درد پاشنه پا : روش‌های موثر برای پیشگیری، تشخیص و درمان

درد پاشنه پا مشکل نسبتا رایجی در این ناحیه بدن است. با وجود این که گاهی اوقات درد این ناحیه ناشی از یک بیماری سیستمیک مثل آرتریت روماتوئید یا نقرس است، اما معمولا این درد یک عارضه موضعی در ناحیه مربوطه است.

درد پاشنه پا معمولاً در زیر پاشنه یا درست در پشت آن ایجاد می‌شود، جایی که تاندون آشیل به استخوان پاشنه متصل می‌شود. گاهی اوقات این درد می‌تواند پیرامون پاشنه پا را نیز درگیر کند.

در بیشتر موارد درد پاشنه پا، ناشی از صدمه یا آسیب نیست. در ابتدا معمولاً خفیف است اما پس از مدتی ممکن است شدید و گاهی ناتوان کننده شود. این درد معمولاً بدون درمان از بین می‌رود، اما گاهی اوقات ممکن است ادامه یافته و به مرور مزمن شود. برای آشنایی بیشتر با این مشکل، علل و روش های درمانی مؤثر برای آن، در ادامه این مطلب با ما همراه باشید.

آناتومی پاشنه پا چگونه است؟

استخوان پاشنه (کالکانه) بزرگترین استخوان پا است و تاندون آشیل به پشت و بالای آن متصل می‌شود. بین تاندون آشیل و استخوان پاشنه، کیسه ظریفی به نام بورس وجود دارد که به علت وجود مایع سینوویال در آن، حرکت و لغزش آشیل بر روی استخوان پاشنه پا را تسهیل می‌کند.

در ادامه علل بروز درد در پاشنه پا را بهتر بررسی می‌کنیم.

علت درد پاشنه پا چیست؟

به طور کلی درد پاشنه پا به دلایل متعددی به وجود می‌آید. از جمله این دلایل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1) فاسئیت پلانتار یا التهاب نیام کف‌پایی

فاشیای پلانتار در واقع یک بافت همبند بلند و ضخیم است که زیر پوست کف پا قرار گرفته است و از قوس کف پا محافظت می‌کند.

فاسئیت پلانتار هنگامی رخ می‌دهد که این رباط، تحت فشار و یا بار بیش از حد قرار گرفته و آسیب ببیند؛ در نتیجه آسیب، پارگی‌های کوچکی در این رباط به خصوص در محل اتصال به استخوان پاشنه پا ایجاد می‌شود.

مبتلایان به دیابت، افراد چاق، زنان باردار، ورزشکاران حرفه‌ای و افراد مبتلا به صافی کف پا بیش از سایرین در خطر ابتلا به این عارضه هستند.

2) التهاب تاندون آشیل

التهاب تاندون آشیل زمانی اتفاق می‌افتد که تاندون آشیل (عضلات پشت ساق پا را به استخوان پاشنه متصل می کند) در اثر آسیب‌های ناشی از استفاده بیش از حد (overuse) دردناک یا ملتهب شده باشد.

3) بیماری بورسیت

بورس‌ها کیسه‌های کوچک و پر از مایعی هستند که در اطراف مفاصل وجود دارند و مناطقی را احاطه می‌کنند که تاندون‌ها، پوست و بافت‌های عضلانی با استخوان‌ها برخورد می‌کنند. درواقع بورسیت، همان التهاب بورس است.

4) خار پاشنه پا

خار پاشنه پا چیست؟ رشد غیرطبیعی استخوان در محل اتصال فاشیای پلانتار به استخوان پاشنه را، خار پاشنه پا می‌گویند. این مشکل در اثر فشار طولانی مدت روی فاشیای پلانتار و عضلات پا ایجاد می‌شود.

خار کف پا ممکن است اصلا درد نداشته باشد حتی وقتی که در تصاویر اشعه ایکس قابل رویت باشد. در حقیقت، ایجاد خار پاشنه می‌تواند واکنشی به التهاب غلاف کف پا باشد.

5) برآمدگی بالای پاشنه پا یا دفورمیتی هاگلند

این بیماری با نام “خار خلفی استخوان پاشنه پا” یا “ضربه کفش پاشنه بلند” نیز شناخته می‌شود. این نوع برآمدگی‌ها معمولا در زنان جوانی که به خاطر پوشیدن کفش‌های پاشنه بلند دچار بورسیت طولانی مدت شده‌اند بسیار رایج است.

6) آپوفیزیت کالکانه یا بیماری سیوِر (Sever’s Disease)

این بیماری شایع‌ترین علت درد پاشنه پا در ورزشکارانِ کودک و نوجوان است و معمولا در اثر استفاده بیش از حد و تکرار زیاد آسیب دیدگی‌های کوچک در صفحات رشد استخوان پاشنه ایجاد می‌شود. این بیماری بیشتر در کودکان 7 تا 15 سال دیده می‌شود.

7) سندرم تونل تارسال

تونل تارسال یک کانال است که در سمت داخلی مچ پا و در زیر قوزک داخلی قرار گرفته است. برخی اعصاب، عروق و تاندون‌ها از میان این تونل عبور می‌کنند که یکی از آن‌ها عصب تیبیال است.

هنگامی عصب تیبیال خلفی به هر علتی در داخل تونل تارسال تحت فشار قرار بگیرد، کارکرد عصب دچار اختلال شده و بیمار احساس کاهش گزگز و سوزش و یا کاهش حساسیت به لمس خواهد کرد.

از سوی دیگر عضلاتی که فعالیت آن‌ها به عصب تیبیال مربوط است نیز دچار مشکل خواهند شد.

8) التهاب مزمن پاشنه پا

این عارضه در اثر نازک شدن لایه ضخیم پاشنه پا و یا به دلیل برداشتن قدم های سنگین ایجاد می‌شود.

9) پیچ‌خوردگی‌ها و کشیدگی‌ها

پیچ‌خوردگی و کشیدگی عضلات ، صدماتی هستند که اغلب در اثر فعالیت‌های بدنی به وجود می‌آیند. این صدمات رایج هستند و بسته به نوع حادثه می‌توانند از جزئی تا شدید متغیر باشند.

10) شکستگی در اثر فشار

این عارضه به علت فشار مکرر ناشی از کار سنگین و یا ورزش و تمرینات فیزیکی شدید، ایجاد می‌شود. دونده‌ها بیشتر در معرض این نوع شکستگی هستند. همچنین پوکی استخوان نیز می‌تواند باعث ایجاد این نوع عارضه شود.

شکستگی استخوان یک وضعیت اورژانسی است و در این شرایط بیمار به مراقبت‌های فوریتی نیاز دارد.

11) اسپوندیلیت آنکیلوزان یا روماتیسم ستون فقرات

این نوع از آرتریت (التهاب مفاصل)، عمدتا ستون فقرات را درگیر می‌کند. روماتیسم ستون فقرات باعث التهاب شدید مهره‌ها شده و در نهایت ممکن است منجر به درد مزمن و ناتوانی شود.

12) استئوکندروزیس (Osteochondroses)

این دسته از بیماری‌ها به طور مستقیم بر رشد استخوان در کودکان و نوجوانان تأثیر می‌گذارند و معمولا علت بروز آن ها اختلال در خون رسانی به مفاصل است مانند بیماری سیور، که در ادامه به آن اشاره خواهد شد.

13) آرتریت (التهاب مفاصل) واکنشی

وجود هر عفونتی در بدن می‌تواند عامل شروع این نوع آرتریت باشد.

درد نواحی جانبی پا ناشی از چیست؟

درد در نواحی جانبی پا می‌تواند کناره بیرونی و یا لبه داخلی آن را درگیر کند.

این درد ممکن است ناشی از یکی از موارد زیر باشد:

• شکستگی تنشی استخوان: به شکستگی‌های ریز و کوچک استخوان گفته می‌شود که در اثر فشار مکرر و استفاده بیش از حد از پا مانند بالا و پایین پریدن مکرر یا دویدن در مسافت‌های طولانی ایجاد می‌شود.
• پیچ‌خوردگی
• سندرم کوبوئید؛ هنگامی که یک استخوان کوچک در پا جابجا می‌شود
• آرتریت (التهاب مفاصل)
• التهاب تاندون پرونئال؛ هنگامی که تنش مکرر، تاندون های پرونئال را که در پشت استخوان قوزک خارجی پا قرار دارند، تحریک می‌ند
• جوش خوردگی مادرزادی استخوان‌های مچ پا (تارسال کوالیژن)؛ نوعی مشکل مادرزادی در پا
• انحراف شست، میخچه و پینه
• التهاب تاندون درشت‌نئی (تیبیال) خلفی؛ که ناشی از فشار و استفاده بیش از حد است

بیشتر دلایلی که باعث ایجاد درد در پا می شود مکانیکی هستند و معمولا مربوط به کشیدگی، آسیب‌دیدگی و یا مشکلات ساختاری استخوان می‌شود.

درمان درد پاشنه پا چیست؟

بیشتر افراد در طی چند ماه و با انجام درمان‌های مشخص بهبود می‌یابند.

روش‌های درمانی شامل موارد زیر می‌شود:

• داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی: این داروها می توانند درد و تورم را کاهش دهند.
• تزریق کورتیکواستروئید: در صورتی که داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی مؤثر نباشند، از این روش استفاده می‌شود. در مصرف این داروها باید احتیاط کرد، زیرا استفاده طولانی مدت از آن‌ها می‌تواند عوارض جانبی داشته باشد.
• فیزیوتراپی: فیزیوتراپی نیز روش مؤثری است، چون در این شیوه، با انجام تمرین‌های مشخصی، نیام کف پایی و تاندون آشیل کشیده و عضلات پشت ساق پا تقویت می‌شوند؛ این کار به تقویت و تثبیت مچ و پاشنه پا کمک می کند.
• چسب‌های ورزشی (تِیپ): استفاده از چسب‌های ورزشی به حمایت و محافظت بیشتر از کف پا کمک می‌کند.
• استفاده از کفی های طبی و تجهیزات طبی کمکی مانند ارتوز یا بریس: این موارد مجموعه وسایلی هستند که به اصلاح نقص پا کمک کرده و در طی مراحل بهبودی، قوس پا را پشتیبانی می‌کنند.

در یک روش درمانی دیگر، از امواج صوتی پرقدرت استفاده می شود که به آن درمان با امواج ضربه‌ای خارج از بدن (شاک وِیو تراپی اکستراکورپورال) می‌گویند.

این امواج منطقه آسیب دیده را هدف قرار می‌دهند و روند بهبودی را تحریک و تسریع می‌کنند. از این روش در مواردی استفاده می‌شود که روش های درمانی دیگر در طولانی مدت مؤثر نبوده باشند.

همچنین یکی از راه‌های درمان درد پاشنه پا، استفاده از محصولات ضد درد است که به راحتی می‌توان از داروخانه‌ها یا با سفارش آنلاین خریداری کرد. از جمله این محصولات می‌توان به کرم ضد درد یا ژل تسکین دهنده درد اشاره کرد.

عمل جراحی

اگر روش های درمانی دیگر موثر نبودند آخرین راه درمان، عمل جراحی است. جراح می‌تواند نیام کف پایی را از استخوان پاشنه جدا کند. البته در عمل جراحی، این خطر وجود دارد که قوس کف پا تضعیف شود.

آتل (اسپلینت) شبانه

آتل شبانه وسیله‌ای ست که ساق پا و پا در آن قرار می‌گیرند و به این ترتیب در طول شب ثابت نگه داشته می‌شوند. این وسیله، تاندون آشیل و نیام کف‌پایی را در کشیده‌ترین حالت نگه می‌دارد و آن‌ها را می‌کشد.

این وسیله‌ها به شکل آنلاین قابل خرید هستند، اما بهتر است قبل از استفاده از آن‌ها، با یک متخصص مشورت کنید.

درمان بورسیت پاشنه پا

اگر بورسیت پاشنه، به عنوان یک بیماری جداگانه از التهاب نیام کف‌پایی تشخیص داده شود، یک روش درمانی مؤثر می تواند استفاده از کفی طبی و کاپ پاشنه طبی باشد. این وسایل حرکت عضو را محدود می‌کنند.

علاوه بر این، استراحت‌کردن نیز توصیه می شود. همچنین گاهی ممکن است به تزریق استروئید هم نیاز باشد.

درمان برآمدگی پشت پاشنه پا

التهاب در پشت پاشنه پا ممکن است با کمپرس یخ و تغییر نوع کفش از بین برود. استفاده از جوراب محافظ آشیل و پد پاشنه نیز می‌تواند مشکل شما را به شکل موقتی برطرف کند. تزریق کورتیزون نیز ممکن است به کاهش درد کمک کند.

در بیشتر افراد درد پاشنه یا کف پا پس از 6 هفته درمان برطرف می‌شود. البته در موارد شدید، اگر درد همچنان ادامه داشته باشد، ممکن است به عمل جراحی نیاز داشته باشید.

درمان‌های خانگی درد پاشنه پا شامل مواردی می‌شود؟

مراقبت‌های خانگی می‌تواند به خلاص شدن از درد پاشنه (در صورت شدید نبودن) کمک کند.

این مراقبت‌ها شامل موارد زیر می‌شود:

• استراحت: از دویدن یا ایستادن به مدت طولانی، راه رفتن روی سطوح سخت و هرگونه فعالیتی که باعث ایجاد فشار روی پاشنه می شود، خودداری کنید.
• یخ: مقداری یخ را در یک پارچه بپیچید و روی قسمت آسیب‌دیده به مدت 15 دقیقه قرار دهید. مواظب باشید که یخ را مستقیماً روی پوست قرار ندهید.
• کفش: انتخاب و پوشیدن کفش‌های مناسبی که از پا به خوبی مراقبت می‌کنند و سایز مناسبی دارند، به ویژه برای ورزشکاران بسیار مهم است.
• تجهیزات پشتیبان پا: پدها و کاپ‌های پاشنه نیز می‌توانند به رفع علائم کمک کنند.

برخی مطالعات اخیر نشان داده که بوتاکس ممکن است به درمان التهاب نیام کف‌پایی کمک کند.

همچنین مطالعه‌ای نشان می‌دهد که یک دوز استاندارد از پرتو‌درمانی خارجی ، مشابه آنچه در پرتونگاری با اشعه ایکس یا در معالجه سرطان استفاده می‌شود، ممکن است به درمان درد پاشنه کمک کند.

تمرین‌های ورزشی که به کاهش درد پاشنه پا کمک می‌کند

تمرین های ورزشی که باعث کشش ماهیچه ساق پا می‌شوند نیز می‌تواند به کاهش درد کمک کند.

در اینجا برای مثال به دو تمرین اشاره می کنیم:

• روی یک صندلی بنشینید، ساق پا را صاف نگه دارید و پا را از مچ به سمت بالا و پایین خم کنید. این حرکت را 10 بار برای هر پا تکرار کنید.
• روبروی یک دیوار بایستید. پایی که دچار درد است را پشت پای دیگر قرار دهید. زانوی جلویی را خم کنید و پای عقب را به شکلی که کف هر دو پا روی زمین باشند صاف نگه دارید. لگن خود را به سمت دیوار بکشید تا جایی که در ساق پای عقبی احساس کشش کنید. این حرکت را 10 بار تکرار کنید. اگر در هر دو پاشنه درد وجود دارد ، یک بار دیگر تمرین را انجام داده و این بار ساق پای مخالف را در وضعیت کشش قرار دهید.

علائم درد پاشنه پا چیست؟

نشانه‌های درد پاشنه با توجه به علت می‌تواند متفاوت باشد. علاوه بر درد، فرد می‌تواند موارد زیر را نیز تجربه کند:

• شاخی شدن قسمت پاشنه پا
• تغییر رنگ (کبودی یا قرمزی)
• سفتی
• تورم
• حساس شدن
• درد هنگام ایستادن پس از حالت نشسته

درد پاشنه پا در ابتدا خیلی کم است اما به مرور شدیدتر می شود. اغلب شروع درد، ناشی از یک صدمه یا آسیب شدید نیست. این درد ممکن است با پوشیدن یک کفش تخت نامناسب شروع شود.

کفش تخت باعث کشیدگی نیام کف پایی می شود و در نتیجه ممکن است آن ناحیه را متورم یا ملتهب کند.

اگر پارگی وجود داشته باشد، درد ممکن است خیلی شدید شود. این احتمال وجود دارد که فرد هنگام آسیب دیدگی متوجه صدای خاصی نیز شده باشد و همان موقع درد آغاز شود.

دردِ پاشنه معمولاً در زیر پا و به سمت جلوی پاشنه آن حس می شود. درد پاشنه ممکن است صبح (پاشنه درد صبحگاهی) و بعد از بیرون آمدن از رختخواب و یا بعد از یک استراحت کوچک در طول روز بدتر شود و سپس با کمی فعالیت از میزان آن کاسته شود. این درد ممکن است دوباره در پایان روز بدتر شود.

درد پاشنه پا چگونه تشخیص داده می‌شود؟

پزشک پای بیمار را معاینه می‌کند و از او در مورد میزان درد، مقدار زمانی که سرپا می‌ایستد و راه می‌رود، نوع کفش و سابقه پزشکی وی سوال خواهد کرد.

پزشک ماهیچه‌ها را معاینه می‌کند؛ برای این کار ابتدا از ناحیه زانو شروع کرده و به دنبال هرگونه تغییر شکل غیرمعمول یا تغییر پوستی می‌گردد. این کار به او کمک می‌کند که بین یک توده، بیماری پسوریازیس یا سایر بیماری‌ها تمایز قائل شود.

فشار دادن پاشنه پا می‌تواند به تشخیص مشکلات عصبی، وجود کیست یا حتی شکستگی تنشی استخوان کمک کند.

معمولا این نوع تست ها برای تشخیص کافی هستند، ولی گاهی اوقات برای تشخیص بهتر، آزمایش خون یا عکسبرداری نیز لازم است.

التهاب نیام کف‌پایی رایج‌ترین علت درد پاشنه پاست، اما دلایل احتمالی دیگری نیز ممکن است وجود داشته باشد. یک تشخیص دقیق منجر به درمان مؤثرتری خواهد شد.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر دچار درد پاشنه هستید، ابتدا می‌توانید برخی از روش‌ها و درمان‌های خانگی مانند استراحت کردن را برای رفع علائم خود امتحان کنید. اگر درد پاشنه شما در طی دو تا سه هفته بهبود پیدا نکرد به پزشک مراجعه کنید.

همچنین اگر یکی از موارد زیر را تجربه کردید فوراً با پزشک خود تماس بگیرید:

• درد بسیار شدید باشد.
• درد به شکل ناگهانی شروع شود.
• قرمزی در پاشنه پا وجود داشته باشد.
• تورم در پاشنه پا وجود داشته باشد.
• به دلیل درد در پاشنه پا، نتوانید راه بروید.

چگونه از درد پاشنه پا پیشگیری کنیم؟

برای پیشگیری از درد پاشنه پا مهم‌ترین کار این است که فشار را روی پاشنه خود کم کنید.

چند نکته برای پیشگیری از درد پاشنه:

• هرگز با پای برهنه روی زمین و سطوح سخت راه نروید و حتما کفش بپوشید.
• با حفظ وزن سالم، فشار را روی پاشنه پا کاهش دهید.
• کفش‌هایی را انتخاب کنید که پاشنه آن ها از موادی ساخته شده اند که فشار را روی پاشنه کاهش می‌دهند و یا داخل کفش خود از پدهای پاشنه استفاده کنید.
• مطمئن شوید که کفش‌تان اندازه پای شماست و پاشنه و کف آن فرسوده نشده است.
• از پوشیدن کفش‌های نامناسبی که باعث ایجاد درد می‌شوند خودداری کنید.
• اگر مستعد درد پاشنه هستید، به جای ایستادن سعی کنید که بیشتر بنشینید.
• قبل از ورزش و انجام فعالیت‌های فیزیکی که ممکن است فشار زیادی روی پاشنه پا ایجاد کنند، بدن تان را به درستی گرم کنید و از آسیب‌های ورزشی پیشگیری کنید.
• از کفش‌های ورزشی مناسب استفاده کنید.

سخن پایانی

درد پاشنه پا به خودی خود خطرناک نیست. اما اگر این مشکل نادیده گرفته شود، می‌تواند منجر به زمین‌گیر شدن فرد شود و فعالیت های روزانه را مختل کند. به همین جهت، اگر درد پاشنه شما بیش از 2 تا 3 هفته به طول انجامید، به پزشک مراجعه کنید.

نوبت شما

شما چه تجربه ای از درد پاشنه پا دارید؟ کدام روش های درمانی با اقدامات مراقبتی به شما در رفع این مشکل کمک کرده‌اند؟ تجربیات تان را در این زمینه، با ما و دیگران به اشتراک بگذارید.