بیماری آرتروز: هر آنچه که باید درباره علائم و روش‌های پیشگیری و درمان آن بدانید

بیماری آرتروز یا استئوآرتریت به التهاب یا تورم مفاصل گفته می‌شود که حرکات مفاصل را محدود می‌کند و در افراد مسن امری شایع است. در مقاله حاضر، به بررسی این بیماری، علل، نشانه‌ها و روش‌های درمان آن پرداخته‌ایم.

التهاب و تورم مفاصل را «آرتریت» می‌گویند. این بیماری سبب بروز درد می‌شود و اغلب، حرکت مفاصل درگیر را محدود می‌کند. آرتریت انواع مختلفی دارد. استئوآرتریت (Osteoarthritis) یا آرتروز (Arthrose) شایع‌ترین نوع آن است.

یکی دیگر از انواع آرتریت روماتیسم مفصلی است که طی آن بدن به بافت سالم مفصلی حمله می کند. بر اساس برآورد بنیاد آرتریت (Arthritis Foundation) حدود 1.5 میلیون بزرگسال آمریکایی روماتیسم مفصلی دارند. همچنین، زنان تقریباً سه برابر بیشتر از مردان به آرتریت روماتوئید دچارند.

آرتروز چیست؟

استئوآرتریت یا آرتروز را گاهی‌اوقات بیماری پیشرونده‌ مفصلی یا آرتریت فرسایشی و پارگی می‌نامند. این بیماری می‌تواند بر هر مفصل بدن‌تان تأثیر بگذارد.

آرتروز اغلب در دست‌ها، لگن و زانوها رخ می‌دهد. این بیماری سبب می‌شود تا غضروف‌ها (لایه نرم در مفصل استخوان‌ها) ساییده شود. این فرآیند به آرامی رخ می‌دهد و معمولا با گذر زمان بدتر می‌شود.

نشانه‌های بیماری آرتروز

مشخص‌ترین نشانه‌های این بیماری شامل موارد زیر است:

• درد و ناراحتی مفصل
• احساس خشکی و سفتی در مفصل، به ویژه پس از مدتی تحرک نداشتن؛ مانند زمانی‌که از خواب برمی‌خیزید یا به مدت طولانی نشسته‌اید.
• التهاب، ورم و سفتی مفصل
• ایجاد صدا در مفصل هنگام راه رفتن یا حرکت دادن مفاصل
• کاهش دامنه حرکت مفصل

چه عواملی سبب بروز آرتروز می‌شوند؟

علت قطعی استئوآرتریت ناشناخته است. ممکن است که این بیماری ارثی باشد؛ یعنی در خانواده‌تان رایج باشد و سابقه خانودگی در ابتلای آن مهم باشد.

ممکن است افرادی که ورزش می‌کنند به این بیماری مبتلا شوند؛ چراکه ورزش می‌تواند به مفاصل فشار وارد کند. به هر حال، به نظر می‌رسد این بیماری در اکثر افراد با سایش و پارگی مفاصل در طول سالیان متمادی مرتبط باشد.

زمانی‌که یک مفصل درگیر آرتروز می‌شود، چه اتفاقی می‌افتد؟

به‌طور معمول، یک لایه نرم غضروف در بین استخوان‌های یک مفصل وجود دارد که همچون یک پد (بالشتک) عمل می‌کند. غضروف به مفصل کمک می‌کند تا به راحتی و آسانی حرکت کند.

در برخی افراد هرچه بیشتر مفاصل به کار گرفته شوند، غضروف نازک‌تر‌ می‌شود. این امر آغاز بیماری آرتروز است. با گذر زمان، غضروف از بین می‌رود و استخوان‌ها به یکدیگر ساییده می‌شوند. این ساییدگی سبب درد، تورم و کاهش حرکت مفصل می‌شود.

ممکن است که استخوان‌ها در قسمت‌های انتهایی، جایی که مفصل تشکیل می‌شود، خیلی ضخیم شوند. ممکن است بخش‌هایی از غضروف نرم و شل ‌شوند و جلوی حرکت مفصل را بگیرند. این امر نیز سبب ایجاد درد، تورم و سفتی در مفاصل می‌شود.

چه کسانی به بیماری آرتروز مبتلا می‌شوند؟

چندین عامل وجود دارد که می‌توانند خطر پیشرفت استئوآرتریت یا آرتروز را در افراد افزایش دهند؛ از جمله موارد زیر:

• چاق بودن یا اضافه وزن داشتن: اضافه وزن می‌تواند آرتریت را در مفاصل متحمل وزن، مانند زانوها، لگن و ستون مهره‌ها بدتر کند.
• مفاصل صدمه‌دیده: مفاصلی که صدمه یا آسیب دیده‌اند یا اینکه کورتیکواستروئید (کورتون) به آنها تزریق شده است، بیشتر مستعد ابتلا به استئوآرتریت هستند.
• استئوآرتریت بیشتر در افراد مسن شایع است؛ چون به مدت طولانی‌تری از مفاصل خود استفاده کردند.
• بعد از سن پنجاه سالگی، زنان بیشتر از مردان مستعد استئوآرتریت هستند.
• افرادی که شغل آنها نیازمند حرکات مشابه و مکرر است (مانند نقاشی یا بلند کردن وسایل) بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند.

بیماری آرتروز چگونه تشخیص داده می‌شود؟

پزشک سؤالاتی در مورد درد از شما می‌پرسد. او احتمالا سؤال می‌کند که آیا مفصل شما با حرکت کردن، درد می‌گیرد و با استراحت دادن به آن بهتر می‌شود یا خیر؟

پزشک، شما را معاینه می‌کند تا بفهمد که آیا با حرکت دادن مفصل مشکل دارید یا خیر. ممکن است پزشک انجام تصویربرداری با اشعه ایکس را تجویز کند تا منشأ درد را بهتر درک کند. آزمایش خون هم می تواند در رد بیماری های احتمالی دیگر به پزشک کمک کند.

آیا می‌توان از استئوآرتریت (آرتروز) پیشگیری و اجتناب کرد؟

با بالا رفتن سن، کمتر می‌توان مانع از بروز استئوآرتریت شد. با وجود این، راهکارهای زیر می‌تواند در این امر به شما کمک کنند:

• بیش از حد از مفاصل‌تان استفاده نکنید.
• از انجام کارها و فعالیت‌هایی که نیاز به حرکات تکراری و پشت سر هم دارند، اجتناب کنید.
• وزن‌تان را کنترل کرده و از اضافه وزن پرهیز کنید.
• تمرین‌های قدرتی انجام دهید تا ماهیچه‌های اطراف مفاصل قوی بمانند. این امر برای مفاصلی بسیار اهمیت دارد که وزن را تحمل می‌کنند؛ مانند لگن، زانو و مچ پا.

چه راهکارهایی برای درمان بیماری آرتروز وجود دارد؟

هیچ درمانی برای استئوآرتریت یا آرتروز وجود ندارد و احتمالا با گذر زمان بیماری تشدید خواهد شد. با وجود این، داشتن یک برنامه صحیح می‌تواند به شما کمک کند تا فعال باقی بمانید، مفاصل خود را از صدمه دیدن محافظت کرده، بروز آسیب را محدود و درد را کنترل کنید.

پزشک می‌تواند به شما برای داشتن یک برنامه صحیح و مناسب کمک کند. او شما را با ترکیبی از روش‌های درمانی بهبود خواهد بخشید. در ادامه، این روش‌ها را به شما معرفی می‌کنیم.

1. فعالیت فیزیکی

تا جایی‌که می‌توانید فعال باشید. این امر بسیار اهمیت دارد. زمانی‌که مفاصل آسیب می‌بینند، افراد تمایل دارند تا زیاد از آنها استفاده نکنند. بدین ترتیب، ماهیچه‌ها ضعیف می‌شوند. این امر می‌تواند سبب شود تا مفصل با کارآمدی کمتری کار کند و می‌تواند حرکت آنها را سخت‌تر کند. در نتیجه، درد شدیدتر می‌شود و این چرخه دوباره شروع می‌شود.

با پزشک خود در مورد راه‌های کنترل و کاهش درد صحبت کنید تا ماهیچه‌های شما همچنان فعال باشد و از عوارض بیماری جلوگیری کنید.

ورزش ماهیچه‌های شما را قوی نگاه می‌دارد و به شما کمک می‌کند تا بدنی منعطف داشته باشید. انجام ورزش‌هایی که کشش و فشار به مفاصل وارد نمی‌کنند، از سایر ورزش‌ها برای شما بهترند.

برای اجتناب از درد و آسیب، ورزش‌هایی را انتخاب کنید که می‌توانند کوتاه و کم انجام شوند و در بین آنها فواصل زمانی مناسبی برای استراحت وجود دارد. رقص، وزنه‌برداری، شنا و دوچرخه‌سواری ورزش‌های مناسبی برای افرادی هستند که دچار آرتریت شده‌اند.

برای درمان بیماری آرتروز از انجام فعالیت‌هایی که سبب تشدید درد شما می‌شوند، اجتناب ورزید. همچنین ممکن است که پزشک برای شما فیزیوتراپی را تجویز کند. این امر معمولا شامل تمرین‌های تقویت ماهیچه‌هاست که می‌توانند به مفاصل کمک کنند تا عملکرد بهتری کار داشته باشند و درد آرتریت را کاهش دهند.

هم‌چنین روش‌های بهبود درد عضلات بعد از ورزش را هم می‌توانید مطالعه فرمایید.

2. دارو

ضد التهاب های غیر استروئیدی داروهای OTC هستند که می توانند التهاب را کاهش دهند و دردتان را کنترل کنند. داروهای OTC داروهایی هستند که می‌توانید آنها را بدون نیاز به نسخه پزشک از داروخانه‌ها تهیه کنید.

ضد التهاب های غیر استروئیدی(NSAIDs)

این داروها شامل آسپرین، ایبوپروفن (با نام‌های تجاری ادویل، ژلوفن و بروفن) و ناپروکسن (با نام‌های تجاری آلیو و تداپروکس) است. همچنین دیگر تسکین‌دهنده دردها مانند استامینوفن (با نام‌های تجاری تایلنول، پانادول و استاژل) کمک می‌کنند تا شما احساس بهتری داشته باشید.

پزشک همچنین می‌تواند برای شما نسخه‌ای تجویز کند که شامل مُسکن‌های درد یا داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی نسخه‌ای باشد که برای درمان انواع خاصی از آرتریت استفاده می‌شوند.

داروها باید به دقت استفاده شوند. شما فقط به مقداری از آنها نیاز دارید که به اندازه کافی برای انجام حرکات احساس راحتی کنید. استفاده زیاد از داروها برای درمان بیماری آرتروز، خطر عوارض جانبی را افزایش می‌دهد.

استفاده از محصولات ضد درد موضعی

علاوه بر انواع داروهای تسکین دهنده که بیان کردیم، برای کاهش درد ناشی از بیماری آرتروز می‌توانید از محصولات موضعی که بدون نسخه به فروش می‌رسند، مانند انواع کرم ضد درد استفاده کنید.

این محصولات، حاوی مواد موثره‌ التیام بخش هستند که باعث بهبود گردش خون موضعی می‌شوند و می‌توانند در تسکین انواع دردهای ناشی از آرتروز و هم‌چنین دردهای ماهیچه‌ای و روماتیسمی موثر باشند.

3. ابزارهای ویژه و کمکی

ابزارها و تجهیزات ارتوپدی حمایت‌گر و اختصاصی می‌توانند امکان استقلال افراد دچار آرتریت را فراهم کنند. این تجهیزات و ابزارها می‌توانند از مفاصل شما محفاظت کرده و به تحرک شما کمک کنند. این تجهیزات شامل موارد زیر هستند:

• عصا
• عصای زیربغل
• واکر

اگر فکر می‌کنید وسیله دیگری هم می‌تواند به آرتریت شما کمک کند، با پزشک خود مشورت کنید.

4. دیگر روش‌های درمانی

گاهی شدت بیماری آرتروز افزایش می‌یابد و سبب بروز دردهای شدید مفصلی، ورم، التهاب و سفتی می‌شود. زمانی‌که روش‌های درمانی گفته‌شده، مؤثر عمل نمی‌کنند، پزشک تزریق داخل مفصلی را انجام می‌دهد. این تزریق می‌تواند حاوی داروهای ضددرد باشد که به مدت چند روز یا چند هفته درد را تسکین می‌بخشند.

اضافه کردن داروهای دیگری همچون کورتیکواستروئیدها (کورتون‌ها) درد و تورم را به مدت طولانی‌تری از بین می‌برند.

اگر این روش به اندازه کافی مفید نباشد، پزشک درباره تزریق اسید هیالورونیک با شما صحبت می‌کند.

مفاصل شما خود حاوی اسید هیالورونیک است. با بروزاستئوآرتریت یا آرتروز، ضخامت این اسید کاهش می‌یابد. در این صورت مقادیر کافی از این اسید برای حفاظت از مفصل وجود ندارد؛ این تزریق‌ها مقدار بیشتری اسید هیالورونیک به مفصل وارد می‌کند تا به حفاظت از آن کمک شود.

این تزریق‌ها معمولا برای استئوآرتریت در زانو مورد استفاده قرار می‌گیرند. متأسفانه این روش به همه افراد کمک نمی‌کند؛ برخی تحقیقات نشان داده‌اند که این روش موفق عمل نمی‌کند.

طبق گزارش‌های آکادمی جراحان ارتوپدی آمریکا (American Academy of Orthopaedic Surgeons)، تزریق اسید هیالورونیک برای آرتروز مفصل زانو توصیه نمی‌شود. با پزشک خود درباره اینکه انجام این تزریق‌ها برای شما انتخاب مناسبی است یا نه مشورت کنید.

آیا انجام جراحی برای درمان آرتروز مفید است؟

گاهی شدت بیماری آرتروز به حدی زیاد است که برای تسکین علائم آن باید عمل جراحی انجام داد. موارد زیر چند نمونه از جراحی را به شما نشان می‌دهند:

• همراه با یک دوربین کوچک و ابزار خاص، جراح می‌تواند از میزان آسیب وارده به مفصل آگاه شود. او می‌تواند بخش‌های آسیب‌دیده مفصل را از بین ببرد و قطعات نرم‌شده غضروف را که سبب بروز درد می‌شوند، پاک کند. این امر ممکن است سبب تسکین موقتی درد شود یا نیاز به دیگر جراحی‌ها را به تعویق بیاندازد.
• با انجام عمل جراحی می‌توان شکل و موقعیت استخوان‌ها را در فضای مفصل، جایی که استئوآرتریت به آنها آسیب رسانده است، تغییر داد. این امر می‌تواند وزن شما را از ناحیه آسیب‌دیده جابه‌جا کند و یا ناهم‌ترازی در مفصل را تصحیح کند. این فرایند حرکت مفصل شما را بازسازی می‌کند و درد را تسکین می‌بخشد. افراد دچار استئوآرتریت که نیاز به برش و خارج کردن استخوان دارند، ممکن است در آینده به جراحی تعویض مفصل زانو نیاز پیدا کنند.
• به این روش همچنین تعویض مفصل زانو می‌گویند. جراح، مفصل آسیب‌دیده را برمی‌دارد و آن را با یک مفصل مصنوعی از جنس فلز، پلاستیک یا سرامیک جایگزین می‌کند. ممکن است که همه بخش‌های مفصل یا قسمت‌هایی از آن جایگزین شوند. روش درمانی تعویض مفصل به از بین رفتن درد کمک می‌کند و حرکت مفصل را به حالت اولیه برمی‌گرداند یا بهبود می‌بخشد.

نوع جراحی بستگی به چندین عامل دارد. این عوامل شامل سن، سطح فعالیت شما، اینکه کدام مفصل‌تان درگیر شده است و میزان آسیب وارده به مفصل می‌شود. برای آگاهی بیشتر از نوع جراحی مناسب، با پزشک خود مشورت کنید.

زندگی با آرتروز

چندین راهکار وجود دارد که به واسطه آنها می‌توانید زندگی خود را با وجود ابتلا به بیماری آرتروز مدیریت کنید. موارد زیر شامل این راهکارها هستند:

• اگر اضافه وزن دارید، وزن خود را کاهش دهید. این امر سبب کاهش فشار بر روی مفاصل مخصوصا مفاصل لگن و زانوها می‌شود.
• ورزش منظم و در دوره‌های زمانی کوتاه همراه با استراحت کافی انجام دهید. همچنین ورزش کردن، می‌تواند به کاهش وزن شما هم کمک کند. برای داشتن یک برنامه ورزشی مناسب و ایمن برای مفاصل‌تان از پزشک خود کمک بگیرید.
• اگر می‌توانید به فیزیوتراپی مراجعه کنید.
• برای محفاظت از مفاصل خود از عصا یا دیگر تجهیزات کمکی استفاده کنید.
• از بلند کردن اجسام سنگین خودداری کنید.
• از فشار و کار کشیدن زیاد از مفاصل خود اجتناب ورزید.
• از کشیدن برای جابه‌جایی اجسام پرهیز کنید و در عوض آنها را هل دهید.
• طبق دستور پزشک داروهای خود را مصرف کنید.
• برای کاهش درد و ورم از کمپرس گرم و سرد استفاده کنید.
• مکمل‌های غذایی مانند گلوکزامین و کندرویتین سولفات را مصرف کنید. آنها به بهتر شدن نشانه‌ها در برخی افراد کمک می‌کنند.
• گروه‌های حمایتی در زمینه آرتروز، برنامه‌های مدیریت فردی و برنامه‌های آموزش بیمار به شما کمک می‌کنند تا خود مراقبتی را بیاموزید و آینده خود را روشن کنید.

اگر شما یا یکی از آشنایان‌تان به بیماری آرتروز مبتلا شده‌اید، برای ما و دیگر خوانندگان از تجربه خودتان یا او بنویسید؛ اینکه چگونه با این بیماری مواجه شده‌اید و چه اقداماتی برای درمان آن یا کاهش درد انجام داده‌اید.

تیم نویسندگان

دکتر زهرا کلاهدوز

• پرایمر: انواع، مزایا و نحوه استفاده از آن
• کک و مک چیست؟ با علت بروز و روش‌های درمان آن آشنا شوید
• 14 خواص چای سبز برای سلامت پوست و مو
• فشار خون بالا: علل، علائم و راه‌های درمان