شانه یخ زده چیست؟ علت و علائم + درمان خانگی و پزشکی

احتمالاً تمام بزرگسالان در مواقعی درد شانه را تجربه کرده‌‌اند. هنگامی که طولانی‌مدت با کامپیوتر کار می‌کنیم یا فعالیت‌های روزمره تکراری یا سنگین انجام می‌دهیم، درد شانه مشکل دور از ذهنی نخواهد بود. این درد گاه‌به‌گاه می‌آید و می‌رود؛ اما برای عده‌ای مسئله به تدریج پیچیده می‌شود. این درد دلایل مختلفی دارد که «شانه یخ زده» یکی از جدی‌ترین‌های آن است.

در این مقاله نگاهی به علل مختلف درد شانه می‌اندازیم و درباره اقدامات ضروری به هنگام بروز این عارضه صحبت می‌کنیم. سپس به‌طور خاص درباره «شانه یخ زده» به بحثی دقیق‌تر خواهیم پرداخت.

دردهای شانه

شانه یخ زده عارضه‌ای است که می‌تواند درد بسیار شدید و پیش‌رونده‌ای را در شانه ایجاد کند، اما این تنها دلیل درد شدید شانه نیست. درد شانه ممکن است ناشی از خود مفصل شانه یا هر یک از ماهیچه‌ها، رباط‌ها یا تاندون‌های اطراف آن باشد. البته درد ناشی از مفصل معمولاً با فعالیت یا حرکت بازو و شانه بدتر می‌شود.

بیماری‌های مختلفی که بر اندام‌های موجود در قفسه سینه یا شکم تأثیر می‌گذارند (مانند بیماری‌های قلبی یا بیماری‌های مربوط به کیسه صفرا)، نیز می‌توانند باعث احساس درد در شانه شوند.

درد شانه‌ای که از اندام دیگری ناشی می‌شود، درد ارجاعی نامیده شده و معمولاً با حرکت‌دادن شانه شدت نمی‌یابد.

علل و عوامل درد شانه

دردهای معمولی و گذرای شانه می‌توانند ناشی از خوابیدن در جهت نامناسب یا وضعیت نامطلوب شانه در حین انجام کارهای روزانه باشند. اما درد شانه به دلایل جدی‌تری نیز رخ می‌دهد که نیاز به رسیدگی پزشکی دارند. این علل بروز درد شانه عبارت‌اند از:

• نکروز آواسکولار (مرگ بافت استخوانی به دلیل محدودیت جریان خون)
• آسیب شبکه بازویی
• شکستگی بازو
• شکستگی استخوان ترقوه
• بورسیت (التهاب مفصل)
• رادیکولوپاتی گردنی (ناشی از فشردگی یک عصب گردنی در اثر فتق دیسک بین مهره‌ای یا خار استخوانی)
• دررفتگی مفصل شانه
• شانه یخ زده
• حمله قلبی
• گیرافتادگی شانه (عارضه‌ای که در آن بافت نرم به صورت دردناکی در مفصل شانه به دام می‌افتد)
• استئوآرتریت یا آرتروز (عارضه‌ای که باعث تخریب مفاصل می‌شود)
• پلی‌میالژی روماتیکا (یک اختلال التهابی روماتیسمی که باعث درد و سفتی عضلانی به‌ ویژه در شانه‌ها و لگن می‌شود)
• آرتریت روماتوئید (بیماری التهاب مفاصل)
• آسیب عضلات چرخاننده بازو (روتاتور کاف)
• جداشدگی شانه (پارگی رباط‌های میان استخوان ترقوه و بخشی از تیغه شانه)
• التهاب مفصل (آرتریت) عفونی
• رگ‌‌به‌رگ شدن
• التهاب تاندون‌ها
• پارگی تاندون
• سندرم خروجی قفسه سینه (دسته‌ای از بیماری‌ها که در اثر فشردگی، آسیب یا تحریک اعصاب یا عروق خونی موجود در بخش پایین گردن و بالای قفسه سینه رخ می‌دهند.)
• پارگی غضروف

توجه: علل بیان‌‌شده در اینجا معمولاً با درد شانه مرتبط هستند، اما برای تشخیص دقیق باید به پزشک مراجعه کنید.

در صورت بروز درد شانه چه اقداماتی باید انجام داد؟

درد شانه نیاز به بررسی در سه سطح دارد:

1) فوریت‌های پزشکی

درد شانه‌‌ای که همراه با مشکل در تنفس یا احساس تنگی در قفسه سینه باشد، می‌تواند از علائم حمله قلبی باشد و نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد. همچنین اگر درد شانه شما ناشی از جراحت بوده و با علائم زیر همراه است، حتماً از شخصی بخواهید که در اولین فرصت شما را به اورژانس برساند:

• مفصلی که ظاهرش تغییر شکل یافته است
• ناتوانی در استفاده از مفصل شانه یا دور کردن بازو از بدن
• درد شدید
• تورم ناگهانی

2) مراجعه به پزشک

اگر درد شانه شما با موارد زیر همراه بود، از پزشک خود وقت ملاقات بگیرید:

• تورم کم
• قرمزی
• حساسیت به لمس و گرمی اطراف مفصل

3) خود مراقبتی

برای تسکین درد جزئی شانه می‌توانید موارد زیر را امتحان کنید:

• مسکن‌ها: مسکن‌های بدون نسخه مانند استامینوفن، ایبوپروفن و ناپروکسن سدیم ممکن است مؤثر باشند.
• استراحت: از حرکت دادن شانه در هر جهتی که باعث ایجاد درد یا تشدید آن شود، خودداری کنید (حرکت ندادن شانه باید طی چند روز، درد را بهبود بخشد، در غیر این صورت، مراجعه به پزشک لازم است).
• یخ: هر روز چند بار یک کیسه یخ را به مدت 15 تا 20 دقیقه روی شانه دردناک قرار دهید.

در بسیاری از موارد انجام اقدامات خودمراقبتی و گذشت زمان می‌تواند تمام آن چیزی باشد که برای تسکین درد شانه به آن نیاز دارید.

شانه یخ زده چیست؟

شانه یخ زده که به نام کپسولیت چسبنده نیز شناخته می‌شود، وضعیتی است که با سفتی و درد در مفصل شانه و محدود شدن دامنه حرکتی آن، خود را نشان می‌دهد. علائم و نشانه‌ها به تدریج شروع شده و با گذشت زمان تشدید می‌شوند؛ اما معمولاً در مدت یک تا سه سال به درمان پاسخ داده و در نهایت از بین می‌روند. بعضی مواقع این زمان می‌تواند طولانی‌تر شود. اما معمولاً درد و خشکی در نهایت از بین می‌روند.

بررسی کوتاه

خطر ابتلا به شانه یخ زده در صورتی افزایش می‌یابد که شما در حال بهبود یافتن از برخی مشکلات پزشکی خاص باشید یا در وضعیتی قرار داشته باشید که مانع از حرکت بازوی شما می‌شود، مانند سکته مغزی یا ماستکتومی (عمل جراحی برداشتن سینه).

شانه یخ زده از طریق انجام تمرینات حرکتی و تجویز کورتیکواستروئیدها و داروهای بی‌حس‌کننده که به کپسول مفصلی تزریق می‌شوند، قابلیت درمان دارد. در موارد نادری جراحی به روش آرتروسکوپی (استفاده از ابزارهای لوله‌ای ظریف چراغ‌دار) توصیه شده است که برای شل کردن کپسول مفصلی به منظور حرکت آزادانه‌تر آن انجام می‌‌شود. بروز مجدد شانه یخ زده در همان شانه غیر معمول است اما برخی افراد ممکن است در شانه مخالف دوباره به عارضه شانه یخ زده دچار شوند.

علائم شانه یخ زده

علائم شانه یخ زده معمولاً به آرامی و در سه مرحله آشکار می‌شوند و البته هر مرحله می‌تواند چند ماه طول بکشد.

1. یخ زدن: هر حرکت شانه باعث درد می‌‌‌شود و دامنه حرکتی شانه به تدریج محدود می‌شود.
2. یخ زده: ممکن است در این مرحله درد شروع به کاهش کند اما با این حال شانه شما سفت‌تر می‌شود و استفاده از آن دشوارتر یا حتی ناممکن خواهد بود.
3. ذوب: دامنه حرکت شانه شما شروع به بهبود می‌کند.

برای برخی افراد درد هنگام شب تشدید می‌شود و گاهی اوقات خواب را نیز مختل می‌کند.

چرا دچار شانه یخ زده می‌شویم؟

استخوان‌ها، رباط‌ها و تاندون‌هایی که مفصل شانه شما را تشکیل می‌دهند، در یک کپسول از بافت همبند (بافتی که اعضا  و ساختارهای بدن را متصل به هم نگه می‌دارد) قرار دارند. شانه زمانی دچار یخ‌زدگی می‌شود که این کپسول در اطراف مفصل شانه، ملتهب، ضخیم و سفت شده و حرکت آن را محدود می‌کند.

پزشکان هنوز درباره دلایل رخ‌دادن این عارضه برای برخی افراد مطمئن نیستند، اما با این حال عارضه شانه یخ زده در افرادی که دچار دیابت هستند یا کسانی که مجبور شده‌اند شانه خود را برای مدت طولانی بدون حرکت نگه دارند (مانند کسانی که در دوران نقاهت بعد از عمل جراحی یا شکستگی بازو هستند)، بیشتر اتفاق می‌افتد.

همچنین افرادی که با دست خود به طور مرتب فعالیت‌هایی با دامنه حرکتی محدود انجام می‌دهند (مثل رنده کردن یا خرد کردن هویج خام و سایر مواد غذایی سفت، یا کارهایی شبیه به این که مفصل شانه حرکات تکراری کوتاه انجام می‌دهد) بیشتر در معرض ابتلا به شانه یخ زده هستند.

عوامل خطر

برخی عوامل می‌توانند خطر ابتلا به شانه یخ زده را افزایش دهند:

1) سن و جنسیت

افراد 40 سال به بالا، به‌ویژه زنان بیشتر احتمال دارد که به شانه یخ زده مبتلا شوند.

2) بی‌تحرکی یا کاهش تحرک

افرادی که بی‌‌تحرکی طولانی‌مدت یا کاهش تحرک شانه را تجربه کرده‌اند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به شانه یخ زده هستند. بی‌حرکتی می‌تواند ناشی از عوامل بسیاری باشد، از جمله:

• آسیب عضلات یا تاندون‌های چرخاننده بازو (روتاتور کاف)
• شکستگی بازو
• سکته مغزی
• دوره نقاهت پس از جراحی

3) بیماری‌های سیستمیک

به نظر می‌رسد افراد مبتلا به برخی بیماری‌های خاص بیشتر در معرض ابتلا به شانه یخ زده باشند. بیماری‌هایی که ممکن است خطر ابتلا به این عارضه را افزایش دهند، عبارت‌اند از:

• دیابت
• پرکاری تیروئید (هایپرتیروئیدیسم)
• کم‌کاری تیروئید (هایپوتیروئیدیسم)
• بیماری سل
• بیماری پارکینسون
• بیماری‌های قلبی – عروقی

شانه یخ زده چقدر شایع است؟

شانه یخ زده تقریباً در 4 درصد افراد اتفاق می‌افتد؛ اما تا 36 درصد از بیماران مبتلا به دیابت را درگیر می‌کند. بیماران زن معمولاً در دهه‌‌های پنجم تا هفتم زندگی بیشتر درگیر این عارضه می‌شوند.

پیشگیری از یخ‌زدگی شانه

یکی از شایع‌ترین علل یخ‌زدگی شانه «بی‌حرکتی» است که می‌تواند در دوران نقاهت پس از آسیب شانه، شکستگی بازو یا سکته مغزی ایجاد شود. اگر دچار نوعی آسیب‌‌‌دیدگی شده‌اید که حرکت دادن شانه را برایتان دشوار می‌کند، حتماً با پزشک خود درباره تمرینات مربوط به حفظ دامنه حرکتی مفصل شانه مشورت کنید.

تشخیص شانه یخ زده

شانه یخ زده بر دامنه حرکتی فعال و غیر فعال تأثیر می‌گذارد. پزشک شما در معاینه فیزیکی ممکن است از شما بخواهد که دستتان را به شیوه‌های مختلفی حرکت دهید تا درد را بررسی کرده و دامنه حرکتی شانه را ارزیابی کند (محدوده حرکتی فعال). سپس ممکن است پزشک در حالی که بازوی شما را حرکت می‌دهد، از شما بخواهد که عضلات خود را شل کنید (محدوده حرکتی غیر فعال). در برخی موارد پزشک ممکن است برای تعیین دامنه حرکتی فعال و غیر فعال شما یک داروی بی‌حس‌کننده به شانه تزریق کند.

شانه یخ زده معمولاً تنها از روی علائم و نشانه‌ها قابل تشخیص است، اما پزشک می‌تواند بررسی‌های تصویربرداری مانند اسکن با اشعه ایکس یا ام آر آی را نیز برای رد کردن فرضیات دیگر پیشنهاد کند.

درمان شانه یخ زده

درمان‌های شانه یخ زده شامل کنترل درد و حفظ دامنه حرکتی شانه، تا جای ممکن است. روش‌های متفاوتی برای دستیابی به این هدف وجود دارد که در ادامه می‌خوانید. پیشنهاد می‌کنیم انجام حرکات ورزشی که در ادامه می‌آموزید را جدی بگیرید.

1) تمرینات حرکتی

انجام منظم برخی تمرینات می‌تواند دامنه حرکتی شانه شما را تا حد زیادی بهبود ببخشد و در نتیجه از درد آن بکاهد. توصیه‌های ورزشی متخصصان دانشکده پزشکی هاروارد، برای افزایش دامنه حرکتی شانه و کاهش درد به این صورت است:

• کشش آونگ

ابتدا این تمرین را انجام دهید. شانه‌های خود را ریلکس کنید. صاف ایستاده و سپس کمی خم شوید. اجازه دهید دست آسیب‌دیده آویزان بماند و سپس آن را به شکل یک دایره با شعاع 30 سانتی‌متر بچرخانید. در هر جهت (ساعت‌گرد و پادساعت‌گرد)، 10 بار این حرکت را تکرار کنید. با بهبود وضعیت‌تان، شعاع چرخش را بیشتر کنید اما بیش از حد به دست‌تان فشار نیاورید. هر‌گاه احساس آمادگی کردید می‌توانید این نرمش را با نگه‌داشتن یک وزنه سبک در دست آسیب‌دیده نیز انجام دهید.

• قدم‌زدن انگشتان

به اندازه سه چهارم طول دست‌تان از دیوار فاصله گرفته و بایستید. دست آسیب‌دیده را به سمت دیوار دراز کرده و با ارتفاعی هم‌اندازه کمرتان نوک انگشت‌ها را به دیوار تماس دهید. آرنج‌تان را به آرامی خم کرده و با انگشتان‌تان به حالت راه رفتن آرام به سمت بالا حرکت کنید. دقت کنید که این حرکت را باید با فشار انگشتان‌تان انجام دهید، نه با استفاده از عضلات شانه. تا جایی که احساس فشار نمی‌کنید، انگشتان‌تان را رو به بالا به حالت عنکبوتی راه ببرید. سپس به آرامی شانه آسیب دیده را به کمک دست سالم پایین آورده و حرکت را از نو تکرار کنید. این نرمش را 10 تا 20 بار در روز انجام دهید.

• کشش حوله

یک حوله با طول تقریبی 90 سانتی‌متر را از یک انتها در پشت خود گرفته و انتهای دیگر را در سمت مخالف با دست دیگر بگیرید. حوله را در حالت افقی نگه داشته و از دست سالم خود استفاده کنید تا دست آسیب‌دیده را آرام به سمت بالا بکشید.

• کشش متقاطع

بنشینید یا بایستید. از دست سالم خود استفاده کنید تا دست آسیب‌دیده را از قسمت آرنج بلند کرده و به بدن نزدیک کنید. فشار کمی به دست آسیب‌دیده وارد کنید تا احساس کشیدگی ملایمی در آن احساس شود. این حرکت را 10 تا 20 بار در روز و هر بار به مدت 15 تا 20 ثانیه تکرار کنید.

• کشش زیربغل

به کمک دست سالم خود، دست آسیب‌دیده را روی سطحی به ارتفاع سینه خود قرار دهید. زانو‌های خود را به آرامی خم کنید. به مرور زانوان خود را بیشتر خم کرده تا کشیدگی ملایمی را در قسمت زیر‌بغل خود حس کنید. سپس دوباره به حالت ایستاده برگردید. با هر بار تکرار سعی کنید زانو‌هایتان را بیشتر خم کنید، اما فشار زیادی به خود وارد نکنید. این حرکت را 10 تا 20 بار در روز تکرار کنید.

2) داروها

مسکن‌های بدون نسخه مانند آسپرین و ایبوپروفن می‌تواند به کاهش درد و التهاب ناشی از شانه یخ زده کمک کند. در برخی موارد پزشک ممکن است داروهای تسکین‌‌دهنده و ضد التهاب قوی‌تری را تجویز کند.

3) مراجعه به فیزیوتراپیست

اینکه برای درمان به فکر مراجعه به یک فیزیوتراپیست باشید، ایده بسیار خوبی است. او می‌تواند تمرینات مخصوص دامنه حرکتی را به شما آموزش دهد تا به بازیابی هرچه بیشتر حرکت شانه کمک کند. تعهد و تداوم شما در انجام این تمرینات برای بهینه‌سازی و بازیابی تحرک شانه مهم است. علاوه بر این، درمانی که یک فیزیوتراپیست می‌تواند در مطب خود انجام دهد، معمولاً برای بهبود جریان خون در شانه و ساده‌سازی تمرینات بسیار مفید است. این اقدامات می‌توانند طول مدت بهبودی و شدت درد شانه شما را کاهش دهند.

4) جراحی و روش‌های دیگر

معمولاً شانه یخ زده در مدت دوازده تا هجده ماه با انجام منظم حرکات ورزشی، بهبود می‌یابد. البته پزشک در صورت مشاهده علائم پایدار ممکن است موارد زیر را به شما توصیه کند:

• تزریق استروئید: تزریق کورتیکواستروئیدها به مفصل شانه به‌خصوص در مراحل اولیه این عارضه می‌تواند به کاهش درد و بهبود تحرک شانه کمک کند.
• اتساع مفصل: تزریق آب استریل به داخل کپسول مفصلی می‌تواند به اتساع بافت کمک کرده و حرکت مفصل را آسان‌تر کند.
• حرکت دادن شانه: در این روش شما یک داروی بیهوشی عمومی دریافت می‌کنید. بنابراین بیهوش خواهید شد و هیچ دردی را احساس نخواهید کرد. سپس پزشک مفصل شانه شما را در جهات مختلف حرکت می‌دهد تا به شل شدن بافت سفت‌شده کمک کند.
• عمل جراحی: تجویز عمل جراحی برای درمان شانه یخ زده به ندرت اتفاق می‌افتد، اما اگر هیچ‌یک از روش‌های درمانی دیگر مؤثر واقع نشود، پزشک ممکن است جراحی را برای برداشتن بافت اسکار و برطرف کردن چسبندگی داخل مفصل شانه پیشنهاد کند. پزشکان معمولاً این جراحی را با ابزارهای لوله‌ای ظریف دارای چراغ انجام می‌دهند. این ابزار از طریق ایجاد برش‌های کوچک در اطراف مفصل (آرتروسکوپی)، وارد بدن می‌شوند.

5) سعی کنید تا جایی که می‌توانید، از شانه یخ زده استفاده کنید

ضمن توجه به محدودیت‌های دامنه حرکتی و درد شانه، تا حد امکان به استفاده از شانه و دستِ درگیر ادامه دهید. گرم یا سرد کردن شانه می‌تواند به تسکین درد کمک کند.

6) طب جایگزین

طب سوزنی و تحریک الکتریکی عصب از راه پوست (TENS) روش‌هایی هستند که احتمالاً برای درمان مشکل شانه یخ زده مؤثر خواهند بود.

• طب سوزنی

این روش شامل قرار دادن سوزن‌‌های بسیار ظریف در پوست نقاط خاصی از بدن، برای تحریک اعصاب حسی است. به طور معمول سوزن‌ها به مدت پانزده تا چهل دقیقه در محل مورد نظر باقی می‌مانند. از آنجا که این سوزن‌‌ها به نازکی تار مو و انعطاف‌پذیر هستند و عموماً به صورت سطحی وارد پوست می‌شوند، این درمان در اکثر موارد بدون درد است.

• تحریک الکتریکی عصب از راه پوست (TENS)

دستگاه تحریک الکتریکی عصب از راه پوست، جریان الکتریکی ضعیفی را به نقاط کلیدی یک مسیر عصبی می‌‌رساند. جریانی که از طریق الکترودهای چسبانده ‌شده به پوست شما منتقل می‌شود، دردناک یا مضر نیست. البته دقیقاً مشخص نیست که تحریک الکتریکی عصب از راه پوست چگونه کار می‌کند، اما تصور بر این است که این روش ممکن است آزادسازی مولکول‌های بازدارنده درد (اندورفین‌‌ها) را تحریک یا رشته‌های عصبی حامل تکانه‌های درد را مسدود کند.

جمع‌بندی

در این مقاله درباره علل مختلف درد شانه و جزئیات مربوط به شانه یخ زده نکاتی را بررسی کردیم؛ از علل و علائم تا پیشگیری و درمان. اگرچه تشخیص دقیق فقط توسط پزشک متخصص انجام می‌شود، اما دانستن علل و علائم شانه یخ زده به شما کمک می‌کند تا اگر متوجه بروز این مشکل در خود یا عزیزانتان شدید، سریع‌تر به دنبال درمان بروید تا نتایج بهتری بگیرید.

نوبت شما

آیا شما هم تجربه‌ای در مورد شانه یخ زده، علل و درمان آن داشته‌اید؟ بهترین تمرینی که برای افزایش دامنه حرکتی شانه پیشنهاد می‌کنید چیست؟ منتظر نظرات و خواندن تجربیات شما هستیم.