تمام آنچه باید در مورد تپش قلب بدانید

بر اساس آمار، تپش قلب یکی از رایج‌ترین شکایات بیمارانی است که به اورژانس، پزشکان عمومی یا متخصصان قلب مراجعه می‌کنند. مشکل تپش قلب می‌تواند در برهه‌ای از زندگی افراد رخ دهد و تا ده درصد از جمعیت را درگیر کند. تپش قلب معمولاً بیماران را نگران کرده و می‌تواند کیفیت زندگی آن‌ها را تحت تأثیر قرار دهد. اما آیا تپش قلب واقعاً نگران‌کننده و نشانه بیماری خاصی است؟ و یا نه، می‌توان این درد را جدی نگرفت و با درمان‌های اولیه روال معمول زندگی خود را ادامه داد؟ اگر شما یا اطرافیان‌تان با مشکل تپش قلب مواجه هستید، تا انتهای مقاله همراه ما باشید.

تپش قلب چیست؟

به ضربان سریع، غیرطبیعی و نامنظم قلب، تپش قلب می‌گویند. اگرچه ممکن است تپش قلب در مواردی نگران‌کننده باشد، اما معمولاً جدی و آسیب‌زننده نیست و به خودی خود برطرف می‌شود. با این حال، ممکن است این عارضه به یک ریتم قلبی غیرطبیعی مربوط باشد که نیازمند مراقبت‌های پزشکی است. پس بهتر است به آن بی‌اعتنا نباشیم.

چه افرادی بیشتر به تپش قلب مبتلا می‌شوند؟

با وجود اینکه تپش قلب در خانم‌ها شایع‌تر است؛ اما هرکسی ممکن است آن را تجربه کند. افراد ممکن است در زمان‌های مختلف در زندگی‌شان، به عنوان مثال در دوران نوجوانی، بارداری یا یائسگی‌، دچار تپش قلب شوند.

چه زمانی دچار تپش قلب می‌شویم؟

تپش قلب ممکن است در هر زمانی، حتی موقع استراحت و یا انجام فعالیت‌های عادی، اتفاق بیفتد. برای برخی افراد تپش قلب در این زمان‌ها رخ می‌دهد:

• در زمان اضطراب
• پس از غذا خوردن
• در شب. این مورد درست مانند تپش قلب در زمان روز است، اما ممکن است شب‌ها بیشتر متوجه آن شوید، زیرا فکرتان آزادتر بوده و حواستان به چیزی پرت نشده است.
• هنگام دراز کشیدن. خوابیدن به پهلو ممکن است فشار را در بدن افزایش داده و باعث تپش قلب شود.
• در تمام طول روز. اگر در تمام طول روز تپش قلب دارید، با پزشک خود مشورت کنید. زیرا معمولاً تپش قلب مدت زیادی طول نمی‌کشد.
• تپش قلب در بارداری. زمانی که باردار هستید، ضربان قلب و مقدار خونی که در بدن شما در گردش است، به منظور محافظت از کودکتان افزایش می‌یابد. به همین دلیل تپش قلب در افراد باردار رایج بوده و معمولاً بی‌ضرر است. اما اگر باردار هستید و تپش قلبتان شما را اذیت می‌کند می‌توانید از پزشکتان بخواهید دارویی برایتان تجویز کند که مصرف آن در دوران بارداری ایمن باشد.

تپش قلب چقدر طول می‌کشد؟

تپش قلب معمولاً طولانی نیست و مدت آن چند ثانیه یا چند دقیقه است. البته گاهی اوقات ممکن است مدت بیشتری ادامه یابد.

علائم تپش قلب چیست؟

زمانی که تپش قلب دارید، ممکن است حس کنید که قلبتان:

• خیلی تند می‌زند.
• تاپ‌تاپ می‌کند.
• در قفسه سینه بال‌بال می‌زند.
• خود را به قفسه سینه‌تان می‌کوبد.
• یک ضربان را جا می‏‌اندازد.

تپش قلب ممکن است در گلو یا گردن و همچنین در قفسه سینه احساس شود و در حین فعالیت یا در حالت استراحت رخ دهد.

علت تپش قلب چیست؟

دلایل مختلفی می‌توانند باعث تپش قلب شوند. از مهم‌ترین دلایل تپش قلب می‌توان به این موارد اشاره کرد:

• آریتمی (ریتم غیرطبیعی قلب)
• کاردیومیوپاتی (نوعی بیماری ماهیچه قلب که باعث سخت شدن پمپاژ خون به سایر نقاط بدن می‌شود)
• بیماری‌های مادرزادی قلب (نقایص ساختاری یا عملکردی قلب که از بدو تولد در فرد وجود داشته است)
• بیماری‌های دریچه قلب (مانند پرولاپس دریچه میترال)
• نارسایی قلبی (عدم پمپاژ خون به اندازه کافی)
• حمله قلبی

علاوه بر این عوامل، گاهی اوقات دلایل دیگری وجود دارند که باعث می‌شوند فرد دچار تپش قلب شود. از جمله این عوامل می‌توان به این موارد اشاره کرد:

• احساسات شدید مانند اضطراب، ترس یا استرس که معمولاً در طی حملات پنیک (هراس) رخ می‌دهند.
• سطوح غیرطبیعی الکترولیت (ترکیباتی که بار الکتریکی دارند و موجب تنظیم واکنش‌های شیمیایی بدن می‌شوند)
• ورزش
• بارداری
• تغییرات هورمونی
• تیروئید پرکار
• سطوح پایین قند، پتاسیم یا اکسیژن
• دی اکسید کربن کم در خون
• تب
• کم‌خونی
• کم شدن آب بدن (دهیدراتاسیون)
• از دست دادن خون
• مصرف داروهایی مانند قرص‌های لاغری، اسپری‌های درمانی آسم، مهارکننده‌های گیرنده بتا که برای فشار خون بالا یا بیماری قلبی مصرف می‌شوند، داروهای تیروئید و داروهای ضد آریتمی، برخی از داروهای ضد سرفه و سرماخوردگی، از جمله ضداحتقان‌ها
• مصرف برخی از مکمل‌های گیاهی و غذایی
• مصرف نیکوتین و مواد مخدر غیرقانونی همانند کوکائین و آمفتامین‌ها
• الکل
• کافئین

آیا تپش قلب منجر به سکته قلبی می‌شود؟

تپش قلب و سکته قلبی، هردو می‌توانند باعث حس ترس شوند، اما در اصل، دو مشکل متفاوت هستند. سکته قلبی زمانی اتفاق می‌افتد که جریان خونِ قسمتی از قلب، بر اثر انسداد رگ کرونر که به خود قلب خون‌رسانی می‌‎کند، قطع شود. اما در تپش قلب، فقط سرعت ضربان ماهیچه قلب بالا می‌رود و رگ دچار انسداد نمی‌شود.

البته تپش قلب می‌تواند تحت شرایط نادری باعث بروز سکته قلبی شود. اگر تپش، بسیار شدید و بسیار طولانی باشد، به طوری که در اثر آن، قلب نتواند خون را به درستی پمپاژ کند و در نتیجه، خودش تحت شرایط کمبود شدید خون و اکسیژن قرار گیرد، ممکن است سکته قلبی اتفاق بیفتد.

چه غذاهایی موجب تپش قلب می‌شوند؟

گاهی اوقات دلیل ایجاد تپش قلب مصرف برخی غذاها و مواد خوراکی است. معمولاً غذاهایی باعث این مشکل می‌شوند که:

• کربوهیدرات بالایی دارند و می‌توانند قند خون را افزایش دهند؛ به‌خصوص اگر قند خون پایین (هایپوگلایسمی) دارید.
• سدیم بالایی دارند؛ مانند غذاهای فراوری‌شده یا کنسروی
• قند بالایی دارند؛ به ویژه اگر هایپوگلایسمی دارید.
• تند و پرادویه هستند و می‌توانند موجب سوزش سردل و گاهی اوقات، تپش قلب شوند.

علاوه بر خود غذاها، گاهی اوقات ترکیبات موجود در غذا ممکن است باعث تپش قلب شود؛ از جمله:

• مونوسدیم گلوتامات (MSG): این ماده نوعی بهبوددهنده طعم غذا است و معمولاً غذاهای فراوری‌شده و برخی از غذاهای رستورانی حاوی آن هستند. افرادی که به مونوسدیم گلوتامات حساس‌اند، احتمالاً پس از مصرف آن دچار تپش قلب می‌شوند.
• تئوبرومین: شکلات حاوی این ترکیب طبیعی است که در گیاه کاکائو یافت می‌شود. تئوبرومین می‌تواند ضربان قلب را افزایش دهد که این امر نهایتاً منجر به تپش قلب می‌شود.
• تیرامین: الکل، پنیرهای کهنه، گوشت‌های عمل‌آمده و میوه‌های خشک حاوی این اسید آمینه هستند. تیرامین می‌تواند فشار خون را افزایش داده و باعث تپش قلب شود.

آیا کافئین باعث تپش قلب می‌شود؟

کافئین محرکی است که در قهوه، شکلات، نوشیدنی‌های انرژی‌زا، چای و نوشابه وجود دارد. سابقاً باور بر این بود که کافئین در هر حال باعث تپش قلب می‌شود. اما، تحقیقات اخیر نشان می‌دهند که مصرف کافئین، در حد اعتدال (حداکثر دو تا سه فنجان در روز)، ممکن است برای قلب مفید باشد. اگر بیش از سه فنجان در روز بنوشید، متوجه احساس تپش قلب خواهید شد.

البته، برخی از افراد حتی ممکن است به مقادیر پایین کافئین نیز حساس باشند. همچنین، در موارد نادری، مصرف نوشیدنی‌های انرژی‌زا حاوی کافئین، ممکن است باعث آریتمی شود.

درمان تپش قلب

تپش قلب نیاز به درمان خاصی ندارد؛ مگر اینکه ناشی از بیماری قلبی بوده و سلامت قلب شما را تحت تاثیر قرار داده باشد. اگر تپش قلب در اثر یک بیماری قلبی مانند آریتمی ایجاد شده باشد، فرایند درمان بر بهبود بیماری زمینه‌ای متمرکز خواهد بود. در غیر این صورت، پزشک ممکن است توصیه‌هایی برای اجتناب از محرک‌های ایجاد تپش قلب داشته باشد.

برای تپش قلب چه داروهایی تجویز می‌شود؟

بسته به شدت علائم، پزشک ممکن است داروهای ضدآریتمی مانند موارد زیر را تجویز کند:

• مهارکننده‌های گیرنده بتا
• مهارکننده‌های کانال کلسیم

هردوی این داروها پیشینه مصرف ایمنی‌ دارند. گاهی اوقات، ممکن است این داروها عملکرد مؤثری نداشته باشند و ممکن است مصرف داروهای ضدآریتمی قوی‌تری که مستقیماً روی کانال‌های سدیم و پتاسیم قلب اثر می‌کنند، لازم باشد.

تحریک عصب واگ

عصب واگ مغز را به قلب متصل کرده و تحریک آن ممکن است تپش قلب را تسکین دهد. با استفاده از روش‌های زیر می‌توانید این عصب را تحریک کنید:

• ماساژ دادن گردن
• گرفتن دوش آب سرد
• پاشیدن آب سرد روی صورت
• تکرار کردن یک کلمه یا عبارت (chanting)
• قرار دادن یخ یا یک حوله سرد و مرطوب برای چند ثانیه روی صورت
• نگه داشتن نفس و فشار وارد کردن به سمت پایین (مانند زمانی که اجابت مزاج می‌کنید)

قبل از امتحان هر یک از این روش‌ها با مشورت با پزشک، از مناسب‌ترین تکنیک برای خود اطمینان حاصل کنید.

شیوه‌های رهایی از استرس

استرس و اضطراب دو عامل کلیدی تپش قلب هستند. اگر مطمئن هستید که این مشکل شما ناشی از استرس است، برای رفع آن مدیتیشن، مراقبه، ورزش، یوگا، تای‌چی یا یک فعالیت کاهش‌دهنده استرس دیگر را امتحان کنید. علاوه بر این فعالیت‌ها، تمرینات تنفسی و انقباض و انبساط گروه‌های عضلانی بدن نیز می‌توانند به شما کمک کنند. در ادامه برای شما توضیح خواهیم داد که چطور با این فعالیت‌های بدنی استرس‌تان را کنترل و تپش قلب خود را درمان کنید:

• تنفس عمیق: به آرامی بنشینید و چشمان‌تان را ببندید. یک دست خود را بر روی شکم‌تان قرار دهید. آرام و عمیق از طریق بینی نفس بکشید. حرکت شکم‌تان را به سمت بیرون احساس کنید. سپس، نفس خود را از طریق دهان یا بینی، هر کدام که راحت‌تر هستید، بیرون دهید. این کار را مجدداً تکرار کنید.
• اگر تپش قلب‌تان خیلی شدید است، می‌توانید از طریق یکی از روش‌های زیر آن را برطرف کنید. با این وجود، اگر این روش‌ها فوراً اثر نکردند و علائم تپش قلب همچنان ادامه داشت، از کسی بخواهید که شما را به اورژانس برساند یا با 115 تماس بگیرید.
• مانور والسالوا (Valsalva maneuver): با انگشتان یک دست خود، بینی‌تان را بگیرید. دهانتان را ببندید. تلاش کنید که هوا را با فشار از بینی خارج کنید. برای 10 تا 15 ثانیه، این وضعیت را حفظ کنید.
• فشار وارد کردن: ماهیچه‌های شکم و دریچه مقعد خود را منقبض کنید. سپس، طوری به خود فشار بیاورید که انگار در حال دفع مدفوع هستید (این مورد روش دیگری برای انجام مانور والسالوا است).
• آب سرد: به صورتتان آب سرد بپاشید یا صورت خود را در یک سینک یا کاسه بزرگ پر از آب سرد فرو کنید.

فشار وارد کردن و آب سرد، عصب واگ را تحریک کرده و به کنترل ضربان قلب کمک می‌کند. علاوه بر این موارد، تنفس عمیق نیز به آرامش شما کمک می‌کند و استرس و اضطراب ناشی از تپش قلب را کم می‌کند.

روش دیگری که به شما برای کنترل استرس‌تان توصیه می‌کنیم، خودداری از مصرف داروهایی است که به عنوان محرک عمل می‌کنند. به علاوه گاهی اوقات ممکن است مجبور شوید از مصرف موارد زیر هم خودداری کنید:

• داروهای سرفه و سرماخوردگی
• برخی مکمل‌های گیاهی و تغذیه‌ای

تشخیص ابتلا به تپش قلب

پزشک، برای تشخیص تپش قلب، شما را معاینه می‌کند و با استفاده از گوشی پزشکی به صدای قلب شما گوش می‌دهد. در این معاینه ممکن است دکتر علائم بیماری‌هایی که موجب تپش قلب می‌شوند را هم در شما چک کند؛ مانند بزرگ‌شدن غده تیروئید. همچنین، پزشک ممکن است سؤالاتی در مورد سوابق پزشکی شما بپرسد.

اگر پزشک فکر کند که تپش قلب ناشی از ضربان قلب نامنظم یا بیماری‌های دیگر است، ممکن است برای تشخیص نهایی انجام آزمایش‌هایی را ضروری بداند. از جمله:

• نوار قلب یا الکتروکاردیوگرام (ECG یا EKG): این تست سریع و بدون درد، فعالیت الکتریکی قلب را اندازه‌گیری می‌کند. برای انجام آن پدهای چسب‌دار (الکترود) روی قفسه سینه و گاهی اوقات بازوها و پاها قرار داده می‌شوند. این الکترودها با استفاده از سیم به رایانه‌ای متصل می‌شوند که نتایج آزمایش را نشان می‌دهد. نوار قلب نشان می‌دهد که آیا قلب خیلی سریع یا آهسته می‌زند یا اصلاً ضربان ندارد.
• هولتر مانیتورینگ: این دستگاه نوعی الکتروکاردیوگرام قابل حمل و کوچک است که برای ثبت ضربان قلب در طی فعالیت‌های روزانه به مدت یک روز یا بیشتر، از آن استفاده می‌شود. از هولتر مانیتورینگ برای تشخیص تپش قلبی استفاده می‌شود که در نوار قلب معمولی تشخیص داده نمی‌شود. در حال حاضر برنامه پایش ECG از راه دور، قابل نصب بر روی برخی از دستگاه‌های شخصی مانند ساعت‌های هوشمند است. می‌توانید از پزشکان بپرسید که آیا این روش برای شما مناسب است یا خیر.
• ثبت اتفاقات الکتریکی قلب: اگر در حین استفاده از هولتر مانیتورینگ ضربان قلب نامنظم ندارید و یا تپش قلب شما کمتر از یک بار در هفته رخ می‌دهد، پزشک ممکن است استفاده از ایونت رکوردر (ثبت‌کننده اتفاقات الکتریکی قلب) را به شما توصیه کند. شما در زمان بروز علائم دکمه‌ای را فشار می‌دهید. این دستگاه معمولاً به مدت 30 روز یا تا زمانی که شما آریتمی یا علائم داشته باشید، استفاده می‌شود.
• پژواک‌نگاری قلب (اکوکاردیوگرام): این روش غیرتهاجمی از امواج صوتی برای ایجاد تصاویر متحرک از قلب استفاده کرده و می‌تواند جریان خون و مشکلات ساختاری قلب را نشان دهد.
• تصویربرداری با اشعه ایکس از قفسه سینه: این روش به پزشک کمک می‌کند تا ببیند که آیا قلب شما بزرگ شده است یا خیر.
• آزمایش خون: از طریق این روش، سطح هورمون‌ها و سلول‌های خونی و نیز پتاسیم و سایر الکترولیت‌هایی که می‌توانند بر ضربان قلب شما تأثیر بگذارند، بررسی می‌شود.
• آزمایش ادرار: از این طریق سطح الکترولیت، سلول‌های خونی، هورمون‌ها و قند خون را اندازه‌گیری می‌کنند.
• تست استرس: این مورد شامل بررسی قلب در حین افزایش ضربان قلب با استفاده از راه رفتن سریع روی تردمیل یا مصرف داروهایی است که فعالیت قلب شما را سرعت می‌‌دهد.

علاوه بر همه این راه‌ها، بهتر است پزشک‌تان را نیز در جریان جزئیات تپش قلب خود قرار دهید؛ به عنوان مثال:

• چه زمانی و چند وقت یک بار اتفاق می‌افتد؟
• چه مدت طول می‌کشد؟
• هنگامی که دچار تپش قلب هستید، چه احساسی دارید؟
• زمانی که تپش قلب شروع می‌شود، چه کار می‌کنید؟
• چه چیزی به شما کمک می‌کند که احساس بهتری داشته باشید؟

چگونه از بروز تپش جلوگیری کنیم؟

اگر بدون هیچ دلیلی دچار تپش قلب می‌شوید، ابتدا با چندین اقدام ساده شروع کنید:

• سیگار نکشید.
• مصرف الکل را کاهش داده و یا متوقف کنید.
• مطمئن شوید که به طور منظم غذا می‌خورید (قند خون پایین می‌تواند باعث تپش قلب شود).
• مایعات زیاد بنوشید.
• خواب کافی داشته باشید.
• به طور منظم ورزش کنید. پیش از شروع، از پزشک‌تان بپرسید که چه برنامه ورزشی برای شما مناسب است.
• از پزشک یا داروساز خود بخواهید تمامی داروها و مکمل‌های شما را بررسی کند تا مطمئن شود هیچ کدام باعث تپش قلب نمی‌شوند. برای مثال، داروهای ضداحتقان که حاوی سودوافدرین یا فنیل افرین هستند می‌توانند موجب تپش قلب شوند.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

تپش قلب‌هایی که به ندرت رخ داده و فقط چند ثانیه طول می‌کشند، معمولاً نیازی به معاینه پزشکی ندارند. اما اگر سابقه بیماری قلبی دارید یا دچار تپش قلبی هستید که مکرراً اتفاق افتاده یا بدتر می‌شود، حتماً با پزشک خود صحبت کنید. ممکن است نیاز به آزمایش‌های پایش قلبی داشته باشید تا ببینید آیا تپش قلب ناشی از یک مشکل جدی‌تر قلبی است یا خیر.

در صورتی که تپش قلبتان همراه با موارد زیر اتفاق می‌افتد، سریعاً با اورژانس (شماره 115) تماس بگیرید:

• ناراحتی یا درد قفسه سینه
• تعریق غیرطبیعی
• تنگی نفس شدید
• گیجی شدید
• از حال رفتن

سخن پایانی

با وجود آنکه تپش قلب گاهی اوقات ممکن است نشانه یک بیماری جدی باشد، اما اغلب فقط احساسی از ضربان قلب طبیعی است. گاهی تنها لازم است که فرد بشنود هیچ مشکلی ندارد. اگر علت تپش قلب موضوع مهم و خطرناکی نباشد، تکنیک‌های تن‌آرامی و اطمینان از جانب پزشک بسیار مفید هستند. بنابراین اگر شما هم دچار عارضه تپش قلب هستید که مداوم نبوده و با نشانه‌های نگران‌کننده دیگری همراه نیست، نباید نگران شوید. کافی است کمی آرامش و دوری از استرس و نگرانی را به زندگی خود برگردانید تا قلبتان ضربان منظمی داشته باشد. از آرامش روان خودتان مراقبت کنید تا قلبتان به خوبی فعالیت کند.

تیم نویسندگان

دکتر مهدیه بهشادفر

• کانسیلر چیست و چگونه باید از آن استفاده کرد؟
• پرایمر: انواع، مزایا و نحوه استفاده از آن
• انواع ویتامین‌های گروه ب و نقش آن‌ها در سلامت بدن
• کک و مک چیست؟ با علت بروز و روش‌های درمان آن آشنا شوید