اگر دچار خارش و قرمزی پوست سر و شاهد پوسته‌پوسته شدن آن هستید، احتمالا به اگزمای پوست سر مبتلا شده‌اید که به آن درماتیت سبورئیک می‌گویند. در این مقاله عوامل مخاطره‌آمیز و محرک‌های این بیماری، راه‌های تشخیص، انواع درمان‌هایش و اقدامات مؤثر در پیشگیری از آن به بحث گذاشته شده است.
یکی از انواع اصلی اگزما که می‌تواند پوست سر را درگیر کند، درماتیت سبورئیک (Seborrhoeic dermatitis) است. این عارضه در قسمت‌هایی از پوست که چربی بیشتری دارد، مانند صورت، قسمت بالایی کمر و پوست سر ظاهر می‌شود. درماتیت سبورئیک در نوزادان با نام بیماری کلاه گهواره شناخته می‌شود.
این نوع بیماری می‌تواند به‌صورت یک بیماری مزمن پوستی ظاهر شود و چندین سال طول بکشد. این بیماری مزمن اغلب بدون هیچ‌گونه علت خاصی بروز پیدا می‌کند و خود به خود از بین می‌رود. اگرچه امکان مدیریت علائم اگزمای پوست سر وجود دارد اما این بیماری به‌طورکامل قابل درمان نیست.
محرک‌ها و عوامل مخاطره‌آمیز
هیچکس واقعا نمی‌داند عوامل مؤثر در بروز اگزمای پوست سر چه هستند اما این بیماری بیش از پنج درصد از جمعیت کل جهان را درگیر کرده است و در مردان بیشتر از زنان مشاهده می‌شود.
ژن، هورمون، بیماری و استرس، همگی به‌نوعی به عنوان محرک‌های اگزمای پوست سر شناخته می‌شوند. با این حال، شرایط پزشکی خاص نیز می‌تواند زمینه بروز این بیماری را فراهم کنند؛ برای مثال، اختلال‌ها یا بیماری های زیر:
- بیماری‌هایی که سیستم ایمنی یا سیستم عصبی بدن را تضعیف می‌کنند، از جمله HIV، پارکینسون
- بیماری‌های پوستی چون: پسوریازیس، روزاسه، آکنه
- آلرژی‌هایی نظیر: تب یونجه و آسم
- سایر انواع اگزما
سایر عوامل مؤثر در ایجاد اگزما عبارتند از:
- استرس
- کمبود خواب
- هوای سرد و خشک
- تعریق
- محرک‌ها
- پوست خشک
- موی چرب
اگزما یا شوره
پس از ایجاد اگزمای پوست سر، بعضی ویژگی‌های طبیعی پوست هم می‌تواند باعث بدتر شدن آن شود. چربی طبیعی به نام سبوم، مخمرهایی که بر روی پوست زندگی می‌کنند و قارچی به نام مالاسزیا (Malassezia)، همگی می‌توانند دخیل باشند. سبوم یک ماده چرب مومی شکل است که توسط غدد چربی یا غدد سباسه پوست ترشح می‌شود. ترشح بیش از حد سبوم منجر به ایجاد پوسته‌های چرب روی پوست سر شما می‌شود و زمینه رشد بیش از حد قارچ پوستی مالاسزیا را فراهم می‌کند.
از سوی دیگر، شوره موی سر هنگامی ظاهر می‌شود که قارچ مالاسزیا غدد سباسه پوست سر را تحریک کند. این امر خود، تحریک سیستم ایمنی بدن را در پی دارد و باعث ایجاد بثورات پوستی برجسته روی پوست سر می‌شود.
علائم اگزمای پوست سر
طبق تحقیقات انجام شده اگزمای پوست سر علائمی چون: خارش، قرمزی و پوسته‌پوسته شدن در برخی نواحی پوست سر را به همراه دارد و حتی می‌تواند سایر نواحی چرب بدن مانند صورت، بینی، ابرو و پلک را تحت تأثیر قرار دهد. این نوع اگزما حتی می‌تواند بر مجرای گوش تأثیرگذار باشد که این امر نیز در نهایت منجر به ترشح مایع از گوش می‌شود.
اگزمای پوست سر همچنین سبب می‌شود پوست سر حالت چرب یا مومی بگیرد و تاول‌هایی بر سطح آن ظاهر شود. نقاط درگیر پوست ممکن است دچار عفونت شود و ترشح بی‌رنگ داشته باشد. تغییر رنگ پوست در نواحی آسیب‌دیده حتی پس از بهبودی، از دیگر علائم بروز اگزمای پوست سر است.
درمان اگزمای پوست سر
اگرچه این بیماری درمان قطعی ندارد اما درمان‌های پزشکی موجود می‌تواند تا حد زیادی به کاهش پوسته‌پوسته شدن و تسکین خارش پوست در نواحی آسیب‌دیده منجر شود.
درمان‌های اگزما معمولا با تجویز شامپوی مناسب خارش سر ، کرم‌ها و ژل‌ها همراه است. برای کسب نتیجه مطلوب و مقابله با اگزمای پوست سر لازم است از شامپوهایی با ترکیبات پیش رو استفاده کنید:
- پیریتون زینک
- اسید سالیسیلیک
- سلنیوم سولفید
- کتوکونازول
- کول تار (coal tar)
در موارد خفیف برای درمان این نوع اگزما می‌توانید از کرم‌ها، پمادها یا اسپری‌های ضدقارچ استفاده کنید که اغلب حاوی کول تار یا کورتیکواستروئید هستند که در تسکین پوست یا توقف پوسته‌پوسته شدن مؤثر است.
در موارد شدیدتر، یک کورتیکواستروئید موضعی ضعیف می‌تواند التهاب را کاهش دهد و قرمزی، خارش و پوسته‌پوسته شدن پوست را بهبود بخشد. توجه داشته باشید که کورتیکواستروئیدها نباید مدت زمان طولانی مصرف شوند.
پزشکان برای درمان اگزما همچنین ممکن است داروهای غیرکورتیکواستروئید را، نظیر داروهای موضعی به نام مهارکننده‌های کلسی‌نورین، تجویز کنند که سیستم ایمنی بدن را سرکوب می‌کند. این نوع داروها را می‌توان برای مدت طولانی‌تری به نسبت کورتیکواستروئیدها مورد استفاده قرار داد.
در موارد خیلی شدیدتر، پزشک ممکن است داروهای ضدقارچ خوراکی تجویز کند.
درمان‌های طبیعی اگزمای پوست سر
برای تسکین علائم بیماری اگزما می‌توانید از درمان‌های طبیعی کمک بگیرید.
شماری از این درمان‌های موضعی عبارتند از:
- روغن درخت چای
- روغن زیتون
- آلوئه‌ورا
در برخی موارد مکمل‌های غذایی پیش رو نیز مؤثر واقع شده‌اند:
- ویتامین A، B و D
- روی
- پروبیوتیک‌ها
- امگا 3
- آب
تشخیص اگزمای پوست سر
اگزمای پوست سر می‌تواند باعث بروز ناراحتی‌های شدید، اضطراب و عفونت پوستی شود. اگر به هر یک از موارد عنوان‌شده مبتلا شدید یا اگر اگزمای پوست سر شما با وجود درمان‌های خانگی ادامه یافت، وقت آن رسیده است که به یک پزشک مراجعه کنید.
به یاد داشته باشید که هیچ آزمایش یا تست مشخصی برای تشخیص اگزمای سر وجود ندارد. این قضیه به این علت است که مخمرها و قارچ‌هایی که در اگزما سر نقش دارند به‌طور طبیعی روی پوست رشد می‌کنند. پزشکان اغلب با معاینه فیزیکی ناحیه آسیب‌دیده پوست، درماتیت سبورئیک را تشخیص می‌دهند. هدف از این آزمایش‌ها و معاینه‌ها این است که احتمال بروز مشکلات دیگر پوستی مشابه، نظیر پسوریازیس یا واکنش‌های آلرژیک، رد شود.
گاهی اوقات بهتر است به یک متخصص پوست رجوع کنید تا پزشک با خراشیدن پوست شما احتمال ابتلا به عفونت قارچی را تشخیص دهد. البته نگران نباشید؛ نمونه‌برداری از پوست برای رد احتمال وجود مشکلات پوستی مشابه به ندرت لازم می‌شود.
پیشگیری از اگزمای پوست سر
کاهش استرس و اجتناب از قرار گرفتن در معرض محرک‌ها، از جمله راه‌های پیشگیری و مقابله با اگزماست. محرک‌ها انواع مختلفی دارند و روی افراد مختلف اثرات متفاوتی می‌گذارند و حتی می‌توانند موارد ساده‌ای چون آب داغ، صابون‌های قوی و رنگ مو را شامل شوند.
عرق کردن بعد از انجام تمرینات ورزشی سنگین یا یک روز کاری سخت، گاهی می‌تواند نقش محرک را داشته باشد. بنابراین، برای جلوگیری از تحریک پوست کافیست سر خود را آب گرم و شامپو های ملایم بشویید تا پوست سرتان تمیز بماند.
جمع بندی
اگزمای پوست سر در کودکان زیر سه ماه بسیار شایع است. اگرچه این مشکل اغلب بین 6 ماهگی تا یک سالگی بطور کامل رفع می‌شود اما ممکن است در سنین بلوغ بازگردد.
در بزرگسالان، اگزما اغلب در سنین 30 تا 60 سالگی بروز پیدا می‌کند. این در حالی است که در برخی موارد، اگزما ممکن است بدون درمان و به‌صورت خودبه‌خود ناپدید شود. هرچند در اغلب موارد این بیماری برای چندین سال ادامه دارد و اثرات خود را باقی می‌گذارد. با وجود این، درمان معمولا برای کنترل علائمی نظیر خارش و پوسته‌پوسته شدن انجام می‌شود.
منابع:
https://www.medicalnewstoday.com/articles/320791.php
تیم نویسندگان
دکتر مهدیه بهشادفر
