بدنسازان و افرادی که به طور حرفه‌ای ورزش می‌کنند به طور معمول تحت فشارهای بدنی شدیدی قرار می‌گیرند. از این رو تغذیه آنها بیش از سایر افراد باید مورد توجه قرار گیرد. تغذیه بدنسازان باید در برگیرنده کلیه مواد مغذی باشد تا بدن آنها بر اثر کمبود کارایی خود را از دست ندهد و همچنان بتوانند پیشرفت‌های ورزشی خود را پیش ببرند. در میان مواد مغذی سلنیوم یکی از مهم‌ترین مواد معدنی است که اگرچه کمتر به آن پرداخته شده است اما فواید بسیاری برای ورزشکاران دارد. از فواید سلنیوم در بدنسازی چه می‌دانید؟
سلنیوم چیست ؟
سلنیوم یک ماده معدنی کمیاب است که بخش عمده‌ای از پروتئین موجود در بدن را نیز تشکیل می‌دهد. اگرچه مقدار سلنیومی که بدن انسان روزانه به آن نیاز دارد حتی به 100 میلی‌گرم در روز نیز نمی‌رسد اما همین مقدار اندک فواید بسیار مهمی را به همراه دارد. سلنیوم در بدن بیشتر به شکل سلنوپروتئین وجود دارد. سلنوپروتئین‌ها همان‌طور که از نامشان پیداست پروتئین‌هایی هستند که سلنیوم را در خود جای داده‌اند و علاوه بر اینکه به حفظ سلامت سلول‌ها کمک می‌کنند، در عملکردهایی همچون بازسازی ماهیچه‌ها نیز دخیل هستند. برای تامین سلنیوم مورد نیاز بدن هم می‌توان از مواد غذایی حاوی این ماده بهره گرفت و من قرص سلنیوم که در داروخانه‌ها موجود است.
نقش سلنیوم در بدن انسان
پیش از آنکه اهمیت مصرف سلنیوم در بدنسازی را بررسی کنیم، بهتر است با عملکرد این ماده معدنی بیشتر آشنا شوید. سلنیوم به دلیل داشتن خاصیت آنتی اکسیدانی یکی از مفیدترین املاح معدنی به شمار می‌آید که مبارزه با رادیکال‌های آزاد را چشمگیرترین فایده آن می‌توان دانست. استرس اکسیداتیو زمانی اتفاق می‌افتد که تولید رادیکال‌های آزاد از مقدار آنتیاکسیدانهای موجود در بدن پیشی بگیرد. قرار گرفتن در معرض آلاینده‌ها و سموم شیمیایی، کمبود خواب، قرار گرفتن در محیط‌های استرس‌زا، مصرف زیاد الکل، تنباکو، قندهای تصفیه شده و…منجر به استرس اکسیداتیو خواهد شد. خواص سلنیوم آنقدر زیاد است که حتی مصرف قرص سلنیوم برای بارداری نیز پیشنهاد می‌شود.
ورزش با شدت زیاد نیز می‌تواند منجر به تولید گونه‌های فعال اکسیژن یا همان رادیکال‌های آزاد شده و استرس اکسیداتیو به وجود آورد. سلنیوم از جمله مواد مغذی است که می‌تواند با رادیکال‌های آزاد به مقابله پرداخته و آسیب ناشی از فعالیت آنها را خنثی نماید. از این رو برای حفظ سلامتی همه افراد علی‌الخصوص بدنسازان حرفه‌ای ضروری به نظر می‌رسد.
برای کسب اطلاعات بیشتر مقاله: سلنیوم چیست و علائم کمبود آن در بدن کدام است ؟ را حتما مطالعه کنید.
فواید سلنیوم در بدنسازی
نقش سلنیوم در بدنسازی از لحاظ زیر قابل توجه است:
کاهش استرس اکسیداتیو ناشی از تمرینات سنگین
گفتیم که سلنیوم خاصیت آنتی اکسیدانی بسیار قوی دارد و از سلول‌ها در برابر استرس اکسیداتیو محافظت می‌کند. اگر از سلنیوم در قالب مکمل غذایی یا قرص استفاده کنید، استرس اکسیداتیوی که در نتیجه تمرینات سنگین ورزشی ممکن است اتفاق بیفتد، خنثی شده و در نتیجه آسیب کمتری به سلول‌ها و اندام‌های بدن وارد خواهد شد.
کمک به بازیابی عضلات
از دیگر خواص سلنیوم در بدنسازی می‌توان به نقش این عنصر در بازیابی سلامت و توان ماهیچه‌ها اشاره کرد. کمبود سلنیوم می‌تواند منجر به بروز خستگی شدید در ورزشکاران شود. بنابراین با تامین این ماده معدنی برای بدن می‌توان از شدت خستگی پس از ورزش نیز کاست.
آیا سلنیوم می تواند سطح تستوسترون را در بدن افزایش دهد ؟
به طور کلی گفته می‌شود که سلنیوم تقویت کننده طبیعی سطح تستوسترون در بدن است اما اکثر تحقیقات نشان می‌دهند که این ادعا چندان صحیح نیست و تا حدی در آن اغراق شده است. در یک مطالعه که اثرات مکمل سلنیوم بر سطح تستوسترون در مردانی که مشکل باروری داشتند مورد بررسی قرار گرفت، به شرکت کنندگان روزانه 200 میکروگرم سلنیوم به مدت 26 هفته داده شد. نتیجه آن بود که افزایش اندکی در سطح تستوسترون دیده شد که چندان قابل توجه نبود. متاسفانه در مطالعات دیگری که در این مورد صورت گرفت نیز تفاوت فاحشی در سطح تستوسترون مشاهده نشد. نتیجه نهایی اینکه احتمالا سلنیوم در بالا رفتن میزان تستوسترون در بدن نقش دارد اما این نقش چندان زیاد نیست که بتوان از آن بهره گرفت.
عوارض کمبود سلنیوم برای ورزشکاران
نقش سلنیوم در بدنسازی را شرح دادیم. حتی اگر ورزشکار نیز نیستید، به تامین سلنیوم برای بدن خود دقت کنید زیرا این ماده حتی در تقویت رشد موهای شما نیز می‌تواند موثر واقع شود و از همه مهم‌تر سیستم ایمنی بدن را نیز بهبود می‌بخشد. سلنیوم در بسیاری از مواد غذایی یافت می‌شود بنابراین کمبود آن در کشورهای پیشرفته نادر است اما با این حال در برخی از افراد نیز وجود دارد. در مناطقی که خاک آنجا مقدار سلنیوم اندکی داشته باشد، افراد با کمبود این ماده مواجه می‌شوند که ممکن است به کاردیومیوپاتی منجر شود.
خستگی از جمله علائم بارز کمبود سلنیوم در بدن محسوب می‌شود اما هر نوع خستگی جسمی را نیز نمی‌توان به کاهش سطح این ماده معدنی در بدن مرتبط دانست. آجیل برزیلی از غنی‌ترین مواد غذایی طبیعی حاوی سلنیوم در بدن است. همچنین در گوشت قرمز، جو دوسر و برنج قهوه‌ای نیز مقادیر مناسبی از این عنصر را خواهید یافت. در صورتی که از منابع غذایی حاوی سلنیوم به مقدار کافی استفاده نمی‌کنید، بهتر است از قرص سلنیوم برای جبران کمبود این ماده در بدن خود کمک بگیرید. از بهترین مکمل های حاوی سلنیوم به موارد زیر می‌توان اشاره کرد:
- قرص سلن پلاس یوروویتال
- کپسول سلن پلاس آپوویتال
- قرص مگا سلنیوم ویواتیون
در مکمل‌های ذکر شده در کنار سلنیوم مواد مغذی دیگری نیز یافت می‌شوند.
مقدار مصرف سلنیوم برای بدنسازان
بزرگسالان بالای 19 سال چه خانم و چه آقا روزانه به 55 میکروگرم سلنیوم نیاز دارند اما حداکثر مقداری که در طی روز می‌توان از این عنصر استفاده نمود، 400 میکروگرم است. از آنجایی که ورزشکاران به دلیل انجام تمرینات سنگین ممکن است به مقدار سلنیوم بیشتری نیاز داشته باشند، بنابراین می‌توانند دوز مصرفی خود را حتی تا 400 میکروگرم نیز افزایش دهند.
عوارض مصرف بیش از حد سلنیوم برای بدنسازان
اگر بیش از 400 میکروگرم در روز از سلنیوم استفاده شود، ممکن است مسمومیت در بدن ایجاد شده و عوارضی همچون حالت تهوع، دل‌درد و استفراغ را به همراه داشته باشد. ریزش مو و شکننده شدن ناخن‌ها را نیز از عوارض مصرف بیش از حد سلنیوم می‌توان دانست. در صورتی که فرد ورزشکار یا غیر ورزشکار بدون توجه به دوز مصرفی مقادیر بالایی سلنیوم را مورد استفاده قرار دهد، حتی ممکن است به اندام‌هایی همچون قلب و کلیه نیز آسیب برسد. برای کسب اطلاعات بیشتر مقاله: عوارض قرص سلنیوم و خطرات مصرف بیش از حد آن را حتما بخوانید.
سخن پایانی
سلنیوم در بدنسازی از این جهت قابل توجه است که نقش آنتی اکسیدانی داشته و آسیب رادیکال‌های آزاد به سلول‌ها را خنثی می‌کند. این ماده معدنی همچنین می‌تواند در قدرت بازیابی عضلات و کاهش خستگی پس از ورزش نیز مفید واقع شود. فواید مصرف سلنیوم آنقدر زیاد است که حتی امروزه از نقش آن در بیماری کرونا نیز سخن می‌گویند زیرا چنانچه اشاره کردیم این عنصر در بالا بردن توان ایمنی بدن نقش دارد. به عنوان یک بدنساز یا ورزشکار حرفه‌ای حتما به تامین سلنیوم برای بدن خود در مقادیر کافی توجه داشته باشید.
