هیچ‌گونه ماده تحریک‌کننده شیمیایی ندارد و تقریباً برای هر نوع پوستی مناسب است. شی‌باتر ماده‌ای طبیعی است که باعث درخشش پوست می‌شود. این ماده موجب آبرسانی پوست نیز می‌گردد و آن را مرطوب نگه می‌دارد.
2) پوست را چرب نمی‌کند
این کره گیاهی حاوی مقادیر زیادی اسید لینولئیک و اسید اولئیک است. این دو اسید یکدیگر را متعادل می‌کنند. این یعنی شی‌باتر پس از استفاده به‌راحتی توسط پوست جذب می‌شود و آن را چرب نمی‌کند.
یک‌پارچگی و حالت نیمه‌جامد شی باتر باعث می‌شود در دمای اتاق ذوب شده و به‌راحتی جذب پوست شود.
3) مرطوب کننده است
شی‌باتر معمولاً به خاطر ویژگی‌های مرطوب کنندگی‌اش استفاده می‌شود. این ویژگی‌ها به اسیدهای چرب، یعنی اسید لینولئیک، اسید اولئیک، اسید استئاریک و اسید پالمیتیک مربوط می‌شوند.
هنگامی که از شی‌باتر به‌صورت موضعی استفاده می‌کنید، ترکیبات روغنی آن به‌سرعت جذب پوست می‌شوند. این ترکیبات همانند یک عامل «چرب‌کننده مجدد» عمل می‌کنند و با بازیابی لیپیدها، باعث ایجاد رطوبت می‌شوند.
این ویژگی شی‌باتر بین پوست و محیط بیرون سدی می‌سازد که رطوبت را در خود حفظ می‌کند و احتمال خشک شدن پوست را کاهش می‌دهد. خاصیت مرطوب کنندگی این ماده تا چندین ساعت ادامه دارد و این برخلاف سایر مرطوب کننده هایی است که بعد از ۱ ساعت یا کمتر اثرشان از بین می‌رود.
می‌توانید برای درمان ترک پا ، خشکی کوتیکول ناخن‌ها و لکه‌های خشک و زبر پوست از شی باتر استفاده کنید. همچنین می‌توانید از این ماده برای مرطوب کردن پوست در ماه‌های سرد سال نیز استفاده کنید.
4) شی‌باتر آنتی اکسیدان است
شی‌باتر مقادیر قابل توجهی ویتامین A و E دارد. این ویتامین‌ها فعالیت‌های آنتی‌اکسیدانی را تقویت می‌کنند. آنتی‌اکسیدان‌ها جزء عوامل مهم ضد پیری محسوب می‌شوند و از سلول‌های پوست در برابر رادیکال‌های آزاد محافظت می‌کنند. رادیکال‌های آزاد عامل اصلی پیری زودرس پوست و کدر شدن آن هستند.
5) ضد التهاب است
آزمایش‌های علمی روی خواص شی‌باتر نشان داده‌اند استرهای گیاهی آن خواص ضد التهابی دارند. وقتی این کره روی پوست قرار می‌گیرد، سبب می‌شود روند تولید سیتوکین‌ها (گروهی از مولکول‌های پروتئینی که از سلول‌های گوناگون ترشح می‌شوند و نقش اصلی را در پاسخ های التهابی دارند) و سایر سلول‌های التهابی، کند شود.
این ویژگی موجب کاهش تحریکات پوستی ناشی از عوامل محیطی مانند خشکی هوا و همچنین بیماری‌های التهابی پوست همچون اگزما می‌شود.
6) اختلالات پوستی را تسکین می‌دهد
ویژگی ضد التهابی شی‌باتر به تسکین پوست و بهبود خارش آن کمک می‌کند. این ویژگی به‌خصوص برای بهبود اختلالات پوستی التهابی همچون اگزما، درماتیت (التهاب پوست) و پسوریازیس مفید است.
شی‌باتر جذب سریعی دارد و به همین دلیل می‌تواند التهابات پوستی را به‌سرعت تسکین دهد. برخی تحقیقات نشان می‌دهند شی باتر به اندازه کرم‌های دارویی قوی در درمان اگزما موثر است.
7) شی باتر ضد باکتری است
یک تحقیق در سال 2012 نشان داد دوزهای خوراکی عصاره پوست درخت شی باعث کاهش فعالیت ضد میکروبی در حیوانات می‌شود (که نشان دهنده کاهش باکتری‌ها است). اگرچه هنوز تحقیقات بیشتری لازم است، اما این شواهد می‌توانند خواص احتمالی ضد باکتریایی شی‌باتر روی انسان‌ها را نیز ثابت کنند.
نظریه‌ای وجود دارد که بیان می‌کند استفاده موضعی از عصاره شی‌باتر ممکن است میزان باکتری‌های مولد آکنه را در پوست کاهش داده و از این طریق به درمان جوش صورت کمک کند.
8) شی‌باتر ضد قارچ است
محصولات درخت شی به عنوان مواد مؤثره قدرتمند، برای مقابله با عفونت‌های پوستی ناشی از قارچ‌ها به کار می‌روند.
شی‌باتر ممکن است هر نوع عفونت قارچی را درمان نکند، اما اسپور یا هاگ قارچ‌هایی که باعث بروز عفونت کرم حلقوی (نوعی عفونت قارچی شایع که پوست و ناخن را درگیر می‌کند) و بیماری پای ورزشکاران یا قارچ پا (نوعی عفونت قارچی که معمولا از میان انگشتان پا شروع می‌شود) می‌شوند را از بین میبرد.
9) شی باتر به پیشگیری از بروز جوش کمک می‌کند
شی باتر غنی از انواع مختلف اسیدهای چرب است. این ترکیب منحصر‌به‌فرد به پاکسازی پوست از چربی‌های اضافی کمک می‌کند. شی‌باتر به‌طور هم‌زمان پوست را مرطوب می‌کند و رطوبت را در لایه بیرونی پوست (اپیدرم) حفظ می‌کند؛ بنابراین، با مصرف آن احساس نمی‌کنید که پوست‌تان خشک شده است.
نتیجه این ویژگی شی باتر، بازگرداندن تعادل طبیعی چربی‌های پوست خواهد بود. این ویژگی باعث پیشگیری از بروز جوش خواهد شد.
10) شی‌باتر کلاژن سازی را تقویت می‌کند
شی‌باتر حاوی تری‌ترپن‌ها است. این ترکیبات شیمیایی طبیعی، تخریب رشته‌های کلاژن را غیرفعال می‌کنند. این خاصیت، احتمال به وجود آمدن خطوط ریز و چین و چروک را به حداقل می‌رساند و به جوانسازی پوست کمک می‌کند.
11) شی باتر به بازسازی سلولی کمک می‌کند
خواص مرطوب کنندگی و آنتی‌اکسیدانی فرآورده‌های درخت شی در کنار هم به تولید سلول‌های جدید و سالم کمک می‌کنند. بدن به طور مداوم در حال ساخت سلول‌های پوستی جدید و از دست دادن سلول‌های مرده است.
در واقع، پوست انسان هر روز 30 هزار تا 40 هزار سلول قدیمی و مرده را از دست می‌دهد. سلول‌های مرده در سطح لایه فوقانی پوست هستند، در حالی که سلول‌های پوستی جدید در بخش پایینی لایه فوقانی پوست تشکیل می‌شوند. با متعادل شدن رطوبت در سطح پوست، سلول‌های مرده کمتری مانع بازسازی سلولی در لایه اپیدرم می‌شوند.
12) شی باتر چین و چروک را کاهش می‌دهد
این ماده با تقویت کلاژن سازی و افزایش تولید سلول‌های جدید باعث کاهش پیری پوست ناشی از نور آفتاب می‌شود. همچنین چین و چروک‌ها و خطوط ریزی که ممکن است در اثر استرس، عوامل محیطی و بالا رفتن سن روی پوست ایجاد شوند را کاهش می‌دهد.
شی‌باتر حاوی اسید اولئیک، لینولئیک و استئاریک است. این اسیدها با استرس اکسیداتیو ناشی از سموم محیطی می‌جنگند و به پوست کمک می‌کنند تا سلول‌های جدید بسازد.
این اسیدها ساختار پوست را نیز حفظ می‌کنند. شی‌باتر به نرم شدن پوست و جلوگیری از پیری آن نیز کمک می‌کند و با بازسازی سلول‌ها موجب کاهش چین و چروک می‌شود.
13) شی‌باتر باعث کاهش ترک‌های پوستی و کم‌رنگ شدن جای زخم می‌شود
همان‌طور که شی‌باتر به رشد سلول‌های سالم کمک می‌کند، از ایجاد جای زخم جلوگیری می‌کند. این ویژگی شرایط پوست را بهبود می‌بخشد و باعث کاهش ترک‌های پوستی و جای زخم می‌شود.
14) شی باتر محافظت بیشتری در برابر نور خورشید ایجاد می‌کند
شی‌باتر به‌خاطر داشتن ویتامین E ، دارای قابلیت حفاظت از پوست در برابر اشعه ماورای بنفش خورشید است. البته استفاده از شی‌باتر لزوم مصرف ضد آفتاب را از بین نمی‌برد، چون به‌تنهایی به عنوان یک کرم ضد آفتاب مؤثر عمل نمی‌کند، اما به هر حال استفاده از آن روی پوست باعث افزایش محافظت در برابر نور خورشید می‌شود.
با توجه به این موضوع، می‌توانید وقتی خارج از خانه هستید، لایه‌ای از شی‌باتر را روی کرم ضدآفتاب استفاده کنید تا محافظت بیشتری انجام شود. این ماده SPF تقریبی 3 تا 4 دارد.
15) شی باتر به تسکین آفتاب سوختگی و سوختگی‌های پوستی کمک می‌کند
تحقیقات نشان می‌دهند که روغن‌ها برای سوختگی‌های درجه یک (سطحی) پوست مانند آفتاب سوختگی مفید هستند. عناصر ضد التهابی موجود در شی‌باتر قرمزی و تورم را کاهش می‌دهند. اسیدهای چرب موجود در شی‌باتر نیز با حفظ رطوبت در طول فرآیند ترمیم و بازسازی، پوست را تسکین می‌دهند.
اگرچه استفاده از شی باتر، آلوورا و دیگر محصولات طبیعی در درمان سوختگی‌های سطحی رایج است، اما همچنان برای اثبات اثربخشی و کارایی این مواد به تحقیقات بیشتری نیاز است. در مورد سوختگی‌های شدیدتر (مانند تاول آفتاب سوختگی) نیز بهتر است قبل از استفاده موضعی از روغن‌ها با پزشک مشورت کنید.
16) شی باتر به بهبود زخم‌ها کمک می‌کند
این ماده علاوه بر کاهش التهابات زمینه‌ای، با فرآیند بازسازی بافت که برای درمان زخم‌ها بسیار مهم است ارتباط دارد. اسیدهای چرب محافظ موجود در شی‌باتر طی فرآیند ترمیم، از زخم‌ها در مقابل محرک‌های محیطی محافظت می‌کنند.
17) تسکین‌دهنده پوست دچار خارش و پوسته پوسته است
خواص مرطوب کنندگی و ضد التهابی شی باتر برای رفع خارش پوست مفید هستند. خشکی پوست باعث می‌شود پوست شروع به ریزش کرده یا به اصطلاح پوسته‌پوسته شود.
در پی این اتفاق ممکن است پوست به خارش بیفتد. اسیدهای چرب مرطوب کننده موجود در شی باتر با تأمین چربی‌های مورد نیاز پوست، موجب تسکین آن می‌شوند.
اگر خارش به دلیل یک اختلال پوستی مانند پسوریازیس رخ داده باشد، خاصیت ضد التهابی شی‌باتر برای رفع خارش بسیار خوب عمل می‌کند.
18) شی باتر به تسکین پوست نوزادان و بثورات ناشی از پوشک کمک می‌کند
شی باتر خالص یک مرطوب کننده طبیعی و عالی است که هیچ‌گونه مواد شیمیایی ندارد؛ به همین دلیل برای محافظت از پوست کودکان بسیار ایده‌آل است؛ زیرا علاوه بر داشتن خاصیت نرم‌کنندگی، با پوست نازک و حساس نوزادان سازگاری دارد.
شی‌باتر به بهبود گردش خون و بازسازی سلولی کمک می‌کند و همچنین باعث بهبود تولید کلاژن در پوست می‌شود. هر دوی این موارد، به از بین بردن بثورات پوستی ناشی از پوشک کمک می‌کنند.
به‌جای استفاده از مواد شیمیایی گوناگون برای رفع این مشکل، بهتر است از کره شی استفاده کنید. می‌توان از این کره بعد از استحمام کودک استفاده کرد. این کره همچنین برای درمان اگزمای نوزادان و کودکان نوپا نیز کارآیی دارد.
البته بهتر است هیچ‌گاه، هیچ ماده و محصولی را بدون مشورت با پزشک اطفال، برای کودکان استفاده نکنید.
19) مراقبت عالی از لب
شی‌باتر به‌راحتی جذب می‌شود؛ به همین دلیل می‌تواند رطوبت و مواد مغذی مورد نیاز لب‌ها را در فصل سرما و شرایط آب و هوایی خشک تأمین کند؛ بنابراین، می‌توان از آن به‌عنوان یک بالم لب عالی استفاده کرد که برای درمان خشکی و ترک لب نیز بسیار مفید است.
زمانی که از این کره روی لب استفاده می‌شود، در واقع لایه‌ای محافظ روی لب به وجود می‌آید که رطوبت پوست را تا حد زیادی حفظ می‌کند.
شیوه استفاده از شی باتر
برای بهره‌مندی از خواص شگفت‌انگیز شی‌باتر باید محصولاتی را خریداری کنید که حاوی این ماده مفید هستند. قبل از خواب می‌توانید به‌طور مستقیم شی‌باتر را روی پوست‌تان بمالید. استفاده از این ماده می‌تواند به بخشی از روتین مراقبت از پوست روزانه‌تان تبدیل شود.
با استفاده از شی‌باتر و مواد دیگر، می‌توانید ماسک‌های ترکیبی درست کنید. برای استفاده از این ماده ابتدا باید پوست‌تان را با آب گرم یا پاک کننده ها تمیز کنید. سپس صورت خود را با آب خنک بشویید تا منافذ پوست اصطلاحاً بسته شوند.
نکته: قبل از استفاده از شی‌باتر پوست‌تان را بخور ندهید و کاری نکنید که منافذ پوست باز شوند. در این صورت ممکن است شی‌باتر وارد منافذ پوست شده و موجب انسداد آن‌ها شود.
برای تهیه ماسک شی باتر می‌توانید از این مواد نیز استفاده کنید:
- ۱ قاشق غذاخوری عسل خالص
- ۳ تا ۴ قطره روغن هسته انگور
- ۱ قاشق غذاخوری شی‌باتر خالص
این مواد را به‌خوبی با هم مخلوط کنید و روی پوست صورت پخش کنید. اجازه دهید ماسک به‌مدت ۱۰ تا ۱۲ دقیقه روی پوست بماند و بعد پوست را با آب گرم و یک لیف نرم، به آرامی بشویید.
خطرات احتمالی و عوارض جانبی شی باتر
به دلیل اینکه شی‌باتر از آجیل به دست می‌آید، ممکن است در بعضی افراد باعث ایجاد آلرژی و حساسیت شود. البته تاکنون هیچ مورد مستندی از حساسیت و آلرژی با مصرف موضعی شی باتر ثبت نشده است.
حتی افرادی که به آجیل‌های درختی حساسیت دارند نیز می‌توانند از شی‌باتر روی پوست‌شان استفاده کنند. اگر با شروع استفاده از شی‌باتر دچار حساسیت یا التهاب پوستی شدید، باید استفاده از آن را سریعاً قطع کنید.
در صورت احساس درد شدید، تورم یا دشواری در تنفس به نزدیک‌ترین مرکز مراقبت‌های پزشکی مراجعه کنید.
چشم‌انداز
شی باتر نوعی مرطوب کننده پوست است. این ماده التیام‌‌بخش و ضد پیری است و باعث می‌شود پوست جوان‌تر و صاف‌تر به نظر برسد.
استفاده از شی‌باتر خالص ممکن است در برخی افراد باعث مسدود شدن منافذ پوستی و ایجاد جوش شود؛ حتی محصولاتی که حاوی درصد اندکی شی‌باتر هستند هم ممکن است باعث ایجاد جوش در افراد مستعد شود. محصولات آرایشی و بهداشتی حاوی این ماده بسیار متنوع هستند.
کدام محصولات مراقبت از پوست شما دارای شی باتر هستند؟ در این مورد برایمان بنویسید!
منبع:
https://www.healthline.com/health/shea-butter-for-face
https://www.webmd.com/vitamins/ai/ingredientmono-1512/shea-butter
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22499721
تیم نویسندگان
دکتر زهرا کلاهدوز
