عفونت قارچی کرم حلقوی یا قارچ پوست سر نوعی بیماری عفونی واگیردار است که اگر به موقع درمان نشود، باعث طاسی و از دست رفتن موها می‌شود. تماس با فرد ناقل، اصلی‌ترین راه سرایت این بیماری است. در این مقاله هر چیزی را که باید درباره این بیماری بدانید از جمله اینکه این عفونت چگونه ایجاد می‌شود، از چه طریقی سرایت پیدا می‌کند و چگونه می‌توانید از آن پیشگیری کنید را بیان کرده‌ایم. به همین دلیل، توصیه می‌کنیم حتماً مقاله زیر را بخوانید.
به چه عفونتی قارچ پوست سر می گوییم؟
نام “عفونت قارچی کرم حلقوی” به معنای وجود کرم یا انگل در بدن فرد نیست بلکه دلیل این نام‌گذاری این است که روی پوست سر مبتلایان، بخش هایی دایره‌ای شکل ایجاد می‌شود. این دایره‌ها در مرکز، هموار و در لبه‌ها کمی برآمده هستند. به این بیماری «تینه آ کپیتیس» نیز می‌گویند. عفونت قارچی کرم حلقوی بر پوست سر و ساقه مو تأثیر می‌گذارد و بخش‌های کوچک خارش دار و پوسته پوسته را روی سر ایجاد می‌کند.
در واقع، قارچ‌هایی به نام «درماتوفیت»، پوست سر را کچل می کنند. قارچ‌ها ارگانیسم‌هایی هستند که در بافت‌های مرده‌‌ای مانند مو، ناخن و لایه‌های خارجی پوست رشد می‌کنند. درماتوفیت‌ها، گرما و رطوبت را ترجیح می‌دهند، به همین دلیل روی پوست عرق کرده و مرطوب رشد می‌کنند.
زندگی کردن در اماکن پرجمعیت و بهداشت نامناسب، شیوع این بیماری را افزایش می‌دهد.
چگونه ممکن است به عفونت قارچی کرم حلقوی مبتلا شوید؟
همانطور که بیان شد، تماس با فرد ناقل، اصلی‌ترین راه سرایت قارچ پوست سر در بین افراد است. در ادامه به بررسی این موضوع و سایر راه‌های انتقال این بیماری خواهیم پرداخت.
تماس با افراد ناقل و وسایل آنان
عفونت قارچی تینه آ کپیتیس بیشتر از طریق تماس با فرد مبتلا و استفاده مشترک از حوله آلوده منتقل می‌شود. اما این تمام ماجرا نیست و کرم حلقوی پوست سر در شرایط زیر نیز منتقل می‌شود:
- قارچ و هاگ (اسپور) آن تا مدتی طولانی بر وسایلی نظیر شانه، برس، حوله کثیف، مبل و ملحفه، زنده باقی می‌ماند.
- برخی افراد بدون اینکه به این بیماری مبتلا باشند، ناقل قارچ هستند. بدین معنا که آنها روی پوست و موی خود این قارچ را دارند، اما این قارچ به پوست آنها حمله نکرده است و هیچ نشانه و عفونتی روی پوست آنها دیده نمی‌شود. با وجود این، ممکن است قارچ را به فرد دیگری منتقل کنند.
- گاهی این بیماری در یک خانواده یا یک مدرسه شیوع پیدا می‌کند.
تماس با حیوانات آلوده
برخی از سگ‌ها، گربه‌ها و حیوانات خانگی دیگر بر پوست خود عفونت‌های قارچی دارند و آن را، به ویژه به کودکان، منتقل می کنند (اگر فکر می‌کنید حیوان خانگی شما به این بیماری مبتلاست، با دامپزشک مشورت کنید، زیرا درمان حیوانات هم امکان پذیر است). حیوانات مزرعه نیز ممکن است منبع این عفونت باشند. حتی لمس کردن چیزی در مزرعه‌ای که حیوانات آلوده به این عفونت از آن گذشته‌اند نیز کافی است تا پوست شما هم به آن عفونت، آلوده شود.
سایر دلایل
قارچ‌ها شایع هستند و به شکل غیرمنتظره ای سبب عفونت می‌شوند. مثلاً هاگ‌های قارچ ممکن است از طریق هوا از یک فرد آلوده منتقل شود و بر پوست سر فرد دیگری بنشیند. اسپورها ممکن است به قارچ تبدیل شوند و عفونت ایجاد کنند.
عفونت قارچی کرم حلقوی سر اساساً بر کودکان کوچکتر تأثیر می‌گذارد و در بین بزرگسالان زیاد شایع نیست.
برخی متخصصان حدس می زنند به دلیل افزایش چربی طبیعی پوست سر (سبوم) بعد از دوره نوجوانی، بزرگسالان تا حدی به این قارچ مقاوم می‌شوند؛ زیرا سبوم، ویژگی‌هایی دارد که پوست سر را نسبت به قارچ مقاوم می‌سازد.
قارچ پوست سر چه نشانه هایی دارد؟
شایع ترین نشانه این بیماری، خارش بخش هایی از پوست سر است. سایر علائم قارچ پوست سر عبارتند از:
- شکنندگی مو
- پوسته پوسته شدن سر
- قرمزی پوست سر
- طاسی سکه‌ای (آلوپسی آره آتا)
- موی شکننده
- درد در پوست سر
- تورم غدد لنفاوی
- تب خفیف
- نقاط سیاه در ناحیه موهای شکننده
اگر این مشکل را درمان نکنید، کم‌کم پیشرفت می‌کند و پخش می‌شود.
عفونت قارچی کرم حلقوی را چگونه تشخیص می دهند؟
گاهی نشانه‌ها کاملاً به عفونت قارچی اشاره دارند، با این حال ممکن است در ابتدای امر، عفونت قارچی کرم حلقوی سر با اختلالات دیگری اشتباه گرفته شود. مثلاً در برخی موارد، این نشانه‌ها به علائم پسوریازیس یا شوره شدید سر شبیه است. عفونت قارچی یکی از دلایل ایجاد طاسی سکه‌ای و ریزش مو محسوب می‌شود.
برای تشخیص دقیق این عفونت، معمولاً پزشک، نمونه‌ای از مو یا بخشی از پوست درگیر شده را به آزمایشگاه می‌فرستد. نمونه‌ها در زیر میکروسکوپ قرار می‌گیرند و کشت می‌شوند تا مشخص شود که به عفونت قارچی مبتلا شده‌اید یا خیر.
اگر به عفونت قارچی پوست سر دچار شوید، باید چه کار کنید؟
اگر پزشک، بیماری شما یا فرزندانتان را تأیید کرده است، باید:
- وسایلی نظیر شانه، کلاه، بالش، پتو و قیچی را که به اسپور (هاگ) قارچ آلوده‌اند، با مواد سفیدکننده‌ای مثل آب ژاول ضدعفونی کرده یا آنها را دور بیندازید. هدف از این کار، جلوگیری از ابتلای مجدد به عفونت و پیشگیری از انتقال آن به دیگران است.
- از حوله مشترک استفاده نکنید.
- حوله‌های استفاده شده را زود به زود بشویید.
- لازم نیست کودکان را از مدرسه دور نگاه دارید، با این حال، مطمئن شوید که عفونت به دیگران منتقل نمی‌شود. بچه‌ها باید به دقت درمان‌های توصیه شده توسط پزشک را دنبال کنند.
- پوست سر کودکانی را که در یک خانه زندگی می کنند، کنترل کنید. اگر نشانی از پوسته پوسته شدن و ریزش مو مشاهده کردید، باید به دنبال درمان آن باشید.
- اگر شک کردید که حیوان خانگی شما منبع عفونت قارچی است، به توصیه‌های دامپزشک عمل کنید.
راه های درمان قارچ پوست سر
1) داروهای ضد قارچ
استفاده از داروی ضد قارچ خوراکی برای از بین بردن عفونت قارچی کرم حلقوی سر ضروری است. این داروها، معمولاً کار خود را خیلی خوب انجام می‌دهند و مؤثرند.
- گریزئوفولوین (ضد قارچ): این دارو سالهاست که به عنوان اولین گزینه درمانی عفونت قارچی کرم حلقوی پوست سر تجویز می‌شود. گریزئوفولوین معمولاً برای یک دوره 8 تا 12 هفته‌ای استفاده می‌شود.
- تربینافین: مصرف این دارو به جای گریزئوفولوین در حال افزایش است. مصرف کنندگان این دارو معمولاً چهار هفته زمان برای بهبود نیاز دارند. تکمیل دوره درمانی، برای از بین بردن کامل قارچ‌ها از پوست سر اهمیت بسیاری دارد.
- ایتراکونازول و فلوکونازول: گاهی اوقات داروهای ضد قارچ دیگری مانند ایتراکونازول و فلوکونازونازول استفاده می‌شوند.
به طور کلی داروهای ضدقارچ قابل تحمل هستند و عوارض جانبی شایعی ندارند. با این حال، برخی افراد ممکن است اثرات جانبی این داروها را تجربه کنند.
برخی افراد اصلاً نباید از این داروها استفاده کنند. مثلاً زنانی که در سنین باروری قرار دارند، نباید در طول درمان با گریزئوفولوین (و تا یک ماه پس از مصرف آن) باردار شوند؛ مردان نیز در طول درمان با گریزئوفولوین (و تا شش ماه پس از آن) باید از روش‌های جلوگیری از بارداری استفاده کنند، زیرا این دارو به اسپرم آسیب می‌رساند.
بنابراین، قبل از مصرف هر دارویی حتماً باید با پزشک مشورت کنید.
2) شامپو و کرم های ضدقارچ
شامپوها و کِرِم‌های ضد قارچ، به طور کامل عفونت قارچی را از بین نمی برند؛ زیرا قارچ‌ها به ساقه مو نفوذ می‌کنند، جایی که کِرِم ها و شامپوها نمی‌توانند به آن نفوذ کنند. بنابراین، این مواد نمی‌توانند به طور کامل شرایط را درمان کنند، هرچند قارچ و اسپور آن را از روی مو و پوست حذف می‌کنند.
با وجود این، ممکن است پزشک، علاوه بر داروهای خوراکی، برای شما شامپو یا کرم ضد قارچ تجویز کند. معمولاً باید این شامپوها را دو بار در هفته و تا چند هفته استفاده کنید. شامپوهای تجویزی، قارچ های سطح بدن (ساقه مو و پوست سر) را از بین می‌برند. همچنین، احتمال انتقال قارچ به کودکان دیگر را کاهش می‌دهند.
بهبود و عفونت مجدد
عفونت قارچی کرم حلقوی به کندی درمان می‌شود. ممکن است بعد از یک ماه اولین نشانه‌های درمان را مشاهده کنید، اما صبور باشید. درمان خود را با حوصله ادامه دهید و همه داروهای تجویز شده را به طور صحیح مصرف نمایید.
ممکن است پزشک، شما یا فرزندتان را به مدت 4 تا 6 هفته معاینه و کنترل کند تا مطمئن شود که عفونت کاملاً از بین رفته است. گاهی اوقات رهایی از این بیماری به واسطه امکان بازگشت مجدد آن سخت و زمان‌بر می‌شود. با این حال اغلب، احتمال عود مجدد بیماری در سنین بلوغ به شدت کاهش می‌یابد و به صفر می‌رسد. پوسته پوسته شدن پوست سر یا طاسی سکه‌ای، از تأثیرات بلند مدت عفونت قارچی به شمار می‌روند.
کودک شما می تواند با شروع درمان به مدرسه بازگردد، اما باید زمان مناسب برای بازگشت او به مدرسه را از پزشک بپرسید.
از قارچ پوست سر جلوگیری کنید
طبق سایت مایوکلینیک، درماتوفیت‌هایی که سبب بروز عفونت قارچ سر می‌شوند، معمولاً شایع و مسری هستند. به همین دلیل پیشگیری از این بیماری مشکل است.
از آنجا که کودکان به طور خاص، مستعد این بیماری هستند، به کودکان خود درباره خطرات استفاده مشترک از برس مو و وسایل شخصی دیگر هشدار دهید. شستشوی منظم و مستمر دست و مو و رعایت موازین بهداشتی دیگر، از انتقال عفونت پیشگیری می‌کند. نکات بهداشتی را به درستی به کودکان خود آموزش دهید و خود شما نیز این نکات رعایت کنید.
کلام پایانی
همانطور که خواندید، برخی افراد ممکن است به این قارچ آلوده باشد و علائم آن را احساس نکنند. به این افراد «ناقل» می گویند. بنابراین، عاقلانه‌ترین کار این است که مراقب حیوانات خانگی، اعضای خانواده و افرادی که با ناقل تماس داشته‌اند، باشید. با یک آزمایش ساده می توان ابتلا به این بیماری را تشخیص داد.
حوله، شانه، کلاه و وسایل شخصی خود را با سایر افراد خانواده به اشتراک نگذارید. شانه، برس و هر وسیله‌ای را که با فرد آلوده در تماس بوده است، با وایتکس (آب ژاول) ضد عفونی کنید.
تشخیص عفونت قارچی در حیوانات خانگی دشوار است، اما یک نشانه معمولِ ابتلا به این بیماری، طاسی‌های نقطه ای است. بنابراین، از نگهداری حیواناتی که در پشم یا موی آنها این عارضه را می بینید، بپرهیزید.
نظر شما
اگر به راهنمایی بیشتری در مورد قارچ پوست سر نیاز دارید، می توانید پرسش های خود را در قسمت «بیان نظر» بنویسید.
منابع:
childrensmn.org/educationmaterials/teens/article/7998/ringworm
mayoclinic.org/diseases-conditions/ringworm-scalp/symptoms-causes/dxc-20261694
merckmanuals.com/home/skin-disorders/fungal-skin-infections/scalp-ringworm-tinea-capitis
تیم نویسندگان
دکتر زهرا کلاهدوز
